គណៈកម្មការសិទ្ធិមនុស្សថៃ បានអះអាងថា ក្រុមហ៊ុនចម្ការអំពៅ ឬក្រុមហ៊ុនស្ករសយក្ស របស់ប្រទេសថៃ ពិតជាបានរំលោភដីធ្លី និងរំលោភសិទ្ធិរស់នៅរបស់ប្រជាសហគមន៍ ស្រុកស្រែអំបិល ខេត្តកោះកុង ធ្ងន់ធ្ងរជិត ១ទសវត្សមកនេះ។
ក្រុមហ៊ុនថៃ ដែលជាប់ចោទថា បានរំលោភសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរមានឈ្មោះ ខន គែន ស៊ូហ្គើរ (Khon Kaen Sugar) ហៅកាត់ ខេ.អេស.អ៊ិល (Ksl) ហើយបានចុះកិច្ចសន្យាលក់ផលិតផលផ្ដាច់មុខជាមួយក្រុមហ៊ុនស្ករស ឈ្មោះ ថេត អេន លី (Tate & Lyle) នៅប្រទេសអង់គ្លេស។
គណៈកម្មការសិទ្ធិមនុស្សថៃ ឬហៅកាត់ជាភាសាអង់គ្លេស អេន.អេច្ឆ.អ.ស៊ី.ធី (NHRCT) តាមរយៈអង្គការសមធម៌កម្ពុជា និងអង្គការសិទ្ធិដីធ្លីអន្តរជាតិ (Earth Rights International) ចេញរបាយការណ៍ចុះថ្ងៃទី៣ ខែមិថុនា រកឃើញថា មានការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរពីសំណាក់ក្រុមហ៊ុនចម្ការអំពៅ ដែលក្រុមហ៊ុននេះបានបណ្ដេញទាំងបង្ខំ និងរំលោភយកដីរបស់ប្រជាពលរដ្ឋជិត ២ម៉ឺនហិកតារ (១៩.១០០) នៅស្រុកស្រែអំបិល ខេត្តកោះកុង ដើម្បីដាំអំពៅ។
របាយការណ៍គណៈកម្មការសិទ្ធិមនុស្សថៃ មានការិយាល័យក្នុងទីក្រុងបាងកក ប្រទេសថៃ បង្ហាញថា អ្នកភូមិរាប់រយគ្រួសារត្រូវបានបណ្ដេញចេញពីលំនៅឋាន នៅពេលដីធ្លីរបស់ពួកគាត់ត្រូវរឹបអូសដោយខុសច្បាប់ និងបង្ខំ ពីសំណាក់ក្រុមហ៊ុនកាលពីឆ្នាំ២០០៦ ដើម្បីយកដីធ្វើចម្ការអំពៅ មានផ្ទៃដីសរុបជិត ២ម៉ឺនហិកតារ។
ក្រោយបានបណ្ដេញចេញទាំងបង្ខំជិត ១ទសវត្ស របាយការណ៍ចុងក្រោយរបស់គណៈកម្មការសិទ្ធិមនុស្សថៃ ដែលគេទន្ទឹងរង់ចាំជាយូរមកហើយនោះ បានអោយដឹងដែរថា ចម្ការអំពៅនោះ បានដំណើរការដោយក្រុមហ៊ុនខ្មែរ និងមានជាប់ពាក់ព័ន្ធក្នុងរឿងនយោបាយ ហើយគ្រប់គ្រងដោយក្រុមហ៊ុនស្ករស ខេ.អេស.អិល។ ក្រុមហ៊ុននេះ បានចុះកិច្ចសន្យាលក់ផលិតផលស្ករសផ្ដាច់មុខរបស់ខ្លួនទៅឲ្យក្រុមហ៊ុនស្ករសរបស់ប្រទេសអង់គ្លេស មានឈ្មោះ ថេត អេន លី។
ផ្ដើមពីបញ្ហានេះ គណៈកម្មការសិទ្ធិមនុស្សថៃ រកឃើញថា ក្រុមហ៊ុនស្ករសយក្ស ខេ.អេស.អិល ត្រូវទទួលខុសត្រូវចំពោះការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ដោយសារតែខ្លួនជាអ្នកសម្រេចចិត្តទទួល និងមានផលចំណេញពីសម្បទានដី ដែលជាលទ្ធផលនាំឲ្យមានការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ទោះបីជាក្រុមហ៊ុនមួយនេះមិនបានប្រព្រឹត្តអំពើរំលោភបំពានសិទ្ធិមនុស្សនេះដោយផ្ទាល់ខ្លួនឯងក៏ដោយ។
វិទ្យុអាស៊ីសេរី មិនទាន់អាចទាក់ទងតំណាងក្រុមហ៊ុន ខេ.អេស.អិល ដើម្បីបំភ្លឺជុំវិញការចេញរបាយការណ៍របស់គណៈកម្មការសិទ្ធិមនុស្សថៃ ដែលចោទក្រុមហ៊ុននេះ ថាបានរំលោភសិទ្ធិមនុស្សពាក់ព័ន្ធក្រុមហ៊ុនចម្ការអំពៅ នាខេត្តកោះកុង បានទេ នៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ទី៤ ខែមិថុនា។
ទាក់ទិនបញ្ហានេះ លោក អ៊ិន គង់ជិត មន្ត្រីសម្របសម្រួលអង្គការលីកាដូ ខេត្តកោះកុង ដែលតាមអង្កេតលើករណីក្រុមហ៊ុនចម្ការអំពៅរំលោភដីពលរដ្ឋស្រុកស្រែអំបិល ឲ្យដឹងថា មានពលរដ្ឋជាង ២០០គ្រួសារទៀត បានរងការរំលោភដីធ្លីពីសំណាក់ក្រុមហ៊ុនចម្ការអំពៅ ឬក្រុមហ៊ុនស្ករស ខេ.អេស.អិល។ លោកថា មកដល់ពេលនេះ ក្រុមហ៊ុន ខេ.អេស.អិល មិនទាន់ចូលខ្លួនដោះស្រាយផ្ដល់សំណងនៃផលប៉ះពាល់ពីការរំលោភដីធ្លីជូនប្រជាពលរដ្ឋជាង ២០០គ្រួសារ ដែលរងផលប៉ះពាល់នៅស្រុកស្រែអំបិល នៅឡើយទេ។
មន្ត្រីឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សរូបនេះថ្លែងរិះគន់ស្ថាប័នដោះស្រាយវិវាទដីធ្លីរបស់រដ្ឋាភិបាលមួយចំនួន ដែលអសមត្ថភាព ជួយដោះស្រាយបញ្ចប់ជម្លោះដីធ្លីរ៉ាំរ៉ៃជិត ១ទសវត្ស រវាងក្រុមហ៊ុនចម្ការអំពៅជាមួយប្រជាពលរដ្ឋស្រុកស្រែអំបិល ដោយទុកបន្តអូសបន្លាយរហូតមកដល់ពេលនេះ៖ «យើងឃើញថា ក្រុមហ៊ុន ខេ.អេស.អិល ទទួលបានទីតាំងអភិវឌ្ឍន៍ចំនួន ២កន្លែង។ កន្លែងទី១ មានទំហំផ្ទៃដីប្រមាណ ៤.៤០០ហិកតារ និងទីតាំងទី២ មានទំហំផ្ទៃដីមានទំហំ ៩.៧០០ហិកតារ សរុបមានជាង ១ម៉ឺនហិកតារ។ ចំណែកប្រជាពលរដ្ឋវិញ លោកបានស្នើសុំកាត់ឆ្វៀលដីជូនពួកគាត់មានចំនួនដីតែជាង ១.៥០០ហិកតារទេ។ ដូច្នេះក្រុមហ៊ុនគួរតែពិចារណា ហើយក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ ដែលបានធ្វើកាលពីខែសីហា ឆ្នាំ២០០៦ ចោល ដើម្បីបើកឲ្យមានដំណោះស្រាយជូនប្រជាពលរដ្ឋឲ្យមានយុត្តិធម៌»។
កាលពីឆ្នាំ២០១០ អ្នកភូមិដែលរងផលប៉ះពាល់ពីការរំលោភដីធ្លីពីសំណាក់ក្រុមហ៊ុនចម្ការអំពៅ ក្នុងសហគមន៍ស្រុកស្រែអំបិល ខេត្តកោះកុង ដោយមានការគាំទ្រពីអង្គការសិទ្ធិដីធ្លីអន្តរជាតិ បានដាក់ពាក្យបណ្ដឹងទៅកាន់គណៈកម្មការសិទ្ធិមនុស្សថៃ ប្ដឹងចោទប្រកាន់ថា ក្រុមហ៊ុន ខេ.អេស.អិល ថៃ តាមរយៈក្រុមហ៊ុនកុលបុត្រសម្ព័ន្ធខ្មែរ ដែលទទួលបានដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចពីរដ្ឋាភិបាល ថាបានរំលោភច្បាប់កម្ពុជា និងបទដ្ឋានសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ។ ករណីនេះ កាលពីពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ២០១២ គណៈកម្មការសិទ្ធិមនុស្សថៃ ក៏បានចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍បឋមមួយស្ដីពីការរកឃើញភស្តុតាងបញ្ជាក់ថា ក្រុមហ៊ុន ខេ.អេស.អិល ត្រូវទទួលខុសត្រូវចំពោះការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស សិទ្ធិរស់នៅរបស់ប្រជាសហគមន៍ ដែលរងផលប៉ះពាល់តាមរយៈក្រុមហ៊ុនកុលបុត្រសម្ព័ន្ធខ្មែរ របស់ខ្លួនប្រចាំកម្ពុជា។
បន្ថែមលើនេះ នៅក្នុងរបាយការណ៍ចុងក្រោយរបស់គណៈកម្មការសិទ្ធិមនុស្សថៃ បានកត់ស្គាល់ថា ការរំលោភដីធ្លីប្រជាសហគមន៍ស្រុកស្រែអំបិល របស់ក្រុមហ៊ុន ខេ.អេស.អិល ថៃ បានរំលោភបំពានទៅលើសិទ្ធិរស់រានមានជីវិត សិទ្ធិស្វ័យសម្រេច រួមទាំងសិទ្ធិក្នុងការគ្រប់គ្រង និងការទទួលអត្ថប្រយោជន៍ពីធនធានធម្មជាតិ និងសិទ្ធិក្នុងការអភិវឌ្ឍរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ៣ភូមិ មានភូមិជីខ ភូមិកណ្ដោល និងភូមិឈូក ស្ថិតក្នុងស្រុកស្រែអំបិល ខេត្តកោះកុង។
ត្រង់ចំណុចនេះ លោក មូរីន ហែរី (Maureen Harris) នាយកផ្នែកច្បាប់ប្រចាំតំបន់ទន្លេមេគង្គនៃអង្គការសិទ្ធិដីធ្លីអន្តរជាតិ ឲ្យដឹងថា ប្រជាសហគមន៍ស្រុកស្រែអំបិល បានចំណាយពេលវេលា ៨ឆ្នាំ ដើម្បីទាមទារឲ្យក្រុមហ៊ុន ខេ.អេស.អិល ប្រគល់ដីមកឲ្យពួកគាត់គ្រប់គ្រងឡើងវិញ។ បញ្ហានេះ គណៈកម្មការសិទ្ធិមនុស្សថៃ បានទទួលស្គាល់ថា ការរងទុក្ខវេទនា និងការបាត់បង់របរចិញ្ចឹមជីវិតរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ស្រុកស្រែអំបិល ហើយរំពឹងថា ក្រុមហ៊ុនដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ឬសិទ្ធិរស់នៅរបស់ពលរដ្ឋស្រុកស្រែអំបិល នឹងចូលរួមដោះស្រាយជម្លោះប្រកបដោយយុត្តិធម៌ និងមានតម្លាភាព។
របាយការណ៍របស់គណៈកម្មការសិទ្ធិមនុស្សថៃ បានបញ្ជាក់ថា ការបណ្ដេញពលរដ្ឋទាំងបង្ខំចេញពីដីកសិកម្ម និងដីលំនៅឋាន ដោយសារការផ្ដល់សម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ច ទ្រង់ទ្រាយធំទៅឲ្យក្រុមហ៊ុនឯកជននានា នៅកម្ពុជា បានក្លាយជាការព្រួយបារម្ភអំពីការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ការបណ្ដេញចេញពីលំនៅឋានទាំងបង្ខំ ការបំផ្លិចបំផ្លាញទ្រព្យសម្បត្តិ និងការប្រើអំពើហិង្សាជាដើម បានរីករាលដាលពេញប្រទេសកម្ពុជា ហើយសកម្មភាពនេះ បានប៉ះពាល់ដល់ជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាពលរដ្ឋធ្ងន់ធ្ងរ។
ត្រង់ចំណុចនេះ លោកសាស្ត្រាចារ្យ សុរិយា ស៊ូប៊ែឌី (Surya Subedi) អ្នករាយការណ៍ពិសេសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ស្ដីពីសិទ្ធិមនុស្សប្រចាំប្រទេសកម្ពុជា ក៏បានរាយការណ៍អំពីការរំលោភដីធ្លីនៅខេត្តកោះកុង និងការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សជាប្រព័ន្ធ ហើយបញ្ហានេះ លោកបានទាមទារឲ្យមានការដោះស្រាយ និងផ្ដល់សំណងសម្រាប់ការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ជូនប្រជាសហគមន៍ស្រុកស្រែអំបិល ឲ្យមានយុត្តិធម៌។
បន្ថែមលើនេះ លោក អៀង វុទ្ធី នាយកប្រតិបត្តិអង្គការសមធម៌កម្ពុជា កត់សម្គាល់ថា ការចេញរបាយការណ៍របស់គណៈកម្មការសិទ្ធិមនុស្សថៃ ពេលនេះ គឺជាការសាកល្បងដ៏សំខាន់សម្រាប់ការដោះស្រាយការរំលោភដីធ្លីនៅកម្ពុជា។ លោកបន្តថា របាយការណ៍នេះ ក៏បានបញ្ជូនសារដ៏សំខាន់ទៅដល់អ្នកវិនិយោគទុននានា ដែលមកបណ្ដាក់ទុនក្នុងវិស័យដីសម្បទាន ត្រូវតែគោរពច្បាប់កម្ពុជា និងបទដ្ឋានសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ ក្នុងសកម្មភាពធ្វើវិនិយោគរបស់ខ្លួន។
លោក អៀង វុទ្ធី បានចាត់ទុកពាក្យបណ្ដឹងរបស់ប្រជាសហគមន៍ស្រុកស្រែអំបិល ដែលមានជម្លោះដីធ្លីជាមួយក្រុមហ៊ុនចម្ការអំពៅ ដែលបានដាក់ពាក្យប្ដឹងទៅកាន់គណៈកម្មការសិទ្ធិមនុស្សថៃ ថាមានសារសំខាន់ជាប្រវត្តិសាស្ត្រ ហើយក៏ជាលើកទី១ ដែលគណៈកម្មការនេះ បានពិនិត្យទៅលើផលប៉ះពាល់សិទ្ធិមនុស្ស ដោយក្រុមហ៊ុនវិនិយោគឆ្លងដែនរបស់ក្រុមហ៊ុនថៃ ជាមួយប្រទេសជិតខាង។
បណ្ឌិត ណារុន ភីតាក់វ៉ាតចារ៉ា (Dr. Nirun Phitakwatchara) ប្រធានគណៈកម្មការសិទ្ធិមនុស្សថៃ មានប្រសាសន៍ក្នុងរបាយការណ៍របស់ខ្លួនថា វាចាំបាច់បំផុតដែលត្រូវស្វែងរកដំណោះស្រាយបញ្ហាក្រុមហ៊ុន បញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស និងបញ្ហាបរិស្ថាន ដែលរងការរំលោភបំពាន ឬមានផលប៉ះពាល់។ លោកបន្តថា ទោះបីមានការយកចិត្តទុកដាក់ទៅលើការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចនៅក្នុងតំបន់របស់យើងក៏ដោយ ក៏ត្រូវស្វែងរកតុល្យភាពមួយ ដើម្បីធ្វើយ៉ាងណាកុំឲ្យធនធានធម្មជាតិរបស់យើងត្រូវគេកេងប្រវ័ញ្ចតាមវិធីដែលបណ្ដាលឲ្យមានផលប៉ះពាល់ដល់បរិស្ថាន និងការរំលោភសិទ្ធិរបស់ប្រជាសហគមន៍ដែលគ្រប់គ្រងធនធានធម្មជាតិទាំងនោះ តាមប្រពៃណី និងទំនៀមទម្លាប់។
បញ្ហានេះដែរ លោក កែម ឡី អ្នកស្រាវជ្រាវការអភិវឌ្ឍសង្គម និងជាអ្នកវិភាគឯករាជ្យមានប្រសាសន៍ថា ជម្លោះរ៉ាំរ៉ៃរវាងក្រុមហ៊ុនចម្ការអំពៅ និងពលរដ្ឋស្រុកស្រែអំបិល គួររដ្ឋាភិបាលចុះដោះស្រាយដោយផ្ទាល់ ដើម្បីបញ្ចប់ជម្លោះនេះឲ្យបានឆាប់ ដោយមិនគួរទុកបញ្ហាអូសបន្លាយជិត ១ទសវត្សគ្មានដំណោះស្រាយជូនពលរដ្ឋនោះទេ។
យ៉ាងណាក៏ដោយ នៅចុងបញ្ចប់របាយការណ៍របស់គណៈកម្មការសិទ្ធិមនុស្សថៃ បានបង្ហាញអំពីលទ្ធភាពនៃការអនុវត្តគោលការណ៍ណែនាំរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ស្ដីពីធុរកិច្ច និងសិទ្ធិមនុស្សដោយបានកត់សម្គាល់ថា សហគ្រាសអាជីវកម្មទាំងអស់មានកាតព្វកិច្ច ត្រូវធានាឲ្យមានការគោរពសិទ្ធិមនុស្សនៅក្នុងសកម្មភាពធ្វើអាជីវកម្មរបស់ខ្លួន ដោយមិនគិតពីទីកន្លែងប្រតិបត្តិការអាជីវកម្មនោះទេ ទោះបីក្រុមហ៊ុនខ្លួនមិនបានចូលរួមដោយផ្ទាល់ចំពោះការរំលោភបំពានសិទ្ធិមនុស្សក៏ដោយ។
ត្រង់ចំណុចនេះ លោក ដានៀល ឃីង (Daniel King) នាយកកម្មវិធីប្រចាំតំបន់ទន្លេមេគង្គ និងភូមា របស់អង្គការសិទ្ធិដីធ្លីអន្តរជាតិ បានចាត់ទុកការចេញរបាយការណ៍របស់គណៈកម្មការសិទ្ធិមនុស្សថៃ ពេលនេះថា ជាការសម្រេចចិត្តជាប្រវត្តិសាស្ត្រមួយ សម្រាប់ការពារសិទ្ធិមនុស្សឆ្លងដែន។
លោកថ្លែងថា របាយការណ៍គណៈកម្មការសិទ្ធិមនុស្សថៃ បានបញ្ជាក់ច្បាស់ថា ក្រុមហ៊ុនស្ករសយក្សខេ.អេស.អិល របស់ប្រទេសថៃ ត្រូវទទួលខុសត្រូវចំពោះការរំលោភបំពានសិទ្ធិមនុស្សក្នុងប្រតិបត្តិការធ្វើអាជីវកម្មរបស់ខ្លួនក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ហើយថា ក្រុមហ៊ុន ខេ.អេស.អិល គប្បីត្រូវទទួលស្គាល់ជាសាធារណៈនូវកាតព្វកិច្ចរបស់ខ្លួន និងត្រូវផ្ដល់យុត្តិធម៌ជាទីពេញចិត្តដល់អ្នកភូមិស្រុកស្រែអំបិល ខេត្តកោះកុង ដែលសិទ្ធិរបស់ពួកគាត់ត្រូវក្រុមហ៊ុននេះរំលោភបំពានធ្ងន់ធ្ងរក្នុងរយៈពេលជិត ១ទសវត្សកន្លងមកនេះ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖
ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។