បុរសវ័យ ៥៦ឆ្នាំមួយរូប នៅក្នុងឃុំពពេល ស្រុកត្រាំកក់ ខេត្តតាកែវ ទទួលបានប័ណ្ណសរសើរពីក្រសួងកសិកម្ម និងអង្គការកសិកម្មផ្សេងៗ ទទួលស្គាល់ស្នាដៃកែច្នៃ និងគំនិតប្លែកៗរបស់លោក ដែលបានជួយដល់វិស័យកសិកម្ម។ ភាពល្បីល្បាញនេះ បានធ្វើអោយគាត់ក្លាយជាគ្រូបង្រៀនបច្ចេកទេសកសិកម្មនៅក្នុងប្រទេស និងនៅក្រៅប្រទេស ស្ដីពីវិធីសាស្ត្ររកឃើញរបស់គាត់រហូតធ្វើឲ្យអ្នកកាសែតបរទេសចុះដល់ផ្ទះគាត់ថតផ្ដិតយករូបភាពផ្សព្វផ្សាយនៅលើពិភពលោក។
ស្នូរកាប់ចិញ្ច្រាំបន្លឺចេញពីផ្ទះមួយនៅខាងក្រោយវត្តចមពល ក្នុងឃុំពពេល ស្រុកត្រាំកក់ ខេត្តតាកែវ។ នៅពេលដើរចូលទៅដល់ក្នុងលំនៅឋាននោះ យើងឃើញមនុស្សប្រុស ស្រី ក្មេង ចាស់ រវល់ការងារគ្រប់គ្នា។ អ្នកខ្លះប្រមូលសំរាម ខ្លះចិញ្ច្រាំទន្ទ្រានខេត្ត ខ្លះកាយច្របល់ដីជាមួយអង្កាមខ្លោច ខ្លះចាក់អង្កាមពីស្បោង ខ្លះរៀបចំបង្កាត់ភ្លើងដើម្បីដុតអង្កាមនោះ។
បុរសម្នាក់ពាក់អាវឆ្នូតពណ៌ផ្កាឈូក សម្ដែងនូវកិរិយារាក់ទាក់ និងទាញកៅអីជ័រមករៀបឲ្យភ្ញៀវអង្គុយ ដោយលើកប៉ាន់តែ និងកែវទឹកមកជាមួយផង។
លោកបា្រប់ថា លោកឈ្មោះ រស់ ម៉ៅ បានរៀនជំនាញកសិកម្មពីអង្គការសេដាក៖ «ខ្ញុំចាប់ផ្ដើមអភិវឌ្ឍ ឆ្នាំ២០០៤។ អ៊ីចឹងមិនមែនអនុវត្តភ្លាមបានជោគជ័យទេ។ សេដាកគ្រាន់តែថា បើចង់បានអុស គ្រាន់តែប្រាប់ថា នោះភ្នំនៅទីនោះ ហើយបើចង់បានត្រី សេដាកប្រាប់ពីបឹង នៅទីនោះបឹង យើងរកយ៉ាងម៉េចបានគឺរកទៅ ហើយធ្វើម៉េចបានគឺត្រូវតែធ្វើ»។
លោករៀបរាប់ថា ១០ឆ្នាំមុន ជីវភាពគ្រួសារគាត់លំបាកខ្លាំង ព្រោះធ្វើស្រែយកផលពីក្នុងដី ២០អារ គ្រួសារគាត់ហូបខ្វះអង្ករ ៤ ទៅ ៥ខែ ក្នុង ១ឆ្នាំ។ គាត់ស្វែងរកលុយទិញអង្ករដោយរត់ម៉ូតូឌុបផង ស៊ីឈ្នួលរែកដីផង លក់នំបញ្ចុកផង ក៏នៅតែមិនអាចចាយគ្រប់គ្រាន់ប្រចាំឆ្នាំ។
នៅឆ្នាំ២០០១ អង្គការសេដាក មកពន្យល់កសិករឲ្យធ្វើស្រែតាមវិធីប្រើពូជស្រូវតិច គឺណែនាំឲ្យដាំស្រូវមួយដើមក្នុង១ដំណោត ហើយឲ្យប្រើតែជីធម្មជាតិដែលផលិតពីលាមកសត្វនិងស្លឹកឈើ។ រូបគាត់និងកសិករដទៃមិនយល់ស្របទេ ព្រោះធ្លាប់ស្ទូងសំណាប ៣ ទៅ ៤ដើម ដាំ ១ដំណោត លុះដល់ផលស្រូវបានមកយកទៅកិនហូបមិនគ្រាន់ ចុះទម្រាំដាំស្រូវមួយដើមតើវាដុះដែរទេ?
លោក រស់ ម៉ៅ៖ «ប៉ុន្តែសេដាក បង្ហាត់បង្ហាញពីបទពិសោធន៍ បច្ចេកទេសផ្សេងៗមកយើង គឺការទស្សនកិច្ច។ អ៊ីចឹងពេលខ្ញុំចាប់ផ្ដើមធ្វើគំនិតថ្មីហ្នឹង ដោយសារតែមានកសិករសេដាក មួយហៅតា ប្រាក់ ច្រេស គាត់ចាប់ផ្ដើមអនុវត្តធ្វើតាំងពីឆ្នាំ២០០១ មកនោះ បើអ៊ីចឹងពួកខ្ញុំទៅមើល ឃើញកសិដ្ឋានគាត់ ខ្ញុំមកវិញ គឺខ្ញុំចាប់ផ្ដើមមានគំនិតចង់ធ្វើ ប៉ុន្តែខ្ញុំជ្រើសរើសដីណាដែលដីហ្នឹងវាអន់ ហើយខ្ញុំធ្វើដីហ្នឹង។ បើគិតតាមទម្លាប់ចាស់ កន្លែងហ្នឹង ២០អារ គឺធ្វើស្រូវអត់បាន ១០ថាំងទេ ក្រោយមកខ្ញុំធ្វើប្រព័ន្ធធ្វើប្រឡាយ ធ្វើស្រះទឹកអីហ្នឹង ដីហ្នឹងនៅសល់តែ ១៣អារទេ គឺស្រូវកើនដល់ ២៥ថាំង ដោយសារខ្ញុំធ្វើតាមគោលការណ៍ធម្មជាតិ ស្រូវ បវស ហ្នឹង»។
នៅឆ្នាំ២០០៤ ២០០៥ ប្រទេសកម្ពុជា រាំងស្ងួតជាប់ៗគ្នា ដំណាំស្រូវ និងបន្លែផ្លែឈើខ្វះទឹក ងាប់ស្វិតអស់ បណ្ដាលឲ្យគ្រាប់ពូជស្រូវនិងបន្លែដាច់ពូជ។
លោក រស់ ម៉ៅ ក៏សម្រេចចិត្តទៅសុំខ្ចីលុយ ១០ម៉ឺនរៀលពីសមាគមសន្សំប្រាក់របស់អង្គការសេដាក។ ចាប់ពីពេលនោះមក គាត់បានចូលជាសមាជិកអង្គការសេដាក។ គាត់ចាប់ផ្តើមរៀនធ្វើស្រែ និងចិញ្ចឹមសត្វតាមបច្ចេកទេសកសិកម្ម ដែលណែនាំដោយបុគ្គលិកអង្គការសេដាក។ គាត់ក៏ទទួលកសិផលរីកចម្រើនពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំមកដល់បច្ចុប្បន្ន។ នៅពេលគាត់ពិសោធបានជោគជ័យ ទាំងការដាំស្រូវ ដាំបន្លែ ការទុកដាក់គ្រាប់ពូជ និងផលិតជីធម្មជាតិបានជោគជ័យនោះ គាត់បានបង្រៀនចំណេះនេះទៅដល់កសិករណាដែលចង់ចេះ ចង់អនុវត្ត។
លោក រស់ ម៉ៅ៖ «ក្រោយមកខ្ញុំចាប់ផ្ដើមអនុវត្តខ្លះ សេដាកមានបទពិសោធន៍ខ្លះ គឺខ្ញុំបូករួមនឹងបទពិសោធន៍ខ្ញុំផ្សេងៗខ្លះ គឺខ្ញុំរកឃើញការដាំដុះហ្នឹង ហើយនិងការដាំ ដូចជាដាំត្រឡាចមួយគុម្ពបាន ៥០ផ្លែ ដាំល្ហុងមិនឲ្យដួល ឲ្យញីទាំងអស់អីហ្នឹង គឺខ្ញុំរកឃើញដោយខ្លួនឯង ហើយការដាំក្នុងកំប៉ុង ក្នុងដប ខ្ញុំរកឃើញដោយខ្លួនឯងខ្លះ សេដាកបង្រៀនខ្លះ ក្នុងការបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុហ្នឹង។ អ៊ីចឹងខ្ញុំធ្វើតាំងពី២០០៤ មកដល់ ២០០៦ ២០០៧ បានជោគជ័យ មិនមែនធ្វើ១ថ្ងៃ ២ថ្ងៃហើយទេ»។
នៅក្នុងបរិវេណនៃភូមិឋានរបស់កសិករ រស់ ម៉ៅ មានបន្លែចម្រុះដុះពីដីក្នុងឡាំងស្នោចាស់ៗ ដបទឹកក្រូចចាស់ៗ កែវជ័រចាស់ៗ និងស្បោងចាស់ៗ ដែលដាក់តម្រៀបជាជួរ ព័ទ្ធជុំវិញស្រះទឹកតូចៗជាច្រើន ដែលមានត្រីអណ្ដែង និងត្រីឆ្ពិន ច្រើនម៉ឺនក្បាលរស់នៅក្នុងស្រះទឹក ៤ ទៅ ៥នោះ។ អណ្ដូងស្នប់មួយបានបន្តទុយយោខ្វាត់ខ្វែងក្នុងរងបន្លែនិងពាងទឹក។ នៅក្រោមដើមចេកក្រោយផ្ទះ មានរងគំនរចំបើងរៀបដាក់បញ្ឈរដូចគេគ្របរងផ្សិត។
លោកថា នោះគឺជារងជីដែលគាត់ទើបផ្សំថ្មី៖ «អ៊ីចឹងអង្កាមនេះយើងមិនមែនដុតទៅជាផេះទេ ឲ្យទៅជាធ្យូង។ អ៊ីចឹងធ្យូងវាមានប្រយោជន៍វាច្រើនណាស់។ ទី១ ដីវាមានសំណើម ទី២ វាកាត់បន្ថយនូវជាតិពុល ទី៣ វាជួយឲ្យដីវាមានជីជាតិ ដែលសំខាន់បំផុត គឺសត្វមានប្រយោជន៍ វាចូលចិត្តលាក់ខ្លួនវានៅក្នុងហ្នឹង។ អ៊ីចឹងធ្យូងអង្កាមនេះ យើងដាក់ ១ឆ្នាំ គឺដីល្អដល់ទៅ ៣ឆ្នាំ។ អ៊ីចឹងបើយើងដាក់រាល់ថ្ងៃទៅ ដីយើងមានសំណើម»។
លោក រស់ ម៉ៅ បានប្រើទឹ្រស្តី ៣ឃ្លាថា «ក្នុងទឹកត្រូវមានត្រី លើដីត្រូវមានសត្វនិងបន្លែ ក្នុងស្រែត្រូវមានស្រូវ»។ ពាក្យ ៣ឃ្លានេះ បានធ្វើឲ្យជីវភាពគាត់ផ្លាស់ប្ដូររហ័សពីទន់ខ្សោយទៅមធ្យម ចាប់ពីឆ្នាំ២០០៥ មក បន្ទាប់ពីលោកចេះពិតប្រាកដនូវបច្ចេកទេសកសិកម្មពីអង្គការសេដាក និងការព្យាយាមរកគំនិតប្លែកៗក្នុងវិស័យដាំដុះ ដើម្បីបង្កើនជីវភាពរបស់គាត់។
បច្ចុប្បន្នលោកបញ្ជូនកូននៅលីវឲ្យបានរៀនមហាវិទ្យាល័យ។ ចំណែកកូនបែកមានគ្រួសារ គាត់បង្កើតកសិដ្ឋានច្រើនហិកតារ ដែលមានដាំបន្លែនិងចិញ្ចឹមសត្វនៅខេត្តព្រះសីហនុ ឲ្យកូនចៅរកស៊ីបន្តទៀត។ នៅក្នុងភូមិ គាត់បានទិញដីកសិកម្មបន្ថែមដើម្បីពង្រីកការស្រាវជ្រាវដាំដុះនិងចិញ្ចឹមសត្វ។ ចំណែកប្រាក់ចំណូល គាត់បានពីការដើរបង្រៀនផង ការចុះទស្សនកិច្ចសិក្សារបស់កសិករមកដល់ផ្ទះគាត់ផង ដោយពួកគេបានជួយទិញពូជបន្លែ ពូជស្រូវ ពូជដំណាំ សត្វមាន់ ទា ជន្លេន ជីធម្មជាតិជាដើម ហើយគេបានយកទៅអនុវត្តបន្ត ទើបមានការពង្រីកអ្នកបន្ថយប្រើជីគីមីក្នុងការដាំដុះបានខ្លះដែរ។
លោក រស់ ម៉ៅ ឲ្យដឹងថា គាត់បានបង្រៀនកសិករក្នុងខេត្តតាកែវ កំពត កំពង់ឆ្នាំង ខេត្តព្រៃវែង ជាដើម ឲ្យគេអនុវត្តបន្តនូវអ្វីដែលគាត់បានពិសោធន៍ជោគជ័យ។
លោកថា ក្រៅពីការបង្រៀនក្នុងប្រទេស គាត់ត្រូវបានគេអញ្ជើញឲ្យទៅបង្រៀនកសិករវៀតណាម និងថៃ ពីវិធីថែរក្សាដីដោយប្រើជីធម្មជាតិ។ ក្រៅពីនោះប្រទេសឥណ្ឌា អញ្ជើញគាត់ឲ្យទៅបង្រៀនបច្ចេកទេសកសិកម្ម ៣ខែដែរ តែគាត់មិនបានទៅ ព្រោះចោលដំណាំគាត់យូរខែពេក៖ «អ៊ីចឹងខ្ញុំរាល់ថ្ងៃក៏សប្បាយចិត្តដែរ ដោយសារតែភាពក្រីក្រពីមុនមកដែលយើងកែមកបានមកជោគជ័យដល់សព្វថ្ងៃនេះ ហើយខ្ញុំអត់លាក់ដែរ ដល់ពេលខ្ញុំស្លាប់ទៅ គឺអត់បានអីជួយដល់ជាតិទេ អ៊ីចឹងខ្ញុំយកបទពិសោធន៍ដែលខ្ញុំមាន ខ្ញុំជួយដល់ប្រជាកសិករផ្សេងៗទៀត»។
អាជ្ញាធរឃុំពពេល លោក ឆឹង មាស ថ្លែងថា នៅខេត្តតាកែវ និងខេត្តកំពត អ្នកណាក៏ល្បីថា លោក រស់ ម៉ៅ ជាអ្នកដាំបន្លែធម្មជាតិ និងជាកសិករព្យាយាមបង្កើតគំនិតប្លែកៗ។ ចំណែកការចិញ្ចឹមសត្វវិញ លោក រស់ ម៉ៅ បង្រៀនពីវិធីចិញ្ចឹមបែបណាដែលសត្វមិនងាប់ និងលក់បានថ្លៃ។
គ្រូកសិកម្មរបស់អង្គការសេដាក លោក ប៉ាន សុភាព ឲ្យដឹងថា លោក រស់ ម៉ៅ ជាកសិករគំរូបានធ្វើឲ្យកសិករក្នុងនិងក្រៅប្រទេស និងអ្នកកាសែតបរទេសចុះរៀនសូត្រពីគំនិតប្លែកៗ និងវិធីច្នៃប្រឌិតរបស់គាត់ ធន់ទ្រាំ និងសមស្របនឹងការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ ហើយផ្សព្វផ្សាយបន្តឲ្យកសិករនៅលើពិភពលោកយកទៅរៀនសូត្រ។
ប្រធានអង្គការសេដាក បណ្ឌិត យ៉ង សាំងកុមារ បានថ្លែងថា មានកសិករជិត ៥ម៉ឺនគ្រួសារ កំពុងអនុវត្តការដាំដុះដោយបន្ថយការប្រើប្រាស់ជីគីមី មកប្រើជីកំប៉ុស រួមចំណែកកែប្រែដីកសិកម្មពីខូចរេចរឹលមកដីមានសំណើម ធ្វើឲ្យជីវចម្រុះកើតឡើងវិញដោយសារកសិកររៀនតគ្នានេះ។
លោក រស់ ម៉ៅ ឲ្យដឹងថា ក្នុង១ឆ្នាំៗ គាត់ពង្រីកការពិសោធអំពីការដាំដំណាំបែបណាធន់ទ្រាំ ឬសមស្របនឹងការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ។ លោកថា តំបន់ដែលទឹកជនយូរខែអាចដំាដំណាំលើរានដោយចងខ្សែងាយស្រួលចល័ត។ បើតំបន់ដែលខ្វះទឹក គឺត្រូវជីកកូនស្រះសន្សំទឹកភ្លៀងទុក និងសន្សំជីកំប៉ុសឲ្យបានច្រើន ព្រោះជីកំប៉ុសប្រើក្នុងដីដាំដំណាំវាធ្វើឲ្យដីមានសំណើម។ លោកបន្ថែមថា ដោយសារតែគាត់រៀនសូត្រតាមការណែនាំពីមន្ត្រីកសិកម្មនានា ទើបគាត់អាចកែប្រែជីវភាពពីលំបាកលំបិនមកធូរធារបែបនេះ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖
ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។