សំឡេង៖ «អានេះវាមូរមកទីក្រុងទាំងអស់ហ្មង ទឹកកន្លែងហ្នឹង។ វាប៉ះពាល់ ហើយវាប៉ះពាល់ដល់ភ្ញៀវទេសចរទាំងអស់ហ្នឹង វាស្អុយ។ ឥឡូវវាគ្រាន់តែស្អុយបន្តិច ហើយខែហ្នឹងរាល់ដងស្អុយខ្លាំងមែនទែន»។
ចាប់តាំងពីចុងឆ្នាំ២០១០ មក ការបង្ហូរកាកសំណល់ និងទឹកស្អុយដែលបានប្រើប្រាស់រួចនៅក្នុងក្រុងព្រះសីហនុ មួយផ្នែកធំត្រូវបានគេទម្លាយចេញមកក្នុងសមុទ្រ ដែលធ្វើឲ្យបរិស្ថាននៅជុំវិញទីតាំងនោះក្លាយទៅសភាពក្រខ្វក់ និងមានក្លិនឆ្អេះឆ្អាប ហើយអាចប៉ះពាល់ដល់សុខភាពភ្ញៀវទេសចរ ព្រមទាំងពលរដ្ឋរស់នៅជុំវិញនោះថែមទៀត។
ស្ថិតក្នុងវ័យជាង ៤០ឆ្នាំ លោកស្រី ឡុង សុភក្តិ មានប្រសាសន៍កាលពីថ្ងៃទី១៤ មិថុនា ថា ចាប់តាំងពីទឹកស្អុយដែលត្រូវគេបង្ហូរចូលមកក្នុងសមុទ្រ ប្រជាពលរដ្ឋដែលធ្លាប់ប្រកបមុខរបរនេសាទនៅតាមព្រែកដំណាក់ ឆ្នេរអូរឈើទាល បានឈប់។ លោកស្រីបន្តថា ការដែលបោះបង់របរនេសាទដែលធ្លាប់ជួយចិញ្ចឹមជីវិតនៅគ្រាដោះទាល់ម្ដងម្កាលនេះ ព្រោះតែត្រី បង្គា និងជីវចម្រុះនានានៅក្នុងដៃព្រែកឆ្នេរអូរឈើទាល នេះ ព្រមទាំងអូរធម្មជាតិត្រូវរងការបំផ្លាញទាំងស្រុង ដោយកាកសំណល់ និងទឹកស្អុយដែលគេបង្ហូរចេញពីក្នុងក្រុងព្រះសីហនុ ក្នុងរយៈពេលចុងក្រោយនេះ។
លោកស្រី ឡុង សុភក្តិ៖ «នៅនេះប្រើទឹកអត់កើតផង បើជីកអណ្ដូងប្រើកូនដេកទៅ អើមុជទៅវារមាស់ ទឹកកៀនៗហ្នឹង ទាល់តែទិញទឹកឡានគេ។ ក្នុងនេះរកអត់បានទេ បើត្រីវាពុលអស់ហើយ រកបានតែក្រៅៗទេ។ ខ្ញុំមិនដឹងដែរ ដឹងថាដល់ពេលយូរៗបង្ហូរម្ដងមក»។
ចំណែកយុវជន គា ជុន ដែលធ្លាប់ប្រកបរបនេសាទនៅតាមឆ្នេរអូរឈើទាល នេះដែរនោះ ឲ្យដឹងថា បច្ចុប្បន្នកុំថាឡើយត្រី ឬបង្គា សូម្បីការបង្កកំណើតរបស់មច្ឆាជាតិទាំងនៅតាមអូរធម្មជាតិ និងនៅក្នុងសមុទ្រ ក៏ត្រូវផុតពូជពុំមានសេសសល់អ្វីនោះទេ។ បន្ថែមលើនេះ គា ជុន បន្តថា ជាពិសេសកាកសំណល់ដូចជាល្បាប់ភក់នៅតាមឆ្នេរសមុទ្រ និងនៅតាមមាត់ព្រែកជាដើម បានបង្កផលលំបាកដល់អ្នកភូមិជាច្រើន ដូចជា កើតកមរមាស់ ឬជំងឺសើស្បែកដទៃទៀត។ បញ្ហានេះដែលជាហេតុធ្វើឲ្យពួកគាត់មានការព្រួយបារម្ភជាខ្លាំងក្នុងជីវិតរស់នៅនាថ្ងៃអនាគត ប្រសិនបើអាជ្ញាធរ ឬអង្គភាពជំនាញពាក់ព័ន្ធ មិនចាត់វិធានការទប់ស្កាត់ជាបន្ទាន់ណាមួយទេនោះ។
យុវជន គា ជុន៖ «ខ្ញុំបារម្ភដែរបង ព្រោះថាក្លិនថាស្អុយ ឥឡូវឥតមានកូនត្រីនៅក្នុងនេះទេ។ តែទឹកស្អុយមក គឺងាប់ទាំងអស់ ទាំងកូនបង្គា និងកូនត្រីតូចៗអីងាប់ទាំងអស់ ហើយស្អុយទៀត។ សូមលុបបំបាត់អារឿងទឹកស្អុយហ្នឹងហ្មង ហ្នឹងហើយ។ តែលុបបំបាត់ទឹកស្អុយទៅ កាលណាមានត្រីមានអីនៅក្នុងព្រែក។ ហើយណាមួយវាឥតរមាស់ កាលណាចុះភក់ក៏រមាស់ជើងដែរ។ ទឹកស្អុយហ្នឹងមក វាជាប់នៅជាមួយភក់អ្ហា»។
ផ្ទាំងទឹកពណ៌ខ្មៅខ្មួលខ្មាញ់ បោកបក់តាមកម្លាំងខ្យល់ដោយនាំមកជាមួយនូវក្លិនស្អុយចេញពីក្នុងសមុទ្រ។ រលកសមុទ្រនៅតាមឆ្នេរព្រែកដំណាក់ស្ដេច នៅពេលនេះ ប្រែក្លាយជាទឹកមានពណ៌ខ្មៅ និងពុំមែនជាទីចាប់អារម្មណ៍របស់ភ្ញៀវទេសចរដូចកាលពីជាង ៣ឆ្នាំមុនទៀតទេ ព្រោះតែក្លិនស្អុយ និងបង្កជាជំងឺដល់អ្នកភូមិ ដែលពុំអាចបម្រើសេវាសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរ និងអ្នកប្រកបរបរនេសាទបានតទៅទៀតនោះ។
បុរសជាអ្នកនេសាទវ័យជាង ៥០ឆ្នាំម្នាក់ រស់នៅក្នុងសង្កាត់បួន ក្រុងព្រះសីហនុ ដែលថ្លែងសុំមិនបញ្ចេញឈ្មោះ ឲ្យដឹងថា កាលពី ២ឆ្នាំកន្លងទៅ ពលរដ្ឋរាប់រយគ្រួសាររស់នៅក្នុងតំបន់នេះ ក៏ប៉ុន្តែបច្ចុប្បន្ន នៅមិនដល់ ១០គ្រួសារផង ហើយភ្ញៀវទេសចរជាច្រើនហូរហែតែងមកកម្សាន្តនៅទីនេះ។ ក៏ប៉ុន្តែ ពេលនេះមិនដូចមុនទៀតឡើយ៖ «កាលឥតទាន់បង្ហូរអត់មានក្លិនអី ភ្ញៀវទេសចរអីមកលេងព្រោងព្រាតនៅហ្នឹងពេញដែរ។ ដល់ពេលអ៊ីចឹងទៅ អត់មាន រហូតម្ដុំហ្នឹងអត់មានទេសចរមក។ លើភ្នំហ្នឹងក៏អត់មានគេមក អត់សូវមានមកដេកស្នាក់នៅដែរ វាក្លិនពេក។ ហើយត្រីសាច់ក្នុងហ្នឹងក៏ងាប់អស់ គ្មានត្រីគ្មានអី។ ពីមុនអី គ្រាន់រកបានលុយចាយអីមួយយប់ បួនប្រាំម៉ឺន»។
ក៏ប៉ុន្តែ គេសង្កេតឃើញថា នៅក្បែរមាត់សមុទ្រជិតតំបន់នោះមានស្លាកមួយរបស់មន្ទីរបរិស្ថាន ដែលដាក់ដោយអំពាវនាវឲ្យពលរដ្ឋនាំគ្នាចូលរួមការពារបរិស្ថានឲ្យបានស្អាត។
យ៉ាងណាក៏ដោយចុះ ពលរដ្ឋនិយាយថា មន្ត្រីជំនាញរបស់ក្រុងព្រះសីហនុ ធ្លាប់បានចុះមកត្រួតពិនិត្យដែរ ក៏ប៉ុន្តែលទ្ធផលរហូតមកដល់ពេលនេះ គេនៅសង្កេតឃើញថាមិនទាន់មានការកែប្រែអ្វីនោះឡើយ។
ចំណែកពលរដ្ឋដែលក្រាញននៀលមិនចាកចេញមិនដល់ ១០គ្រួសារ ព្រោះតែជីវភាព និងពុំមានលំនៅឋានផងនោះ អះអាងថា សម្រាប់រដូវវស្សា ឬរដូវធ្លាក់ភ្លៀងនេះ ក្លិនស្អុយដែលភាយចេញពីក្នុងសមុទ្រ មិនសូវជះក្លិនប៉ុន្មានដូចនៅរដូវប្រាំងនោះទេ៖ «មួយឆ្នេរទាំងអស់ ឲ្យតែទឹកហូរនាចអ៊ីចឹងទៅ វាហូរទៅខាងណោះ ពេលទឹកហូរជោរ វាហូរទៅខាងនោះ។ ទឹកវាហូរសៀខាងទាំងអស់។ បាទ! ឆ្នេរដំណាក់ស្ដេចទៅដល់លើណោះឆ្នេរអូរឈើទាល»។
អង្គការសង្គមស៊ីវិលដែលឃ្លាំមើលបញ្ហានេះ បញ្ជាក់ថា គេនៅមិនដឹងពីមូលហេតុដែលជំនាញពាក់ព័ន្ធមិនទប់ស្កាត់ការបង្ហូរកាកសំណល់ និងទឹកដែលប្រើប្រាស់រួចនៅតាមផ្ទះសំណាក់ សណ្ឋាគារ និងភោជនីយដ្ឋាន បង្ហូរចូលមកក្នុងសមុទ្រនេះទេ។ ក៏ប៉ុន្តែ គេដឹងថា បច្ចុប្បន្ននេះក្រុងព្រះសីហនុ មានស្ថានីយចម្រោះទឹកស្អុយមួយទីតាំង មុននឹងត្រូវបង្ហូរទឹកស្អុយដែលបានចម្រោះរួចនោះឆ្លងកាត់បន្តចូលទៅក្នុងសមុទ្រ។
ប្រធានមន្ទីរសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូនខេត្តព្រះសីហនុ លោក ណុប ហេង គិតថា ការព្យាយាមដើម្បីបញ្ចៀសបញ្ហានេះ ត្រូវមានអន្តរាគមន៍ពីថ្នាក់លើ ពោលគឺត្រូវទាមទារអ្នកជំនាញ និងបច្ចេកទេសខ្ពស់ពីក្រសួង។ លោកបន្តថា នៅដើមឆ្នាំ២០១៣ នេះ យ៉ាងហោចណាស់មានស្ថាប័នចំនួនបី ក្នុងនោះមានធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី (ADB) ក្រុមហ៊ុនចិន និង កូរ៉េ បានចុះមកសិក្សាលើផ្នែកនេះ។ ទោះជាបែបណា លោកទទួលស្គាល់ថា បច្ចុប្បន្ននៅក្នុងក្រុងព្រះសីហនុ ពិតជាពុំមានជម្រើសក្រៅពីធ្វើដូច្នេះឡើយ។
លោក ណុប ហេង៖ «នៅខាងយើងនៅក្រុងហ្នឹង ប្រហែលជាគ្រាន់តែតំណអ៊ីចឹង វា ៣ពាន់ជាង តអត់ទាន់បានផង។ ហើយប្រជាជនបើគិតតាមលំនៅឋាន មិនដឹងជាប៉ុន្មាន ប៉ុន្តែបើគិតស្មានមិនក្រោម ៥ពាន់ទេ តាមមើល។ អ៊ីចឹង បញ្ហាមានតែបញ្ហាហ្នឹងទេ ត្រូវពិភាក្សាគ្នាធ្វើអាងបន្ថែម ហើយការតហ្នឹង គឺថាមានតែសម្រួលឲ្យប្រជាពលរដ្ឋកុំឲ្យយកលុយគាត់តមុនដំបូងហ្នឹង ហើយចាំគិតតទៀត។ ហើយបើសិនជាអ៊ីចឹងទេ គាត់នៅតែ យើងអត់មានច្បាប់ណាមួយត្រូវតែចាប់បង្ខំថា ត្រូវតែបើត បើមិនតត្រូវមានទោសអីអ៊ីចឹង វាអត់មាន»។
អ្នកសម្របសម្រួលអង្គការលីកាដូ (Licadho) ប្រចាំខេត្តព្រះសីហនុ លោក ប៊ុន ណារិទ្ធ គិតថា ប្រសិនបើអង្គភាពជំនាញពាក់ព័ន្ធមិនចាត់វិធានការទប់ស្កាត់បញ្ហានេះឲ្យបានទាន់ពេលវេលាទេ ឥទ្ធិពលនេះនឹងបន្តរីកសាយភាយទៅដល់ឆ្នេរមួយចំនួនផ្សេងទៀត ដូចជាឆ្នេរអូរឈើទាល និងឆ្នេរអូរត្រេះ ដែលនៅជិតនោះ៖ «មានប្រព័ន្ធមួយចំនួនបានបង្ហូរទៅកាន់អាតំបន់កន្លែងច្រោះទឹកនៅខាងអូរត្រេះ ហ្នឹង។ ហើយប្រព័ន្ធផ្សេងទៀតមួយចំនួនទៀត វាអត់បានចូលទៅតំបន់ច្រោះហ្នឹងទេ អ៊ីចឹងអ្ហា ធ្វើឲ្យពេលភ្លៀងពេលអីហ្នឹង វាហូរទៅតាមអូរធម្មជាតិហ្នឹង ចូលទៅកាន់សមុទ្រយើងហ្នឹង។ ហើយជាក់ស្ដែង គឺថាពេលភ្លៀងម្ដងហូរសំរាម ហូរកាកសំណល់ហ្នឹង គឺខ្លាំងណាស់ បាទ!»។
ឆ្នេរសមុទ្ររបស់ប្រទេសកម្ពុជា ត្រូវគេចាត់ទុកថាជាឆ្នេរដែលស្អាតជាងគេនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ នេះ។ ហើយក្រសួងទេសចរណ៍កាលពីឆ្នាំ២០១១ ក៏បានរៀបចំពិធីបុណ្យសមុទ្រដ៏ធំមួយ ដែលពុំធ្លាប់មាន ដោយរាប់បញ្ចូលថាជាឆ្នេរមានលក្ខណៈល្អប្រណិតរបស់ខ្លួនថែមទៀត។
ក៏ប៉ុន្តែ បច្ចុប្បន្ន មួយផ្នែកធំនៃជីវចម្រុះ ដូចជាត្រី និងបង្គា នៅក្នុងសមុទ្រ និងអូរធម្មជាតិមួយចំនួនក្នុងក្រុងព្រះសីហនុ ត្រូវរងការគំរាមកំហែងយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ នឹងឈានទៅបាត់បង់ពូជមច្ឆាជាតិទាំងនោះជាបន្តបន្ទាប់ ព្រោះតែការបង្ហូរចូលកាកសំណល់ និងទឹកស្អុយចូលទៅក្នុងសមុទ្រជារៀងរាល់ថ្ងៃនេះ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។