របាយការណ៍របស់សមត្ថកិច្ច និងសង្គមស៊ីវិល សុទ្ធតែបានបង្ហាញថា ករណីទាហានថៃ បាញ់សម្លាប់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរក្នុងឆ្នាំ២០១២ មានចំនួនកើនឡើងគួរឲ្យព្រួយបារម្ភ។ ភាគីរាជរដ្ឋាភិបាលធ្លាប់បានអំពាវនាវ និងផ្ញើកំណត់ទូតជាហូរហែដើម្បីឲ្យថៃ អនុវត្តតាមច្បាប់ ជៀសវាងការបាញ់សម្លាប់ពលរដ្ឋខ្មែរតទៅទៀត ហើយមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលថៃ មួយចំនួន ក៏បានយល់ព្រមដែរ ប៉ុន្តែទាហានថៃ នៅតែបាញ់សម្លាប់ពលរដ្ឋខ្មែរដដែលៗ។
ករណីទាហានថៃ បាញ់សម្លាប់ពលរដ្ឋខ្មែរនៅតែជាចំណោទមួយដែលមិនទាន់មានដំណោះស្រាយប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព។
របាយការណ៍របស់អគ្គស្នងការនគរបាលជាតិ បញ្ជាក់ថា ករណីទាហានថៃ បាញ់សម្លាប់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរក្នុងឆ្នាំ២០១២ មានចំនួន ៣០នាក់ គឺកើនឡើងជាង ១០០% បើធៀបនឹងរបាយការណ៍ឆ្នាំ២០១១។ ផ្អែកតាមរបាយការណ៍នេះ មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិលព្យាករថា ទាហានថៃ នឹងបន្តបាញ់ពលរដ្ឋខ្មែរដដែលៗទៀត ដរាបណារាជរដ្ឋាភិបាលមិនប្រើប្រាស់យន្តការជាអន្តរជាតិណាមួយនោះ។
ប្រធានផ្នែកបច្ចេកទេសអង្កេតអង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ លោក អំ សំអាត មានប្រសាសន៍ថា ពលរដ្ឋខ្មែរឆ្លងចូលក្នុងដីថៃ ដោយខុសច្បាប់ គួរតែទទួលទោសតាមច្បាប់អន្តោប្រវេសន៍ មិនគួរណាទាហានថៃ បាញ់សម្លាប់ពលរដ្ឋទាំងនោះទេ។ លោកបន្តថា ការប្រហារជីវិតមនុស្សជាអំពើរំលោភសិទ្ធិមនុស្សយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ដូចនេះរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ត្រូវតែមានយន្តការច្បាស់លាស់មួយដើម្បីដោះស្រាយរឿងនេះជាអន្តរជាតិ។
លោក អំ សំអាត បញ្ជាក់ថា ទាហានថៃ នៅតែបន្តបាញ់សម្លាប់ពលរដ្ឋខ្មែរ ដោយសារតែរាជរដ្ឋាភិបាលខ្មែរមានជំហរទន់ភ្លន់ពេកផ្នែកការទូត និងអនុវត្តច្បាប់អន្តរជាតិ៖ «បាញ់សម្លាប់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរដូចសត្វដូចធាតុជារឿងមួយដែលសាហាវយង់ឃ្នង។ ប្រទេសកម្ពុជា យើងឲ្យតែឃើញការបាញ់មានកំណត់ទូត និងអំពាវនាវកុំឲ្យមានការបាញ់សម្លាប់ និងអនុវត្តទៅតាមច្បាប់។ផ្ទុយទៅវិញទង្វើនេះចេះតែកើតមានហើយកើតទៀត បើសិនជាអស់លទ្ធភាពហើយត្រូវតែប្រើយន្តការថ្នាក់តំបន់ និងថ្នាក់អន្តរជាតិ»។
លោក អំ សំអាត បញ្ជាក់ថា បើសិនមិនមានយន្តការណាមួយច្បាស់លាស់ទេ ពលរដ្ឋខ្មែរនឹងនៅតែប្រឈមមុខនឹងការបាញ់សម្លាប់តទៅទៀតមិនខាន។
ទន្ទឹមនឹងនេះ អនុប្រធានគណៈកម្មាធិការបណ្ដោះអាសន្នចលនាសង្គ្រោះជាតិ លោក ប៉ុល ហំម យល់ថា ទាហានថៃ នៅតែបាញ់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ដោយសារតែរាជរដ្ឋាភិបាលអសមត្ថភាពក្នុងការទប់ស្កាត់ការឆ្លងដោយខុសច្បាប់។ ម្យ៉ាងទៀត រាជរដ្ឋាភិបាលក៏មានជំហរទន់ខ្សោយក្នុងផ្លូវទូត ដើម្បីរកយុត្តិធម៌ឲ្យពលរដ្ឋដែលបាត់បង់អាយុជីវិតទាំងនោះដែរ។
លោកបន្តថា ការបាញ់សម្លាប់នេះ ជាសញ្ញាមួយដែលបង្ហាញថា ថៃមានទំនាក់ទំនងការទូតមិនស្មោះត្រង់ជាមួយកម្ពុជា ដោយសារមន្ត្រីថ្នាក់ធំចេះតែសន្យា រីឯមន្ត្រីថ្នាក់ក្រោមមិនដែលគោរព និងអនុវត្តតាម៖ «បងប្អូនយើងទៅកាប់ឈើហ្នឹងមិនមែនគាត់មិនដឹងថា អាចត្រូវគេបាញ់សម្លាប់ទេ ប៉ុន្តែយើងគិតថា កម្រិតជីវភាពទន់ខ្សោយពេក យើងចេះតែអួតអភិវឌ្ឍន៍ៗ ចង់បានអីទៀត? យើងត្រូវមានវិធានការទប់ស្កាត់បងប្អូនយើងឲ្យមានប្រសិទ្ធភាព កុំឲ្យគាត់ឆ្លងដែនខុសច្បាប់»។
របាយការណ៍របស់ប៉ូលិសបង្ហាញថា ប្រជាពលរដ្ឋដែលឆ្លងដែនខុសច្បាប់ទៅប្រទេសថៃ ក្នុងឆ្នាំ២០១២ មានចំនួន ៩៧លើក ដែលបានកើនឡើងចំនួន ៧១លើក បើធៀបនឹងឆ្នាំ២០១១។ ក្នុងនោះប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា ដែលត្រូវបានឃាត់ឲ្យត្រឡប់ថយក្រោយវិញ មានចំនួន ៧៣៦នាក់ ហើយពលរដ្ឋខ្មែរដែលត្រូវទាហានថៃ បាញ់ស្លាប់ មានចំនួន ៣០នាក់ ដែលកើនលើសឆ្នាំមុន ដោយមានត្រឹមតែ ១៧នាក់។
ចំណែកឯសមាគមសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក បង្ហាញថា នៅឆ្នាំ២០១២ មានពលរដ្ឋកម្ពុជា យ៉ាងតិច ៣៤នាក់ ត្រូវបានទាហានថៃ បាញ់សម្លាប់ក្នុងពេលឆ្លងដែនចូលទៅទឹកដីថៃ ហើយចំនួននេះបានកើនឡើង បើធៀបនឹងឆ្នាំ២០១១។ អាដហុកក៏បញ្ជាក់ដែរថា នៅមានពលរដ្ឋកម្ពុជា ៤សែននាក់បានឆ្លងដែនទៅរកការងារធ្វើនៅក្នុងប្រទេសថៃ។ ប៉ុន្តែតួលេខនេះមិនរាប់បញ្ចូលការឆ្លងដែនខុសច្បាប់ផ្សេងៗនោះទេ។ ពលរដ្ឋខ្មែរភាគច្រើនដែលត្រូវបានទាហានថៃ បាញ់សម្លាប់ភាគច្រើនអ្នករកស៊ីកាប់ឈើគ្រញូង។
ទាក់ទងនឹងបញ្ហានេះ មន្ត្រីអ្នកនាំពាក្យអគ្គស្នងការនគរបាលជាតិ លោកឧត្ដមសេនីយ៍ គៀត ច័ន្ទថារិទ្ធិ មានប្រសាសន៍ថា ក្រសួងមហាផ្ទៃ បានបញ្ជារួចហើយឲ្យគ្រប់អង្គភាពពាក់ព័ន្ធទប់ស្កាត់ការធ្វើចំណាកស្រុកដោយខុសច្បាប់។ លោកបន្តថា អាជ្ញាធរទំនាក់ទំនងព្រំដែន ទាំងផ្នែកនគរបាល និងកងទ័ព ក៏ត្រូវបានបញ្ជាឲ្យមានកិច្ចសហការល្អជាមួយប្រទេសជិតខាងដែរ ដើម្បីធានាកុំឲ្យមានការបាញ់សម្លាប់ពលរដ្ឋខ្មែរតទៅទៀត។
លោក គៀត ច័ន្ទថារិទ្ធិ បញ្ជាក់ថា រដ្ឋាភិបាលមានយន្តការជជែកគ្នាជាមួយប្រទេសជិតខាង ដើម្បីទប់ស្កាត់ការបាញ់ប្រហារនេះ ប៉ុន្តែលោកមិនទាន់ដឹងថា កម្ពុជាមានវិធានការប្ដឹងទៅភាគីទី៣ ឬយ៉ាងណាទេ៖ «ពលរដ្ឋឆ្លងដែនខុសច្បាប់ហ្នឹងហើយបង្កបញ្ហាច្រើន និងបង្ករបួសស្នាមដល់រូបរាងកាយគាត់ ដូចជាការចាប់ផ្ដន្ទាទោស ឃុំខ្លួនអីនៅស្រុកគេហ្នឹង រដ្ឋាភិបាលគាត់បានប្រគល់ភារកិច្ចជូនក្រសួងការបរទេសលោកបានខំណាស់ ជជែកគ្នាជាមួយគេជាច្រើនលើកច្រើនសា និងមានយន្តការច្រើនទៅដោះស្រាយជាមួយគេនោះ»។
ទោះយ៉ាងណាក្ដី លោក គៀត ច័ន្ទថារិទ្ធិ មិនបានបញ្ជាក់ថា ផ្អែកតាមច្បាប់អន្តរជាតិ កម្ពុជាអាចប្ដឹងភាគីថៃ ដែលបានសម្លាប់ពលរដ្ឋខ្មែរ ឬយ៉ាងណាទេ។ ចំណែកឯក្រសួងការបរទេសក៏មិនដែលបញ្ជូនសំណុំរឿងថៃ បានសម្លាប់ពលរដ្ឋខ្មែរដែលឆ្លងចូលក្នុងដីថៃ ដោយខុសច្បាប់នេះ ទៅបង្ហាញប្រទេសទី៣ ឬអង្គការអន្តរជាតិណាមួយដើម្បីស្វែងរកយុត្តិធម៌ឲ្យអ្នកស្លាប់នោះដែរ។
ជនចំណាកស្រុកកម្ពុជា មិនត្រឹមតែត្រូវទាហានថៃ បាញ់សម្លាប់ទេ។ ពលរដ្ឋមួយចំនួនក៏ត្រូវសមត្ថកិច្ចថៃ ចាប់ខ្លួនដាក់គុក។ ចំណែកឯទាហានឡាវ ក៏ធ្លាប់បាញ់សម្លាប់ពលរដ្ឋខ្មែរដែរ ដោយសារខ្មែរចូលកាប់ឈើធ្នង់ក្នុងទឹកដីឡាវ។ ចំពោះប្រទេសវៀតណាម វិញ ក៏មានរាយការណ៍មកថា អាជ្ញាធរវៀតណាម ចាប់ខ្លួនប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរមួយចំនួនដាក់គុកដែរ ប៉ុន្តែមិនមានរបាយការណ៍ណាមួយបង្ហាញនោះទេ សូម្បីតែរបាយការណ៍អគ្គស្នងការនគរបាលជាតិ។
អ្នកវិភាគឯករាជ្យខាងសង្គមនិងនយោបាយ លោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ មានប្រសាសន៍ថា កម្ពុជាត្រូវតែតស៊ូមតិនៅលើឆាកអន្តរជាតិឲ្យរដ្ឋាភិបាលថៃ ទទួលខុសត្រូវចំពោះការបាញ់សម្លាប់អាយុជីវិតពលរដ្ឋខ្មែរ។ លោកបន្តថា កម្ពុជាអាចដាក់ពាក្យបណ្ដឹងប្ដឹងទៅកាន់អង្គការសហប្រជាជាតិដើម្បីរកខុសត្រូវជុំវិញរឿងនេះ៖ «ព្រោះកាន់តែច្រើនទៅៗ ការចរចាហ្នឹងអត់បានលទ្ធផលអីសោះ ដូច្នេះគួរតែលើកដល់ក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិ គេប្រជុំ ១ឆ្នាំម្ដង លើកទៅ»។
ក្រុមអ្នកតាមដានបញ្ហាសង្គមយល់ថា កម្ពុជាបានផ្ដល់សម្បទានជាច្រើនដល់ភាគីថៃ ដូចជាការព្យាយាមសម្រុះសម្រួលបញ្ហាព្រំដែន ការសម្រេចដោះលែងចារកម្មថៃ គឺអ្នកស្រី ណាទ្រី (Ratree) និងបន្ធូរបន្ថយទោសទណ្ឌិត វីរៈ ស៊ុមក្វាមឃីត (Veera Somkwamkid) ជាដើម។ តែភាគីថៃ មិនបានបន្ធូរបន្ថយចំពោះកម្ពុជា វិញទេ ពោលគឺការបាញ់សម្លាប់ពលរដ្ឋខ្មែរនៅតែកើនមាន។
អ្នកវិភាគយល់ថា កម្ពុជាអាចទប់ស្កាត់កុំឲ្យទាហានថៃ បាញ់សម្លាប់តាមវិធីមួយចំនួនដូចជា ទី១ អនុវត្តបម្រាមឲ្យបានតឹងបំផុតចំពោះពលរដ្ឋខ្មែរដែលឆ្លងដែនខុសច្បាប់ចូលទៅថៃ ទី២ បង្កើតការងារឲ្យបានច្រើនឲ្យពលរដ្ឋធ្វើក្នុងប្រទេស ទី៣ ប្រើយន្តការចរចាដោយមានប្រសិទ្ធភាពជាមួយថៃ ទី៤ លើកយកបញ្ហាសម្លាប់ជនកម្ពុជានេះ ទៅជជែកក្នុងអាស៊ានដើម្បីឲ្យថៃ ខ្លាចរអា និងទី៥ ចងក្រងឯកសារប្ដឹងថៃ ទៅក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិឲ្យជួយរកខុសត្រូវ។ អ្នកវិភាគយល់ថា បើកម្ពុជាមិនលេងធម៌ក្ដៅជាមួយថៃទេ នោះរាជរដ្ឋាភិបាលថៃ មិនចាត់ការបញ្ឈប់ការបាញ់ប្រហារនេះឡើយ៕