នៅពេលដែលយើងចូលទៅដល់ក្នុងភូមិគិរីអណ្តែត ឃុំទ្រាល ស្រុកបារាយណ៍ ខេត្តកំពង់ធំ ដែលស្ថិតនៅប្រហែលជាង ១០០គីឡូម៉ែត្រពីទីក្រុងភ្នំពេញ គេបានឃើញផ្ទះអ្នកភូមិនៅទីនេះតូចៗ រយ៉េករយ៉ាក សុទ្ធតែសង់អំពីស្លឹកត្នោត និងស្លឹកដូង មានសភាពចាស់ទ្រុឌទ្រោមធ្លុះមុខធ្លុះក្រោយ។
ផ្ទះជាច្រើនបានបិទទ្វារចោល ដោយសារម្ចាស់ផ្ទះរវល់ទៅស៊ីឈ្នួលនៅតំបន់ផ្សេងៗ រីឯក្មេងៗអាយុ ១៥ឆ្នាំចុះក្រោមនៅក្នុងភូមិស្ទើរទាំងអស់គ្នាមិនបានទៅសាលារៀនឡើយ ប៉ុន្តែពួកគេបានប្រមូលផ្ដុំគ្នាកកកុញនៅកន្លែងរោងការមួយក្នុងភូមិ ដើម្បីសុំអាហារទទួលទាន ដោយសារតែផ្ទះរបស់ពួកគេគ្មានអង្ករសម្រាប់ដាំបាយ។
ប្រធានសមាគមគ្រួបង្រៀនកម្ពុជាឯករាជ្យ លោក រ៉ុង ឈុន បានឲ្យដឹងថា ក្មេងៗដែលស្ថិតក្នុងក្រុមគ្រួសារអ្នកក្រីក្រជាង ៣៦% បានលះបង់ចោលការសិក្សា ដោយសារតែឪពុកម្ដាយគ្មានប្រាក់ចំណូលគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ទិញអាហារ ហើយក៏គ្មានប្រាក់សម្រាប់ឲ្យកូនចៅចំណាយទិញសៀវភៅ ក្រដាសមេរៀន និងរៀនគួរជាដើមនោះឡើយ។
អង្គុយនៅមុខផ្ទះខ្ទមស្លឹកដែលមានទទឹង និងបណ្ដោយប្រហែល ២ម៉ែត្របួនជ្រុង ស្ត្រីវ័យកណ្ដាលឈ្មោះ អ៊ុក ចាន់ណា អាយុ ៣៣ឆ្នាំ មានមុខស្រពោន បានរៀបរាប់ប្រាប់ថា កូនស្រីរបស់គាត់ ២នាក់ អាយុជាង ១០ឆ្នាំ បានឈប់រៀនថ្មីៗនេះ ដើម្បីជួយស៊ីឈ្នួលរើសគ្រាប់ស្វាយចន្ទី ក្រោយពីជីវភាពគ្រួសារកាន់តែធ្លាក់ចុះដុនដាបមួយរយៈពេលនេះ ដោយសារតែឪពុកម្ដាយគ្មានការងារធ្វើ និងបញ្ហាទំនិញចេះតែឡើងថ្លៃ។
អ្នកស្រីឲ្យដឹងបន្តថា ៖ «ថ្លៃទាំងសព្វ សូម្បីតែអង្ករឡើងមួយគីឡូក្រាម ២ពាន់រៀលហើយ នៅកូនសុំទិញសៀវភៅ និងគ្រូសុំលុយអីទៅ។ ស្ដាយណាស់ពេលដែលកូនឈប់រៀន ប៉ុន្តែមិនដឹងធ្វើយ៉ាងម៉េចទ័លហើយ។ ម៉ែក៏អត់ កូនក៏អត់ មិនអាចយឹតយោងគ្នាបាន»។
អ្នកភូមិចំនួន ៣៦៥គ្រួសារនៅទីនេះ សុទ្ធតែមានជីវភាពដុនដាប ខ្លះធ្វើជាអ្នកស៊ីឈ្នួលជម្រះស្មៅ រើសគ្រាប់ស្វាយចន្ទី ស៊ីឈ្នួលនៅចម្ការកៅស៊ូ និងខ្លះទៀតបានធ្វើចំណាកស្រុកដោយទុកកូនចោល។
នៅរដូវសំបូរការងារធ្វើ ជីវិតអ្នកភូមិនៅទីនេះហាក់ដូចជារីកស្រស់បន្តិចជាមួយនឹងអាហារទទួលទាន ដូចជាត្រី សាច់ និងបន្លែ ប៉ុន្តែនៅរដូវគ្មានការធ្វើ អ្នកភូមិខ្លះដាច់ស្បៀង។
គឹម ពៅ៖ បងបុកអំបិលធ្វើអ្វីហ្នឹង? អ៊ុក ចាន់ណា៖ បុកអំបិលឲ្យកូនហូបបាយ។ … ជួនកាលដាច់ខ្លាំងរកលុយមិនបាន បានអំបិល ប៊ីចេងហ្នឹងហូបទៅ។
អ្នកស្រី នួន គាំ អាយុ ៤៧ឆ្នាំ បានឲ្យកូនប្រុសជំទង់ ២នាក់ឈប់រៀននៅឆ្នាំនេះ ដោយសារតែជីវភាពដុនដាប ក្នុងចំណោមកូនចំនួន ៥នាក់ក្នុងបន្ទុក។
អ្នកស្រីមានប្រសាសន៍ដោយសំឡេងក្ដុកក្ដួលអំពីការឈប់រៀនរបស់កូនគាត់ ដើម្បីជួយរកប្រាក់សម្រាលគ្រួសារ ៖ «ខ្វះខាតលុយ ដូច្នេះឈប់ជួយរកលុយ ជួយម៉ែ ជួយបាញ់កណ្តុរ ជួយរើសស្វាយចន្ទី។ បាញ់កណ្ដុរ (សំឡេងយំ) យកពន្លាត់លក់លក់។ កូនសុទ្ធតែប្រុស ខ្ញុំចង់ឲ្យរៀនដល់ថ្នាក់ទី១២ ឯណោះ តែមិនបាន ខ្ញុំទៅមិនរួច»។
ដូចគ្នានេះដែរ លោក ពុំ វណ្ណ អាយុ ៣៩ឆ្នាំ បាននិយាយថា ក្នុងមួយថ្ងៃគ្រួសាររបស់លោករកប្រាក់ចំណូលបានប្រហែល ៣ម៉ឺនរៀល ដោយសារតែឲ្យកូនចំនួន ៣នាក់ឈប់រៀនដើម្បីជួយរកប្រាក់ ប៉ុន្តែនៅតែមិនទាន់គ្រប់គ្រាន់នៅឡើយទេដើម្បីចិញ្ចឹមកូនផ្សេងៗទៀតឲ្យបានរៀនសូត្រវែងឆ្ងាយនោះ។
លោកបានរៀបរាប់ដូច្នេះ ៖ «កូនខ្ញុំរៀនថ្នាក់ទី៧ ឈប់អស់ ៣នាក់ហើយ ប៉ុន្តែនៅ ២នាក់នេះ រៀនថ្នាក់ទី៣ និងថ្នាក់ទី៤។ យើងខ្វះជីវភាព យើងអត់ខ្លាំង»។
គឹម ពៅ៖ ចុះ ២នាក់ទៀតនេះមើលទៅនឹងរៀនដល់ថ្នាក់ណាបន្តទៀត? ពុំ វណ្ណ៖ មិនទាន់ហ៊ានថាដែរ ពីព្រោះយើងខ្វះខាតដូច្នេះ មិនទុកចិត្តដែរ។ ជួនកាលថ្នាក់ទី៥ ឬ ទី៦ អីក៏ខ្ញុំឲ្យឈប់ដែរ ពីព្រោះយើងខ្វះខាតយ៉ាងនេះ។
មេភូមិគិរីអណ្តែត លោក នូ ជួន បញ្ជាក់ថា អ្នកស្រុកនៅទីនេះបានធ្លាក់ខ្លួនក្រកាន់តែខ្លាំងដោយសារតែពួកគេគ្មានដីធ្លីសម្រាប់ធ្វើស្រែចម្ការ។ អ្នកភូមិត្រូវរស់នៅស៊ីឈ្នួលគេ បានព្រឹកខ្វះល្ងាច ហើយនៅពេលទំនិញឡើងថ្លៃ ការចំណាយលើម្ហូបអាហារកាន់តែខ្ពស់ បាននាំឲ្យកម្រិតជីវភាពកាន់តែធ្លាក់ចុះ។
លោកបន្ថែមទៀតថា គ្រូបង្រៀនស្ម័គ្រចិត្តនៅក្នុងភូមិបានលាឈប់បង្រៀនអក្សរដល់ក្មេងៗ ដោយសារតែប្រាក់ឧបត្ថម្ភតិចពេក គឺមួយខែ ៤ម៉ឺនរៀល ស្មើប្រមាណ ១០ដុល្លារ បានបណ្ដាលឲ្យគ្រូស្ម័គ្រចិត្តរត់ចោលសិស្សចូលទៅស៊ីឈ្នួលបេះផ្លែចន្ទីដែរ ដើម្បីចិញ្ចឹមគ្រួសារ។
លោកមេភូមិ នូ ជួន បញ្ជាក់ថា ៖ «ខ្វះណាស់! គិតថា ត្រីឆ្នាំមុនមួយគីឡូក្រាម ៨ពាន់ ទៅ ១ម៉ឺន (រៀល) ឥឡូវនេះឡើង ១៥.០០០ ទៅ ១៦.០០០រៀល សាច់ជ្រូកវិញឡើងជាង ២ម៉ឺន (រៀល)។ សូម្បីតែកូនខ្ញុំក៏ឈប់ដែរ បើប្រាក់ខែមេភូមិបានតែត្រី ឬសាច់ជ្រូកមួយគីឡូអស់ហើយ»។
អ្នកគ្រូ សេង ដារាម បង្រៀនថ្នាក់ទី៥ នៃបឋមសិក្សាទ្រាល ថ្លែងថា មុនដំបូងក្មេងថ្នាក់ទី៦ បានឈប់រៀន ហើយក្រោយមកទៀតក្មេងរៀនថ្នាក់ទី៥ ក៏បានបាត់មុខជាបន្តបន្ទាប់។ អ្នកគ្រូរអ៊ូថា នេះគឺជាព្រឹត្តិការណ៍ធំនៅតំបន់នេះ។ ក្មេងៗបានចាកចេញពីសាលារៀនទៅស៊ីឈ្នួលតាមឪពុកម្ដាយរបស់គេជាបន្តបន្ទាប់មិនឈប់ឈរឡើយនៅក្នុងឆ្នាំនេះ។
អ្នកគ្រូមានប្រសាសន៍បន្ថែមដូច្នេះ ៖ «នេះគឺជាគ្រោះថ្នាក់ធំបំផុតដែលធ្វើឲ្យក្មេងបោះបង់ចោលការសិក្សា ហើយជីវភាពក្រីក្រនឹងឈានទៅបន្តទៀត ដោយសារតែគេមិនបានរៀនសូត្រច្រើន។ ខ្ញុំអាណិតដល់ពួកគេ បានត្រឹមតែអាណិតតែមិនអាចជួយអ្វីបាន»។
របាយការណ៍របស់វិទ្យាស្ថានស្ថិតិជាតិបានឲ្យដឹងថា តម្លៃទំនិញនៅប្រទេសកម្ពុជា បានហក់ឡើងជិតមកដល់ជិត ៤% ហើយមកដល់ពេលនេះ ជាពិសេសតម្លៃប្រេងសាំង និងម្ហូបអាហារ។ សាច់ជ្រូក សាច់មាន់ សាច់ត្រី និងប្រភេទអាហារផ្សេងទៀត បានកើនតម្លៃចន្លោះពី ៥ពាន់រៀល ទៅ ១ម៉ឺនរៀលក្នុងមួយគីឡូក្រាម បើប្រៀបធៀបទៅនឹងឆ្នាំចាស់។
ទាក់ទងទៅនឹងរឿងនេះ មន្ត្រីក្រសួងអប់រំបានរុញគ្នាពីម្នាក់ទៅម្នាក់ក្នុងការផ្ដល់អត្ថាធិប្បាយឲ្យដឹង ហើយនៅទីបំផុតអ្នកស្រី ទន់ សាអ៊ីម អនុរដ្ឋលេខាធិការក្រសួងអប់រំ បានមានប្រសាសន៍ទទួលស្គាល់អំពីរបាយការណ៍នៃការលះបង់ការសិក្សារបស់ក្មេងៗ ប៉ុន្តែអ្នកស្រីនៅតែបដិសេធថា អត្រាកូនសិស្សដែលលះបង់ការសិក្សាវាមិនមែនដោយសារតែទំនិញឡើងថ្លៃ និងភាពក្រីក្រនោះទេ។
អ្នកស្រីបន្តថា ក្មេងៗភាគច្រើនបានលះបង់ការសិក្សាចោល ដោយសារតែគេត្រូវធ្វើចំណាកស្រុកតាមឪពុកម្ដាយដែលរកស៊ីចល័តពីទីកន្លែងមួយទៅទីកន្លែងមួយទៀត ៖ «អ្នករស់នៅទីជនបទឥឡូវមិនមានជីវភាពលំបាកដល់ថ្នាក់អត់មានប្រាក់ឲ្យកូនទៅសាលានោះទេ។ ម្យ៉ាងនៅសាលារៀនយើងមិនបានតម្រូវឲ្យបង់ប្រាក់ អាហ្នឹងជាការសំខាន់»។
មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់នៃក្រសួងអប់រំរូបនេះបញ្ជាក់បន្ថែមថា រដ្ឋាភិបាលមានផែនការឧបត្ថម្ភជាច្រើនដល់ក្រុមគ្រួសារអ្នកក្រីក្រ។
អ្នកស្រី សេង ចាន់ថូ សមាជិកក្រុមប្រឹក្សាឃុំទ្រាលវិញ មានប្រសាសន៍ថា អ្នកស្រីក៏បានឮដូច្នេះដែរ ប៉ុន្តែជំនួយនោះមិនទាន់ឃើញធ្លាក់មកទេ ៖ «អត់មាន។ ដូចថា ឆ្នាំនេះខ្ញុំទាមទារលុយដឹកជញ្ជូនស្ត្រី កុមារទៅពេទ្យ គេឲ្យខ្ញុំបាន ២០០ដុល្លារមួយឆ្នាំ ហើយអ្នកក្រយើងមានដល់ជាងមួយពាន់នាក់ ដឹកតែ ១០នាក់អស់ហើយ អត់មានទេ។ លុយដែលត្រូវជួយក្មេងៗ កាលពីឆ្នាំមុនៗ យើងអាចដើរសុំអង្គការទិញសៀវភៅអី ប៉ុន្តែឆ្នាំនេះដាច់សោះតែម្តង...»។
ប្រភពពីវិទ្យាស្ថានស្ថិតិជាតិបានឲ្យដឹងថា អត្រាអ្នករស់នៅក្រោមបន្ទាត់នៃភាពក្រីក្រនៅប្រទេសកម្ពុជា មានចំនួន ២៦% បច្ចុប្បន្ន។
អ្នកវិភាគសេដ្ឋកិច្ចបានពន្យល់ថា នៅពេលដែលទំនិញឡើងថ្លៃ អ្នករស់នៅក្រោមបន្ទាត់នៃភាពក្រីក្រ និងអ្នករស់នៅលើបន្ទាត់នៃភាពក្រីក្របន្តិច ដែលមានចំនួនមនុស្សរាប់លាននាក់ក្នុងផ្ទៃប្រទេស ជាអ្នកងាយរងគ្រោះខ្លាំងជាងគេ ហើយក្មេងៗនៃក្រុមគ្រួសារអ្នកក្រទាំងនោះដែលកំពុងតែលះបង់ការសិក្សាជាបន្តបន្ទាប់។
ថ្វីបើអ្នកជំនាញផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចដដែលទស្សន៍ទាយថា តម្លៃទំនិញនឹងមិនធ្លាក់ចុះទេ ប៉ុន្តែរឹតតែបន្តឡើងទៅទៀតនៅឆ្នាំក្រោយ។
ចំណែកអ្នកភូមិនៅភូមិទ្រាល ស្រុកបារាយណ៍ ខេត្តកំពង់ធំវិញ បានស្រមៃថា ពួកគេនឹងមានការជួយជ្រោមជ្រែងធ្វើឲ្យពួកគេមានការធ្វើជាប្រចាំ ដើម្បីបានប្រាក់ទិញអាហារ និងទប់ទល់មិនឲ្យមានការលះបង់ការសិក្សារបស់កូនចៅ៕