ការផ្ទេរផ្ទៃដីដ៏ធំធេងឲ្យទៅក្រុមហ៊ុនពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាលនោះ ដើម្បីផលប្រយោជន៍ពាណិជ្ជករ ក្នុងរូបភាពផ្ដល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច ហើយការផ្ដល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចនេះ គឺជាការផ្ដល់រង្វាន់ទៅឲ្យជនដែលមានទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធផ្នែកនយោបាយនៅក្នុងបក្សកាន់អំណាច ដែលធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋជាអ្នកខាតបង់។
គោលនយោបាយរបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងការផ្ដល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច គឺដើម្បីជំរុញឲ្យមានការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចជាតិ តាមរយៈផ្ដល់ឱកាសឲ្យក្រុមហ៊ុនទាំងឡាយដែលទទួលបានដីពីរដ្ឋាភិបាលនោះ ធ្វើការអភិវឌ្ឍវិស័យកសិកម្ម។
ផ្ទុយទៅវិញ គោលនយោបាយរបស់រដ្ឋាភិបាលផ្ដល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច ឲ្យទៅក្រុមហ៊ុនឯកជននេះ ត្រូវបានអង្គការសង្គមស៊ីវិល រកឃើញថា មិនមែនជាកត្តារុញច្រានឲ្យមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចនោះទេ តែធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ជីវិតរស់នៅប្រចាំថ្ងៃរបស់ប្រជាពលរដ្ឋនៅតំបន់មួយចំនួនទៅវិញ។
មន្ត្រីសម្របសម្រួលកម្មវិធីកំណែទម្រង់ដីធ្លីនៃមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា លោក វណ្ណ សុផាត មានប្រសាសន៍ថា ប្រជាពលរដ្ឋនៅតំបន់ដែលរដ្ឋាភិបាលផ្ដល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចនោះ កំពុងរងប៉ះពាល់ដោយសារការផ្ដល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចរបស់រដ្ឋាភិបាល ពិសេសអ្នកងាយរងគ្រោះ មានស្ត្រី និងកុមារ។
មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា (CCHR) បានចេញកំណត់ត្រាសង្ខេបកាលថ្ងៃទី៦ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៣ នៅក្នុងកំណត់ត្រាស្ដីពីកំណែទម្រង់ដីធ្លី បានសរសេរយ៉ាងលំអិតអំពីផលប៉ះពាល់ដោយការផ្ដល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាល។
នៅក្នុងកំណត់ត្រានោះ បានសរសេរថា របត់នៃការផ្លាស់ប្ដូរដ៏ទូលំទូលាយនៅក្នុងសង្គមកម្ពុជា ដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធដោយផ្ទាល់ជាមួយរឿងរ៉ាវថ្មីៗនេះធៀបទៅនឹងអតីតកាល ដែលរដ្ឋាភិបាលនៃរបបខ្មែរក្រហមបានបង្កមហន្តរាយ ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៧៥ ដល់ឆ្នាំ១៩៧៩ នោះ មិនត្រឹមតែធ្វើឲ្យមានការឈឺចាប់ និងការដកហូតសិទ្ធិសេរីភាពយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរលើប្រជាពលរដ្ឋប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែថែមទាំងបង្កើតដំណាក់កាលមួយដែលនាំឲ្យប្រជាពលរដ្ឋបាត់បង់កម្មសិទ្ធិដីធ្លី។ ការប្រឹងប្រែងក្រោយមកទៀតរបស់ពួកគេ ដើម្បីឲ្យត្រឡប់ដូចដើមវិញ និងការតស៊ូកាលពីពេលថ្មីៗនេះរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ដើម្បីការពារមិនឲ្យមានការដកហូតដីធ្លីពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាល ដែលខកខានពុំបានទទួលស្គាល់ពីកាតព្វកិច្ចដែលរដ្ឋាភិបាលត្រូវបំពេញជូនប្រជាពលរដ្ឋ។
កាលពីឆ្នាំ២០១១ មានការប៉ាន់ប្រមាណថា ប្រជាពលរដ្ឋចំនួន ១សែន ៥ពាន់នាក់ នៅទូទាំងប្រទេស បានរស់នៅប្រឈមនឹងការបណ្ដេញចេញដោយបង្ខំនៅតាមបណ្ដាសហគមន៍នានានៅទីជនបទ និងទីក្រុង។ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ និងជនជាតិដើមភាគតិច កំពុងតែត្រូវបានគេបដិសេធសិទ្ធិទទួលបានលំនៅឋាន សិទ្ធិកាន់កាប់ដីធ្លី និងសិទ្ធិប្រកបមុខរបរ។ ជាងនេះទៅទៀត ជម្លោះដីធ្លីជាច្រើនកើតឡើងនៅតាមតំបន់ដែលមានភាពរីកចម្រើនផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចខ្លាំង រួមមាននៅខេត្តបាត់ដំបង បន្ទាយមានជ័យ ព្រះសីហនុ និងរាជធានីភ្នំពេញ នៅតំបន់ទាំងនេះ ជម្លោះដីធ្លីកើតឡើងដោយក្រុមអ្នកមានអំណាច។
អនុប្រធានក្រុមស៊ើបអង្កេតនៃអង្គការសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក (Adhoc) លោក ចាន់ សុវ៉េត បានលើកឡើងថា ផ្ទៃដីអភិរក្សការពារកាន់តែរួមតូចទៅៗ ដោយសារតែរដ្ឋាភិបាលបានយកដីធ្វើសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច ការធ្វើដូច្នេះធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ប្រជាពលរដ្ឋធ្វើកសិកម្ម។ លោក ចាន់ សុវ៉េត អះអាងថា ទោះបីជារដ្ឋាភិបាលកំពុងអនុវត្តគោលនយោបាយចាស់សកម្មភាពថ្មី តាមរយៈការបញ្ជូនក្រុមយុវជនចុះទៅវាស់វែងដីជូនប្រជាពលរដ្ឋក្ដី ប៉ុន្តែមិនអាចដោះស្រាយបញ្ចប់ជម្លោះដីធ្លីបានទាំងស្រុងដែលកើតចេញពីដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចនេះបានទេ។
ឆ្លើយតបទៅនឹងបញ្ហានេះ មន្ត្រីនាំពាក្យនៃទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី លោក ផៃ ស៊ីផាន បានបំភ្លឺថា រដ្ឋាភិបាលមានដំណោះស្រាយជូនប្រជាពលរដ្ឋតាមរយៈគោលនយោបាយចាស់សកម្មភាពថ្មី ហើយក្រុមហ៊ុនមួយចំនួនទៀត រដ្ឋាភិបាលបានដកហូតយកមកវិញ ដោយសារតែក្រុមហ៊ុនមួយចំនួននោះមិនគោរពតាមលក្ខខណ្ឌរបស់រដ្ឋាភិបាលនោះ។
កាលពីថ្ងៃទី៧ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១២ នាយករដ្ឋមន្ត្រី លោក ហ៊ុន សែន បានប្រកាសដាក់ចេញនូវបទបញ្ជាមួយ ឲ្យមានការផ្អាកបណ្ដោះអាសន្ននូវការផ្ដល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចថ្មី និងពង្រឹងអ្វីដែលហៅថាគោលនយោបាយស្បែកខ្លា។
ទោះជាយ៉ាងណា អង្គការអាដហុក បានអង្កេតឃើញថា ត្បិតមានការប្រកាសបញ្ឈប់ការផ្តល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចជាផ្លូវការក្ដី ប៉ុន្តែរាជរដ្ឋាភិបាលក៏នៅតែបានចេញអនុក្រឹត្យចំនួន៦៦ ដោយបម្រុងដីចំនួនជាង ៣សែនហិកតារ ទុកឲ្យក្រុមហ៊ុនឯកជនវិនិយោគបន្ថែមទៀត ដែលភាគច្រើនដីទាំងនោះប៉ះពាល់លើដីតំបន់ការពារ។
ទាក់ទងនឹងបញ្ហានេះ មន្ត្រីសម្របសម្រួលកម្មវិធីកំណែទម្រង់ដីធ្លីនៃមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា លោក វណ្ណ សុផាត បានអះអាងថា គោលនយោបាយចាស់សកម្មភាពថ្មីរបស់រដ្ឋាភិបាលដែលបញ្ជូនក្រុមនិស្សិតទៅវាស់វែងដីជូនប្រជាពលរដ្ឋនោះ មិនមែនជាឆន្ទៈក្នុងការដោះស្រាយជម្លោះបានទាំងស្រុងនោះទេ។ លោកបញ្ជាក់ថា ការធ្វើដូច្នេះជារូបភាពនយោបាយទេ។
កំណត់ត្រារបស់មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សស្ដីពីកំណែទម្រង់ដីធ្លីដដែល សរសេរថា ផ្ទៃដីដ៏ធំធេង រដ្ឋាភិបាលនៅតែផ្ទេរពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាល ដើម្បីផលប្រយោជន៍ពាណិជ្ជកម្មក្នុងរូបភាពនៃការផ្ដល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច ដីសម្បទានសង្គមកិច្ច និងតំបន់សេដ្ឋកិច្ចពិសេស ដោយគ្មានការប្រកាន់ភ្ជាប់តាមកម្រិត តាមផ្លូវច្បាប់អំពីទំហំដីដែលត្រូវផ្ដល់ជូន ការចាត់ចំណាត់ថ្នាក់ឲ្យបានត្រឹមត្រូវជាមុននូវដីដែលត្រូវបានទទួលបានដោយស្របច្បាប់ ការវាយតម្លៃជាបឋមដែលចាំបាច់អំពីផលប៉ះពាល់បរិស្ថាន និងសង្គម ការគោរពដល់សិទ្ធិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋដែលត្រូវទទួលបានពីការពិគ្រោះយោបល់ និងទទួលបានសំណងដោយយុត្តិធម៌។
ប្រធានផ្នែកកម្មវិធីដីធ្លី និងធនធានធម្មជាតិ លោក ជុំ ណារិន មានប្រសាសន៍ថា រដ្ឋាភិបាលជាអ្នកទទួលខុសត្រូវលើការបណ្ដេញចេញប្រជាពលរដ្ឋ ពីព្រោះថា ការផ្ដល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច រដ្ឋាភិបាលត្រូវពិគ្រោះយោបល់ជាសាធារណៈ ពិនិត្យមើលសណ្ឋានដី ហើយការបណ្ដេញចេញអាចទៅបាននោះ ត្រូវមានលក្ខខណ្ឌពីប្រជាពលរដ្ឋជាមុន និងផ្សេងៗទៀត។
ម្យ៉ាងវិញទៀត របាយការណ៍របស់វេទិកាមិនមែនរដ្ឋាភិបាលស្ដីពីកម្ពុជា ស្ដីពីការអភិវឌ្ឍន៍ឆ្នាំ២០១០ ឆ្នាំ២០១២ បានសរសេរថា គិតមកដល់ឆ្នាំ២០១១ កម្មវិធីចុះបញ្ជីដីមានលក្ខណៈជាប្រព័ន្ធ បានផ្ដល់ប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីធ្លីជូនប្រជាពលរដ្ឋមានជាង ១លាន ៧សែនប័ណ្ណ។
ទោះយ៉ាងនេះក្ដី ច្បាប់ភូមិបាលឆ្នាំ២០០១ ចែងពីដំណើរការសម្រាប់ចុះបញ្ជីលើដីធ្លីរួមរបស់សហគមន៍ ជនជាតិដើមភាគតិច ដែលមានអត្ថន័យក្នុងការការពារនូវដីធ្លីរបស់សហគមន៍ទាំងនោះ ក្នុងទម្រង់ប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិលើដីសហគមន៍។ យ៉ាងណាក្ដី ប័ណ្ណបែបនេះ រដ្ឋាភិបាលមិនទាន់ផ្ដល់ជូននៅឡើយ។ មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា បានឲ្យដឹងថា រដ្ឋាភិបាលបានផ្ដល់ដីសេដ្ឋកិច្ចឲ្យក្រុមហ៊ុនចិន ឈ្មោះ វ៉ូហ្ស៊ីហ្សាន ជិត ២សែនហិកតារ ដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍ដាំដើមស្រល់ នៅលើដីសហគមន៍របស់ជនជាតិដើមភាគតិច ក្នុងខេត្តមណ្ឌលគិរី ដែលផ្ទុយនឹងច្បាប់ភូមិបាលឆ្នាំ២០០១។
សមាគមសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក បានចេញរបាយការណ៍កាលពីខែកុម្ភៈ បានសរសេរថា រាជរដ្ឋាភិបាល បានផ្តល់ ឬបម្រុងដីយ៉ាងតិច ២.៦៥៧.៤៧០ហិកតារ ឲ្យក្រុមហ៊ុនឯកជនក្រោមគម្រោងសម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ច។ ចំនួននេះ កើន ១៦,៧% ច្រើនជាងកាលពីឆ្នាំ២០១១ ដែលមាន ២.២៧៦.៣៤៩ហិកតារ។ គិតមកដល់ថ្ងៃទី៣១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១២ មានពលរដ្ឋចំនួន ៣៨នាក់ កំពុងឃុំក្នុងពន្ធនាគារ និង ៥០នាក់ផ្សេងទៀត កំពុងរត់ភៀសខ្លួន និងមានសហគមន៍ចំនួន ១៥០ កំពុងត្រូវបានគំរាមកំហែងឲ្យរើចេញពីលំនៅឋានរបស់ពួកគេនៅរាជធានីភ្នំពេញ។
ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការទទួលបានដីដោយសមធម៌ និងសុវត្ថិភាពនៃការកាន់កាប់ដី សម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋក្រីក្រ និងជនងាយរងគ្រោះនៅទីប្រជុំជន និងជនបទ មិនទាន់សម្រេចបានឡើយ។ ផ្ទុយទៅវិញ ជារឿយៗគេសង្កេតឃើញថា សហគមន៍ក្រីក្រនៅទីប្រជុំជន បន្តប្រឈមនឹងអសុវត្ថិភាពដីធ្លី និងការផ្លាស់ប្ដូរទីលំនៅដោយបង្ខំជាប្រចាំ។ បន្ថែមពីលើនេះទៀត នៅពេលមានការបណ្ដេញចេញ ធ្វើឡើងដោយអាជ្ញាធរ រដ្ឋាភិបាលការពារឲ្យក្រុមហ៊ុន ដើម្បីបណ្ដេញប្រជាពលរដ្ឋទាំងនោះដោយហិង្សា ដែលកើតមានទាំងនៅជនបទ និងទីប្រជុំជន។
ការបណ្ដេញចេញដោយបង្ខំ ធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ការអភិវឌ្ឍ និងស្ថិរភាពសេដ្ឋកិច្ច ដោយសារតែប្រជាពលរដ្ឋត្រូវគេបណ្ដេញចេញជាញឹកញាប់ ត្រូវបានដកហូតនូវជីវភាពនៃការចិញ្ចឹមជីវិត និងត្រូវបានតាំងទីលំនៅថ្មីនៅកន្លែងពុំបានប្រតិបត្តិតាមបទដ្ឋានអន្តរជាតិ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។