ថ្ងៃនេះចូលដល់ថ្ងៃទីបីហើយនៃសវនាការផ្ទាល់មាត់នៅក្រុងឡាអេ។ ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ នេះ ដល់វេនភាគីកម្ពុជា ឡើងបកស្រាយតទល់នឹងការចោទប្រកាន់នានារបស់ភាគីថៃ ដែលលើកឡើងកាលពីថ្ងៃពុធ ទី១៧ ខែមេសា។ ភាគីកម្ពុជា បានឡើងបកស្រាយនៅថ្ងៃដំបូង គឺនៅថ្ងៃច័ន្ទ ទី១៥ ខែមេសា អំពីទំនាស់ទាក់ទងទៅនឹងដីទំហំ ៤,៦គីឡូម៉ែត្រការ៉េ នៅជិតតំបន់ប្រាសាទព្រះវិហារ។
កម្ពុជា បានដាក់ពាក្យប្ដឹងទៅតុលាការពិភពលោកនេះ អោយបកស្រាយសាលក្រមដែលតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិក្រុងឡាអេ បានចេញសាលក្រមសម្រេចកាលពីឆ្នាំ១៩៦២។
លោក ជុន ច័ន្ទបុត្រ មានអត្ថបទវិភាគមួយ ថាតើការបកស្រាយរវាងកម្ពុជា និងថៃ ភាគីខាងណាមានប្រៀបជាង?
លោក ជុន ច័ន្ទបុត្រ៖ ថ្វីត្បិតតែយើងនៅមិនទាន់បានស្តាប់ការបកស្រាយរបស់ភាគីកម្ពុជា នៅថ្ងៃនេះទៀតនៅឡើយក្តី ការបកស្រាយកន្លងមកបង្ហាញថា កម្ពុជា ដូចជាមានប្រៀបជាងខាងភាគីថៃ។
អ្នកស្រី ម៉ៅ សុធានី៖ មានអ្វីខ្លះដែលបង្ហាញថាកម្ពុជា មានប្រៀបជាងនោះ?
លោក ជុន ច័ន្ទបុត្រ៖ ទីមួយ កម្ពុជា មានមូលដ្ឋានរឹងមាំជាច្រើន ទាំងមូលដ្ឋានច្បាប់ ទាំងភស្តុតាងជាឯកសារ និងទាំងភស្តុតាងជាប្រវត្តិសាស្ត្រ។ លោកបានជ្រាបហើយថា តុលាការក្រុងឡាអេ នេះ បានកាត់ក្តីអោយកម្ពុជា ឈ្នះក្តីរឿងព្រះវិហារ នេះ ម្តងរួចទៅហើយកាលពីឆ្នាំ១៩៦២។ ហើយបើតាមការអះអាងរបស់ភាគីកម្ពុជា សាលក្រមឆ្នាំ១៩៦២ បានចែងថា ទាំងប្រាសាទ និងដីនៅក្បែរប្រាសាទ ស្ថិតនៅក្នុងអធិបតីភាពរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។ ជាការពិតជាក់ស្តែងនោះ ប្រាសាទមិនអាចតាំងនៅលំហអាកាសបានទេ ប្រាសាទត្រូវតែស្ថិតនៅលើបរិវេណដីត្រង់ណាមួយ។ ហើយអ្វីដែលភាគីកម្ពុជា អះអាងនេះ គឺផ្អែកទៅលើផែនទីដែលបារាំង គូសនៅឆ្នាំ១៩០៧ ហើយគឺផែនទីនោះហើយដែលតុលាការយកទៅប្រើប្រាស់ជាផ្លូវការក្នុងការសម្រេចរឿងក្តី កាលពីឆ្នាំ១៩៦២ នោះ។
អ្នកស្រី ម៉ៅ សុធានី៖ ចុះរឿងថៃ ចោទថាកម្ពុជា បន្លំផែនទីនោះយ៉ាងណាដែរ?
លោក ជុន ច័ន្ទបុត្រ៖ បាទ! នេះជាការព្យាយាមពន្យល់ទៅអង្គតុលាការកាលពីថ្ងៃម្សិលមិញរបស់ភាគីថៃ។ អ្នកច្បាប់តំណាងអោយប្រទេសថៃ ម្នាក់ ខំបង្ហាញផែនទីមួយចំនួនពីភាគីថៃ ដែលខុសគ្នាពីផែនទីដែលតុលាការក្រុងឡាអេ នេះ ប្រើជាគោលសម្អាងក្នុងការកាត់ក្តីកាលពីឆ្នាំ១៩៦២។ ខាងថៃ ថែមទាំងចោទថា កម្ពុជា បន្លំផែនទីនោះផង។
អ្នកស្រីបានដឹងហើយថា ផែនទីដែលតុលាការប្រើប្រាស់ជាសម្អាងដើម្បីកាត់ក្តីនោះ គូសឡើងដោយអាណាព្យាបាលបារាំង ស្របតាមការព្រមព្រៀងក្នុងអនុសញ្ញាបារាំង-សៀម ឆ្នាំ១៩០៤។ ភាគីសៀម នៅពេលនោះ បានព្រមព្រៀងគ្នាតាមអនុសញ្ញានោះ ថាប្រគល់អោយបារាំង វិញនូវខេត្តខ្មែរមួយចំនួន និងព្រមអោយបារាំង គូសផែនទីបែងចែកព្រំដែនអោយច្បាស់រវាងកម្ពុជា និងថៃ ជាលើកដំបូងផង។ បារាំង គូសផែនទីនោះរួចនៅឆ្នាំ១៩០៧ រួចប្រគល់អោយភាគីថៃ និងតម្កល់ទុកនៅប្រទេសធំៗមួយចំនួនទៀតផង។ ថៃ បានទទួលយកផែនទីនោះដោយមិនមានការតវ៉ាអ្វីទេ។ ហើយគឺផែនទីនោះហើយ ដែលបានដាក់ភ្ជាប់ក្នុងឧបសម្ពន្ធ១ ក្នុងពាក្យបណ្ដឹងរបស់កម្ពុជា មកកាន់តុលាការក្រុងឡាអេ នេះ កាលពីឆ្នាំ១៩៦២។ តុលាការក៏កាត់ក្តីផ្អែកទៅលើផែនទីនោះ។ ហើយ ៥១ឆ្នាំក្រោយមក ថៃ ចោទថាកម្ពុជា បន្លំផែនទីនោះ មិនខុសអីពីមើលងាយថា តុលាការក្រុងឡាអេ នេះអសមត្ថភាព ឬក៏ជាតុលាការឆោតដែលកាត់ក្តីផ្អែកទៅលើផែនទីក្លែងក្លាយនោះទេ។
ខ្ញុំជឿថា តុលាការប្រហែលជាមិនអាចទទួលយកការចោទប្រកាន់បែបនេះបានទេ។ តុលាការក្រុងឡាអេ ជាតុលាការកំពូលរបស់ពិភពលោក ដែលជាទីប្រមូលផ្តុំនៃអ្នកច្បាប់ជំនាញផុតលេខពីគ្រប់ជ្រុងជ្រោយនៃពិភពលោក។ ពួកគាត់ប្រហែលជាមិនអាចកាត់ក្តីរវាងជាតិមួយ និងជាតិមួយទៀត ដោយផ្អែកលើឯកសារបន្លំដូចខាងថៃ ចោទនោះទេ។
អ្នកស្រី ម៉ៅ សុធានី៖ ចុះរឿងថៃ លើកឡើងថា តុលាការនេះមិនមានយុត្តាធិការ ឬសិទ្ធិក្នុងការបកស្រាយរឿងក្តីនេះយ៉ាងណាដែរ?
លោក ជុន ច័ន្ទបុត្រ៖ នេះជាអ្វីដែលថៃ ព្យាយាមលើកភស្តុតាងនានាមកបញ្ចុះបញ្ចូលតុលាការថា រឿងក្តីនេះចប់សព្វគ្រប់ហើយ តាំងពីឆ្នាំ១៩៦២ មកម៉្លេះ។ ហើយម៉្យាងទៀត ថៃ លើកឡើងថា តុលាការបានបដិសេធសំណើរបស់កម្ពុជា ម្តងរួចមកហើយ កាលពីឆ្នាំ១៩៦២ ដូច្នេះតុលាការក៏ត្រូវបដិសេធមិនទទួលយកសំណើរបស់កម្ពុជា ទៅបកស្រាយទេ។ ត្រង់នេះ លោកឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហោ ណាំហុង បានបញ្ជាក់រួចហើយថា តុលាការមិនដែលបដិសេធសំណើរបស់កម្ពុជា ទេ។ លោកអះអាងថា កម្ពុជា កាលពីឆ្នាំ១៩៦២ នោះ បានសុំអោយតុលាការបកស្រាយសាលក្រមអោយបានច្បាស់នៅនាទីចុងក្រោយទៅហើយ តុលាការឆ្លើយថាមិនមានពេលគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការបកស្រាយទេ។
កម្ពុជា បញ្ជាក់ម្តងហើយម្តងទៀតថា កម្ពុជា បានស្នើអោយតុលាការបកស្រាយសាលក្រមឆ្នាំ១៩៦២ ដែលតុលាការបានសម្រេចកាលពី ៥១ឆ្នាំមុន។ កម្ពុជា មិនមែនមកស្នើអោយតុលាការកាត់ក្តី ឬក៏សើរើរឿងក្តីនេះឡើងវិញទេ។
អ្នកស្រី ម៉ៅ សុធានី៖ ចុះអ្វីដែលថៃ លើកឡើងពីម្សិលមិញ ដែលថាកម្ពុជា មិនមាត់មិនករអស់រយៈពេលកន្លះសតវត្សទៅហើយ ហើយទើបនឹងមករឭកឡើងវិញនៅពេលនេះ នោះយ៉ាងម៉េចដែរ?
លោក ជុន ច័ន្ទបុត្រ៖ តាមព្រឹត្តិការណ៍ជាក់ស្តែង គឺពួកក្រុមអាវលឿងរបស់ថៃ ទេ ដែលសើរើរឿងនេះឡើងវិញ នៅពេលដែលគណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោក រៀបចំសម្រេចបញ្ចូលប្រាសាទព្រះវិហារ ទៅក្នុងបញ្ជីសម្បត្តិវប្បធម៌ពិភពលោកនៅឆ្នាំ២០០៨។ ទោះបីជាគណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោកបញ្ចូលប្រាសាទព្រះវិហារ ជាសម្បត្តិវប្បធម៌ពិភពលោកហើយក្តី ក្រុមអាវលឿងថៃ ក៏ចាប់ទាមទាររឿងដី ៤,៦គីឡូម៉ែត្រការ៉េ នោះទៅ។ ចំពោះខាងកម្ពុជា វិញ មិនដែលបែងចែកបញ្ហាប្រាសាទផ្សេង បញ្ហាដីផ្សេងទេ។ ដូចខ្ញុំបានលើកពីខាងដើម ប្រាសាទត្រូវតែស្ថិតនៅលើទីតាំងណាមួយ មិនអាចស្ថិតនៅលើលំហ ឬអាកាសបានទេ។
តែអ្នកស្រី សុធានី តាមមើលទៅ ទាំងភាគីកម្ពុជា និងភាគីថៃ ហាក់ដូចជាដឹងពីជំហររបស់គ្នាទៅវិញទៅមករួចទៅហើយ ហើយពួកគាត់ក៏ហាក់បញ្ចេញអាកប្បកិរិយា ឬប្រកាន់ឫកថា អ្នកណាជាអ្នកឈ្នះ ឬអ្នកណាជាអ្នកចាញ់រួចទៅហើយ។
អ្នកស្រី ម៉ៅ សុធានី៖ លោកចង់មានន័យថាម៉េចចំណុចហ្នឹង?
លោក ជុន ច័ន្ទបុត្រ៖ បាទ! អ្នកស្រីប្រហែលបានដឹងហើយថា ខាងភាគីថៃ ខិតខំសម្បើមណាស់ក្នុងការផ្សព្វផ្សាយពីសវនាការនេះទៅអោយប្រជាពលរដ្ឋថៃ នៅឯប្រទេសថៃ បានដឹង។ ថៃ បានបញ្ជូនអ្នកយកព័ត៌មានរាប់សិបនាក់មកកាន់ក្រុងឡាអេ នេះ។ គេបានចំណាយលុយយ៉ាងសន្ធឹកសន្ធាប់ជួលប្រព័ន្ធផ្កាយរណបនៅក្រុងឡាអេ នេះ ដើម្បីផ្សាយបន្តផ្ទាល់ទៅប្រទេសថៃ វិញ ដោយមានក្រុមអ្នកបកប្រែភាសាពីអង់គ្លេស ឬបារាំង ជាភាសាថៃ ភ្លាមៗផង។
ប្រការនេះទំនងជាថៃ ចង់បង្ហាញដល់ប្រជាពលរដ្ឋថៃ វិញថា ក្រុមប្រតិភូថៃ បានខិតខំតតាំងខ្លាំងណាស់ជាមួយកម្ពុជា។ ប្រសិនបើថៃ ចាញ់ក្តីវិញ ក៏ប្រហែលជាពួកគាត់អាចមិនទទួលការចោទប្រកាន់ពីក្រុមអ្នកជាតិនិយមទេ។ ម៉្យាងទៀត អ្នកដែលហែហមគណៈប្រតិភូរបស់ថៃ ហាក់ដូចជាទំនុកបម្រុងយកចិត្តទុកដាក់នឹងអ្នកកាសែតខ្លាំងណាស់។ ឧទាហរណ៍ រាល់ពេលដែលក្រុមអ្នកច្បាប់ថៃ ឡើងបកស្រាយម្តងៗ ពួកគាត់តែងមានឯកសារទាំងនោះថតចម្លងចែកដល់អ្នកកាសែតភ្លាមៗ។ ចំណុចនេះ ជួយច្រើនណាស់ដល់អ្នកកាសែត។ ដូចលោកបានដឹងហើយ ការតាមដានស្តាប់ការឡើងថ្លែងជាភាសាបរទេសផង ហើយកត់ត្រាផង រួចប្រែជាភាសាជាតិផងនោះ មានការលំបាកជាងការដែលមានឯកសារមើល ដើម្បីផ្ទៀងផ្ទាត់សាចុះសាឡើង។
ឯខាងភាគីកម្ពុជា វិញ រៀបឫកដូចជាអ្នកឈ្នះទៅហើយ។ នៅទីនេះ មិនឃើញមានភ្នាក់ងារផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានរបស់រដ្ឋណាម្នាក់មកយកព័ត៌មានទេ ក្រៅពីភ្នាក់ងាររបស់វិទ្យុអាស៊ីសេរី ម្នាក់ ពីវិទ្យុបារាំង ម្នាក់ និងពីទូរទស្សន៍ស៊ី.អិន.ស៊ី (CNC) ម្នាក់។ រីឯអ្នកហែហមគណៈប្រតិភូវិញ ក៏ហាក់ដូចមិនចាប់អារម្មណ៍មកគួរសមលើកទឹកចិត្ត ឬក៏មិនខ្វល់នឹងជួយផ្តល់ឯកសារ ឬព័ត៌មានអ្វីដល់អ្នកកាសែតខ្មែរបីគ្រាប់នេះដែរ។
ក៏ប៉ុន្តែ យ៉ាងណាក៏ដោយ យើងអ្នកកាសែតវិភាគ គ្រាន់តែជាការវិភាគផ្អែកទៅលើអ្វីដែលយើងបានឮ និងបានឃើញតែប៉ុណ្ណោះ។ អាចនៅមានរឿងច្រើនទៀតណាស់ដែលយើងមិនអាចដឹងបាន។ ហើយការសម្រេចមែនទែន ថាខាងណាឈ្នះ ខាងណាចាញ់នោះ ជាសមត្ថកិច្ចរបស់តុលាការពិភពលោកនេះ។
អ្នកស្រី ម៉ៅ សុធានី៖ ប្រាកដហើយលោក។ ចុះពេលណាទើបតុលាការនឹងចេញការសម្រេចចិត្ត?
លោក ជុន ច័ន្ទបុត្រ៖ បាទ! ដំណឹងដែលយើងទទួលបានខុសគ្នាបន្តិច ជួនថាខែកញ្ញា ឬតុលា ឬអាចទៅដល់ខែវិច្ឆិកា។ តែទោះជាយ៉ាងណា តុលាការត្រូវការពេលវេលាយ៉ាងហោចណាស់ប្រាំមួយខែទៀត ទើបចេញសេចក្តីសម្រេចចិត្តបាន។
អ្នកស្រី ម៉ៅ សុធានី៖ ចាស៎ អរគុណលោក ជុន ច័ន្ទបុត្រ!
លោក ជុន ច័ន្ទបុត្រ៖ បាទ! សូមអរគុណ និងជម្រាបលាតែប៉ុណ្ណេះសិន!
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។