អង្គការ-សមាគមអន្តរជាតិ ការពារសិទ្ធិមនុស្សបន្តប្រតិកម្មចំពោះការអនុម័តច្បាប់ស្ដីពីសមាគម និងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល ដែលក្រុមអ្នកតំណាងរាស្ត្រគណបក្សកាន់អំណាចបាននាំគ្នាលើកដៃយល់ព្រមដោយឯកបក្ស ក្នុងសម័យប្រជុំសភាកាលពីថ្ងៃទី១៣ ខែកក្កដា។
ក្រុមអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សបានហៅការអនុម័តច្បាប់នេះថា ជាចេតនានយោបាយរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែលចង់គ្រប់គ្រង ឬរឹតត្បិតសិទ្ធិសេរីភាពពលរដ្ឋ។ ស្របគ្នានេះ ក្រុមអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលក្នុងស្រុកបានស្នើអោយព្រឹទ្ធសភាពិចារណាច្រានចោលច្បាប់នេះ។
បណ្ដាញអង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ ហៅកាត់ថា ហ្វីដ (FIDH) និងគណៈកម្មការអន្តរជាតិប្រឆាំងអំពើទារុណកម្ម ដែលមានមូលដ្ឋានក្នុងទីក្រុងចំនួនផ្សេងគ្នាមាន ក្រុងប៉ារីស ក្រុងហ្ស៊ឺណែវ និងក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ បានលើកឡើងថា ច្បាប់ស្ដីពី សមាគម និងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល ដែលទើបអនុម័តនេះ ជាច្បាប់ដែលមានគ្រោះថ្នាក់ដល់សង្គមស៊ីវិលឯករាជ្យ។
នាយកបណ្ដាញហ្វីដ លោក ការីម ឡាហីដជិ (Karim Lahidji) បានលើកឡើងនៅក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍របស់បណ្ដាញនេះថា ច្បាប់នេះ ជាឧបករណ៍សម្រាប់រដ្ឋាភិបាលរបស់លោក ហ៊ុន សែន ប្រើប្រាស់ក្នុងការគ្រប់គ្រងលើក្រុមអង្គការសមាគម ក្រុមដែលធ្វើសកម្មភាពតាមមូលដ្ឋាន និងអង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្សឯករាជ្យ៖ «នេះជាសញ្ញាប្រាប់ថា នឹងមានច្បាប់ដែលពុំមានខ្លឹមសារដទៃទៀតនឹងត្រូវគណបក្សកាន់អំណាចអនុម័តដោយឯកតោភាគីនៅក្នុងអនាគតដ៏ខ្លី»។
សេចក្ដីថ្លែងការណ៍ដដែលក៏បានស្រង់សម្ដីរបស់អគ្គលេខាធិការនៃគណៈកម្មការអន្តរជាតិប្រឆាំងទារុណកម្ម លោក ហ្ស៊េរ៉ា ស្តាប៊ើរ៉ុក (Gerald Staberock) ដែលថា ការអនុម័តច្បាប់អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលគឺជាវាយប្រហារធ្ងន់ធ្ងរទៅលើសង្គមស៊ីវិលដែលមិនរឹងមាំ និងថ្មោងថ្មី៖ «ប្រសិនបើច្បាប់ថ្មីនេះត្រូវគេដាក់អោយអនុវត្តនៅក្រោមទម្រង់ និងខ្លឹមសារដូចដែលច្បាប់នេះបានអនុម័តនោះ ពលរដ្ឋកម្ពុជា នឹងជួបមហន្តរាយ ដោយសារផលប៉ះពាល់របស់វាអស់ជាច្រើនឆ្នាំទៅមុខទៀត»។
បណ្ដាញអង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្សទាំងនេះ បានលើកឡើងទៀតថា ពួកគេធ្លាប់ទាមទារថា ច្បាប់នេះគួរតែត្រូវបានដកចេញ ព្រោះច្បាប់នេះពុំបានឆ្លងកាត់ការពិគ្រោះយោបល់ដ៏ពិតប្រាកដ ដើម្បីទទួលយកក្ដីបារម្ភរបស់អ្នកពាក់ព័ន្ធឡើយ។ ច្បាប់ថ្មីនេះមានចំណុចរឹតត្បិត ដែលមិនចាំបាច់ ប៉ុន្តែបានប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិសេរីភាព បញ្ចេញមតិ ការដាក់ទណ្ឌកម្មហួសហេតុ និងអំណាចនៃការបិទ មិនចុះបញ្ជី ឬចុះបញ្ជីក្រុមអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល។
ចំណែកក្រុមអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល សមាគម ក្នុងស្រុក និងសហគមន៍មូលដ្ឋានជិត ៥០ស្ថាប័នបានចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួមគ្នានៅថ្ងៃទី១៤ ខែកក្កដា ដោយស្នើអោយព្រឹទ្ធសភា ដែលស្ថាប័នបន្ទាប់ ដែលទទួលយកច្បាប់ដែលត្រូវរដ្ឋសភាអនុម័តនោះអោយពិចារណាបដិសេធច្បាប់នេះ។
នាយិកាអង្គការលីកាដូ (Licadho) អ្នកនាង ណាលី ពីឡូក មានប្រសាសន៍ថា ការអនុម័តច្បាប់នេះគឺជាវិធានការរបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងការបំបិទសំឡេងពលរដ្ឋគាបសង្កត់សំឡេងរិះគន់ និងគ្រប់គ្រងអោយបានទាំងស្រុងលើពលរដ្ឋអោយបានមុនបោះឆ្នោតនៅអាណត្តិក្រោយ។
នាយកប្រតិបត្តិគណៈកម្មការ ដើម្បីការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជា លោក គល់ បញ្ញា ថ្លែងនៅក្នុងវេទិកាវិទ្យុអាស៊ីសេរី កាលពីយប់ថ្ងៃទី១៣ ខែកក្កដា ថា ច្បាប់ថ្មីនេះមិនបានដើរតាមលំអានរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដែលច្បាប់កំពូលរបស់កម្ពុជាឡើយ។
លោកក៏ប្រាថ្នាអោយស្ថាប័នកំពូលរបស់ជាតិ មានតួនាទីពិនិត្យធម្មនុញ្ញភាពរបស់ច្បាប់នេះនឹងបដិសេធច្បាប់នេះ៖ «ច្បាប់ថា ចង់ការពារសិទ្ធិសេរីភាព តែបែរជាធ្វើច្បាប់មួយដែលបញ្ជាក់ថា សេរីភាពធ្វើសមាគមគឺជាបទល្មើស។ សេរីភាពរបស់ពលរដ្ឋក្នុងការចូលរួមក្នុងវប្បធម៌ ក្នុងសេដ្ឋកិច្ចសង្គម និងចូលរួមនយោបាយទៅជាបទល្មើស។ យើងមើលទៅគឺមានបញ្ហាដូចមាត្រា ៣៧ មាត្រា៩ សេរីភាពសមាគម ទាំងអ្នកចុះឈ្មោះ មិនចុះឈ្មោះក្ដី ជាពិសេសមិនចុះឈ្មោះតែធ្វើសកម្មភាពទៅជាបទល្មើសហើយ។ តើយើងបានការពារសេរីភាពអោយគេទេ? យើងធ្វើអោយគេក្លាយជាជនល្មើសគឺយើងរំលោភរដ្ឋធម្មនុញ្ញមាត្រា៤២ ដែលនិយាយពីសេរីភាពសមាគម»។
យ៉ាងនេះក្ដីក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលស្ទើរតែពុំមានជំនឿទេថា ព្រឹទ្ធសភា និងក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញអាចនឹងពិចារណាបដិសេធច្បាប់នេះ។
លោក គល់ បញ្ញា បន្តថា បើទោះជាមិនសង្ឃឹមដ៏តិចតួច ក៏ក្រុមអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលនៅតែបន្តតវ៉ាទៅបណ្ដាស្ថាប័នទាំងនោះបន្តទៀត៖ «អង្គការសង្គមស៊ីវិលមួយចំនួនប្រហែលជាតស៊ូមតិជាមួយពួកគាត់ទៀត ដើម្បីអោយយល់អំពីអ្វីដែលមានបញ្ហាទាក់ទងនឹងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ ក្នុងរយៈពេលវែងយើងគិតថា យន្តការឃ្លាំមើលការអនុវត្តច្បាប់នេះត្រូវបង្កើតច្បាប់ ដែលក្នុងចំណោមរដ្ឋាភិបាលដើម្បីពិនិត្យមើលថា តើច្បាប់នេះមានទំហំប៉ះពាល់កម្រិតណា? យើងនឹងចងក្រងឯកសារទុក ដើម្បីផ្ញើទៅអង្គការអន្តរជាតិ ទៅអង្គការសហប្រជាជាតិ ទៅសហគមន៍អន្តរជាតិនានា ដែលគេយកចិត្តទុកដាក់បញ្ហានេះ»។
លើសពីនេះ តំណាងរាស្ត្របក្សប្រឆាំង លោក សុន ឆ័យ បានថ្លែងដែរថា ក្រុមតំណាងរាស្ត្របក្សរបស់លោក បានត្រៀមជាស្រេចថា នឹងស្នើអោយមានវិសោធនកម្មច្បាប់នេះដែរ៖ «ប្រហែលជាពេលនេះយើងនឹងប្រើយន្តការជជែកគ្នាអោយស្រួលគ្នា ថានែក យើងរកវិធីយ៉ាងម៉េចអោយសម្រួលគ្នាផង កុំអោយតែខាងរដ្ឋាភិបាលចង់ដាក់ច្បាប់អីមក អាក្រក់យ៉ាងណាក៏ចេះតែទៅៗ អាងតែ ៦៨នាក់។ យើងនឹងរកវិធីធ្វើ ពីព្រោះជាទូទៅប្រទេសមិនមែនជាកម្មសិទ្ធិដាច់ថ្លៃរបស់នរណាទេ។ យើងត្រូវធ្វើច្បាប់អីមួយដើម្បីបម្រើពលរដ្ឋ ដើម្បីបម្រើជាតិ មិនមែនដើម្បីត្រួតត្រាពលរដ្ឋដែលរំលោភលើសិទ្ធិជាមូលដ្ឋានរបស់ពលរដ្ឋទេ»។
ផ្ទុយពីក្រុមអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល និងតំណាងរាស្ត្របក្សប្រឆាំង សមាគមយុវជនកំណែទម្រង់រដ្ឋ បានចេញមុខមកគាំទ្រការអនុម័តច្បាប់ស្ដីពីសមាគម និងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល ដោយសំអាងហេតុផលថា ច្បាប់នេះមានភាពចាំបាច់ ដើម្បីអោយសមាគម និងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល ក្លាយជានីតិបុគ្គលស្របច្បាប់ និងទទួលបានការគាំពារដោយច្បាប់។ សមាគមនេះបញ្ជាក់ថា ជាក់ស្ដែងច្បាប់នេះមានការពិគ្រោះយោបល់ និងពិភាក្សាចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៩៥ ហើយមកដល់ឆ្នាំ១៩៩៩ ក៏មានសមាជិកព្រឹទ្ធសភាមកពីបក្សប្រឆាំងមួយចំនួនបានស្នើអោយបង្កើតច្បាប់នេះដែរ។
សមាគមនេះបានលើកឡើងដូចនឹងអ្វីដែលលោកឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី ស ខេង រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ បានលើកឡើងក្នុងសភាក្នុងពេលអនុម័តច្បាប់នេះដែរ។ កាលណោះ លោក ស ខេង បញ្ជាក់ថា ច្បាប់នេះមានគោលបំណងធានាការពារសិទ្ធិសេរីភាព ក្នុងការបង្កើតសមាគម និងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលនៅកម្ពុជា និងលើកកម្ពស់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការក្នុងភាពជាដៃគូរវាងសមាគម និងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលជាមួយនឹងអាជ្ញាធរសាធារណៈ។
លោក ស ខេង បញ្ជាក់ថា ប្រសិនបើអនុវត្តទៅឃើញថា មានបញ្ហាច្បាប់ នេះអាចនឹងត្រូវកែសម្រួល៖ «ហើយក៏ថ្លែងទៅកាន់បងប្អូនប្រជាពលរដ្ឋ ក៏ដូចជាសមាគម អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលជាតិ និងអន្តរជាតិដែរថា ទោះបីរដ្ឋសភា នៅថ្ងៃនេះបានអនុម័តច្បាប់នេះក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែដូចច្បាប់នានាដែរ រាប់ទាំងរដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលជាច្បាប់កំពូលផងនោះ ប្រសិនបើពេលអនុវត្តមានបញ្ហាណា ដែលធ្វើអោយប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិ និងផលប្រយោជន៍របស់ពលរដ្ឋ យើងនៅតែមានលទ្ធភាពដើម្បីធ្វើវិសោធនកម្ម និងកែប្រែអោយបានសមស្រប»។
យ៉ាងនេះក្ដី ការអនុម័តច្បាប់របស់រដ្ឋាភិបាលហាក់ពុំបានចាប់អារម្មណ៍នឹងសារព្រមានរបស់សហភាពអឺរ៉ុប ដែលអាចនឹងបាត់បង់ថវិកាជំនួយដែលដៃគូអភិវឌ្ឍន៍នេះផ្តល់អោយកម្ពុជា ប្រមាណ ប្រហាក់ប្រហែលពី ៦០០ ទៅ ៧០០លានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំនោះទេ។
កន្លងមករដ្ឋាភិបាលសម្រេចកែប្រែចំណុចមួយចំនួនដូចជាមាត្រា៥ ដែលចែងថា ការបង្កើតសមាគម និងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលក្នុងស្រុក តម្រូវឲ្យមានសមាជិកស្ថាបនិកដែលជារូបវន្តបុគ្គលសញ្ជាតិខ្មែរចំនួន យ៉ាងតិច ៥រូប មានអាយុចាប់ពី ១៨ឆ្នាំឡើងទៅ ត្រូវប្ដូរមកត្រឹម ៣រូប។ លុបចោលការកំណត់ថា "មិនធ្លាប់បំពេញតួនាទីជាថ្នាក់ដឹកនាំនៃសមាគម ឬអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលក្នុងស្រុកដែលត្រូវបានលុបឈ្មោះចេញពីបញ្ជី"។
ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៩៣ រហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន សមាគម និងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលដែលមានសកម្មភាពនៅកម្ពុជា មានចំនួនសរុប ៥.០០០៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖
ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។