បណ្ដាញទំនាក់ទំនងសង្គមហ្វេសប៊ុក (Facebook) ត្រូវបានទទួលស្គាល់ថា មានតួនាទីជាប្រភពព័ត៌មានដ៏សំខាន់សម្រាប់ពលរដ្ឋកម្ពុជា ក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន ជាងប្រភពព័ត៌មានដែលពួកគេទទួលបានពីទូរទស្សន៍ និងវិទ្យុដូចឆ្នាំកន្លងទៅ។
ចំណែកប្រមុខរដ្ឋាភិបាល ក៏ប្រកាសយកបណ្ដាញទំនាក់ទំនងនេះដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហានានារបស់ពលរដ្ឋ។ ទន្ទឹមនឹងការរីកចម្រើននេះ អ្នកសិក្សាការអភិវឌ្ឍសង្គម មើលឃើញថា ភាពអវិជ្ជមានមួយចំនួននៃការប្រើប្រាស់ហ្វេសប៊ុកនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា នៅបន្តកើតមានដែលគួរកែប្រែផងដែរ។
តើភាពរីកចម្រើន និងភាពអវិជ្ជមាននៃការប្រើប្រាស់ហ្វេសប៊ុកមានអ្វីខ្លះដែលគួរបន្ត និងកែប្រែ?
ការសិក្សាថ្មីមួយរបស់ វិទ្យាស្ថានបើកទូលាយនៅឆ្នាំ២០១៦នេះ បង្ហាញថា ពលរដ្ឋកម្ពុជាភាគច្រើនបានទទួលព័ត៌មានតាមរយៈប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណេត (Internet) ជាពិសេសគឺហ្វេសប៊ុក ជាងប្រភពព័ត៌មានពីទូរទស្សន៍ និងវិទ្យុ។ ការសិក្សានេះធ្វើឡើងក្នុងចំណោមមនុស្សជាង២ពាន់នាក់ (២.០៦១) ដែលមានអាយុចាប់ពី១៥ឆ្នាំ ដល់៦៥ឆ្នាំ។ របាយការណ៍សិក្សានេះរកឃើញថា ៣០ភាគរយនៃពួកគេបានចាត់ទុកហ្វេសប៊ុកជាប្រភពព័ត៌មានសំខាន់ ខណៈ២៩ភាគរយនៅទទួលព័ត៌មានពីទូរទស្សន៍ និង១៥ភាគរយពីវិទ្យុ។ ការសិក្សាដូចគ្នានេះ កាលពីបីឆ្នាំជាប់គ្នាកន្លងទៅ រកឃើញថា ទូរទស្សន៍និងវិទ្យុនៅតែជាប្រភពព័ត៌មានសម្រាប់ពលរដ្ឋកម្ពុជា។
សន្ទុះអ្នកប្រើប្រាស់ហ្វេសប៊ុកបានកើនឡើងក្នុងអំឡុងពេលឃោសនាបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ២០១៣ បច្ចុប្បន្នអ្នក ប្រើប្រាស់ហ្វេសប៊ុក នៅកម្ពុជាមានជាង៣លាន (៣.៤០០.០០០) នាក់ ហើយភាគច្រើននៃអ្នកប្រើប្រាស់ហ្វេសប៊ុកទាំងអស់ គឺជានិស្សិតដែលកំពុងរៀននៅសាកលវិទ្យាល័យ។
ក្នុងអំឡុងពេលឃោសនាបោះឆ្នោតដ៏ក្ដៅគគុកនៅពេលនោះ មេបក្សប្រឆាំងគឺលោក សម រង្ស៊ី ដែលកំពុងនៅក្រៅប្រទេស បានចាប់ផ្ដើមយកហ្វេសប៊ុក ជាវេទិកាឃោសនាសារនយោបាយរបស់ខ្លួន រួមនឹងផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានបន្តពីបណ្តាញសារព័ត៌មានដទៃទៀត។ តែក្រោយការបោះឆ្នោត និងប្រកាសលទ្ធផលដ៏ចម្រូងចម្រាស ដែលគណបក្សប្រឆាំងប្រកាសមិនទទួលស្គាល់លទ្ធផលនោះ ហ្វេសប៊ុកបានក្លាយជាកន្លែងវាយប្រហារពាក្យសម្ដីគ្នារវាងអ្នកមាននិន្នាការទៅរកគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិទៅវិញ។
ចំណែកគណបក្សកាន់អំណាចបន្ទាប់ពីចាញ់អាសនៈសភាអស់ ២២កៅអីទៅបក្សប្រឆាំង ក្នុងការបោះឆ្នោតអាណត្តិទី៥ រួចមក ប្រមុខរដ្ឋាភិបាលក៏បានចាប់ផ្ដើមប្រកាសយុទ្ធសាស្ត្រជាច្រើន ដើម្បីយកប្រៀបលើគូប្រជែងឡើងវិញ ដោយបញ្ជាឲ្យរដ្ឋមន្ត្រីទាំងអស់ ចេះទាញយកផលប្រយោជន៍ពីបច្ចេកវិទ្យាព័ត៌មានវិទ្យាជាដើម។
នៅដើមឆ្នាំ២០១៦ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានណែនាំឲ្យស្ថាប័នក្រសួងរដ្ឋ បង្កើតគណៈកម្មការតាមដានហ្វេសប៊ុករបស់លោក ដើម្បីជួយធ្វើសកម្មភាពឆ្លើយតបនឹងការសំណូមពររបស់ពលរដ្ឋ ដើម្បីប្រែក្លាយប្រព័ន្ធរដ្ឋបាលការងាររដ្ឋ ទៅជារាជរដ្ឋាភិបាលអេឡិចត្រូនិក (e-government) ជាដើម។
បច្ចុប្បន្នទាំងលោក ហ៊ុន សែន ទាំងលោក សម រង្ស៊ី តែងតែប្រើប្រាស់ហ្វេសប៊ុកនេះចែកចាយរាល់ព័ត៌មានពីការងាររបស់ខ្លួន ហើយអ្នកទាំងពីរតែងខ្វែងគំនិតគ្នាពីចំនួនអ្នកចុចចូលចិត្តលើទំព័រហ្វេសប៊ុករបស់ពួកគេផង។ គិតមកដល់ចុងឆ្នាំ២០១៦នេះ ហ្វេសប៊ុកលោក ហ៊ុន សែន មានអ្នកចូលចិត្ត(Likes) ជាង៦លាននាក់ (៦.៤៩០.៦៦៥) ខណៈហ្វេសប៊ុកលោក សម រង្ស៊ី មានអ្នកចូលចិត្ត ជាង៣លាននាក់ (៣.៥០៤.៧៤៣)។
អនុរដ្ឋលេខាធិការ និងជាអ្នកនាំពាក្យក្រសួងព័ត៌មាន លោក អ៊ុក គឹមសេង ទទួលស្គាល់ថា ហ្វេសប៊ុកនាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ បានដើរតួយ៉ាងសំខាន់សម្រាប់ផ្ដល់ព័ត៌មាន ដោយសារភាគច្រើននៃពលរដ្ឋមានទូរស័ព្ទដៃស្មាតហ្វូន(Smartphone) ដែលអាចទទួលព័ត៌មានពីបណ្ដាញទំនាក់ទំនងនេះគ្រប់ពេល។ ប៉ុន្តែលោកមើលឃើញថា វាគឺជាអាវុធមុខពីរ បើខ្លឹមសារព័ត៌មានដែលត្រូវបានចែកចាយទាំងនោះ ដោយពលរដ្ឋដែលគ្រាន់តែចែកចាយជារូបភាពនិងសរសេរបន្តិចបន្តួចតាមអ្វីដែលពួកគេបានឃើញ ឬអ្នកខ្លះទៀតធ្វើឡើងដើម្បីបំផុសបំផុលអ្វីមួយប៉ុណ្ណោះ។ ---សំឡេង--- «អ្នកខ្លះគេបង្ហោះអំពីអ្វីជាចំណុចល្អ ចំណុចវិជ្ជមានដែលស្ថាប័នសាធារណៈអនុវត្តបាននោះ។ តែយើងគិតថា ទាំងអស់នឹងវាច្របូកច្របល់គ្នា ជាមួយការលើកឡើងជាពាក្យពេជ្រ ញុះញង់លាយឡំគ្នាពេញនឹង យើងពិបាកដែរ។ តាមទស្សនៈរបស់ខ្ញុំ ! អ្នកដែលមើលអត្ថបទ ឬវីដេអូព័ត៌មានតាមប្រព័ន្ធ ( ហ្វេសប៊ុក ) នេះ គួរតែផ្អែកលើអ្វីដែលផលិតដោយអង្គការព័ត៌មានដែលមានការទទួលខុសត្រូវ ដូចជាអាស៊ីសេរី ដូចជាទូរទស្សន៍ក្នុងស្រុកមានស៊ីធីអីន (CTN) បាយ័ន និងអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ។ល។»។
បច្ចុប្បន្នទំព័រហ្វេសប៊ុកអង្គភាពព័ត៌មាននៅកម្ពុជាចំនួន៤ ដែលមានអ្នកចូលចិត្តច្រើនជាងគេ ចាប់ពីជាង២លាន ដល់ជិត៥លាននាក់ ក្នុងវិទ្យុសំឡេងសហរដ្ឋអាមេរិក កាសែតភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍ វិទ្យុអាស៊ីសេរី និងវិទ្យុបារាំងអន្តរជាតិ ។ នេះបើតាមទិន្នន័យគេហទំព័រសូសល បេកឃ័រ ( Socialbakers)។
ដោយឡែកទំព័រហ្វេសប៊ុករបស់អាស៊ីសេរីផ្សាយជាភាសាខ្មែរ រហូតមកដល់ចុងឆ្នាំ២០១៦នេះ មានអ្នកចូលចិត្ត(Likes) ជិត៤លាននាក់ (៣.៦៧៨.៤២២) ក្នុងនោះមានអ្នកប្រើប្រាស់ក្នុងប្រទេសកម្ពុជាជិត៣លាននាក់ (២.៨២៩.៤៩៤) ពីប្រទេសថៃជាង២០ម៉ឺននាក់ ពីប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូងជាង៣ម៉ឺននាក់ និងពីបណ្ដាប្រទេសផ្សេងៗទៀតប្រមាណ៥០ម៉ឺននាក់។
មួយឆ្នាំចុងក្រោយនេះ អាស៊ីសេរីបានបង្កើតទូរទស្សន៍តាមប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណែតបន្ថែមទៀតសម្រាប់ផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មាន លើសពីការផ្សាយព័ត៌មានជាសំឡេងវិទ្យុស្ដីពីប្រទេសកម្ពុជាជាង២០ឆ្នាំមកហើយនោះ។
នៅពេលដែលមានបណ្ដាញទំនាក់ទំនងដ៏ធំមួយនេះកើតឡើងក្នុងប្រទេសមក មនុស្សជាច្រើនចាប់ផ្ដើមមានលទ្ធភាពចែកចាយព័ត៌មានដែលខ្លួនបានដឹង ចំណេះដឹងនានារបស់ខ្លួនកាន់តែទូលំទូលាយសម្រាប់សាធារណជន និងមិត្តភក្ដិរបស់ខ្លួនជាដើម។ លើសពីនេះ អ្នកប្រើប្រាស់ហ្វេសប៊ុកក៏បានលើកឡើងនូវកង្វល់របស់ខ្លួន ដើម្បីឲ្យអាជ្ញាធររដ្ឋាភិបាលដោះស្រាយផង។
ចំពោះមតិយោបល់របស់អ្នកប្រើប្រាស់បណ្ដាញទំនាក់ទំនងនេះ មកកាន់ទំព័រហ្វេសប៊ុកអាស៊ីសេរី ក្នុងរយៈពេល១ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ មានច្រើនឥតគណនា ទាំងមតិគាំទ្រ មតិបន្តុះបង្អាប់ ដោយអ្នកខ្លះខឹងសម្បារ ជេរប្រមាទ ប៉ុន្តែមានមតិភាគច្រើនបានស្នើសុំ និងបញ្ចេញយោបល់ជាគំនិតល្អៗ ដើម្បីរិះគន់ស្ថាបនាផង ហើយអ្នកខ្លះទៀតក៏ផ្ដល់មតិទៅអាជ្ញាធររដ្ឋាភិបាល ឲ្យដោះស្រាយបញ្ហាអ្វីមួយដែលពួកគេចាត់ទុកថា អយុត្តិធម៌សម្រាប់សង្គមជាតិជាដើម។
អ្នកប្រើប្រាស់ហ្វេសប៊ុកម្នាក់ឈ្មោះ Angkor Wat សរសេរថា គាត់ចូលចិត្តកម្មវិធីផ្សាយផ្ទាល់របស់អាស៊ីសេរី ពីព្រោះមានបងប្អូនខ្មែរខ្លះអត់ចេះអានអក្សរ ដូច្នេះពួកគាត់អាចស្ដាប់ហើយនិងយល់បាន។ អ្នកប្រើប្រាស់ហ្វេសប៊ុកឈ្មោះ កាំបិត នាគ ថា ទូរទស្សន៍អាស៊ីសេរីគឺជាអាហារពេលល្ងាចសម្រាប់ក្រុមគ្រួសារនិងញាតិមិត្តរបស់គាត់។ អ្នកប្រើប្រាស់ហ្វេសប៊ុកឈ្មោះ Seara Long សរសេរថា គាត់ចង់ឲ្យអាស៊ីសេរីមានប៉ុស្តិ៍ទូរទស្សន៍ផ្សាយដូចទូរទស្សន៍ក្នុងស្រុក។ រីឯអ្នកប្រើប្រាស់ហ្វេសប៊ុកឈ្មោះ Sokhom Prins ថា អាស៊ីសេរីគួរដូរម៉ោងផ្សាយកម្មវិធីទូរទស្សន៍មកម៉ោងព្រលប់ជាងនេះបន្តិច ព្រោះម៉ោង៨-៩យប់ អ្នកស្រុកភូមិដែលនឿយហត់ពីការងារសម្រាកលង់លក់អស់ហើយ។ អ្នកប្រើប្រាស់ហ្វេសប៊ុកឈ្មោះ ឈឿន រ៉ាវី ថា អាស៊ីសេរី ជាវិទ្យុមួយដែលរដ្ឋាភិបាលខ្លាចបំផុត និងតែងរកវិធីកម្ចាត់ចោល។
ដោយឡែកអ្នកប្រើប្រាស់ហ្វេសប៊ុកម្នាក់ឈ្មោះ វ៉ាន់ដេត ទៀង បានសរសេរលើកម្មវិធីផ្សាយពីករណីឃាតកម្មលោកបណ្ឌិតកែម ឡី កាលពីយប់ថ្ងៃទី១០ កក្កដាថា ឃាតកម្មលើលោកកែម ឡី ពិតប្រាកដមានអ្នកនៅពីក្រោយ ព្រោះលោកកែម ឡី បាននិយាយការពិតដែលទាក់ទងទៅនឹងស្ថានការណ៍សព្វថ្ងៃនេះ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ អ្នកប្រើប្រាស់ហ្វេសប៊ុកម្នាក់ឈ្មោះ Rorn Sarann ថាអាស៊ីសេរីលម្អៀងទៅបក្សប្រឆាំង និងលែងអព្យាក្រិត្យទៀតហើយជាដើម។
អ្នកសិក្សាការអភិវឌ្ឍសង្គមលោកបណ្ឌិត មាស នី មើលឃើញថា ការធ្លាប់ចុះនូវជំនឿទុកចិត្តរបស់ពលរដ្ឋលើប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយក្នុងស្រុកនេះ ហើយងាកមកជឿលើការផ្សាយរបស់ស្ថាប័នព័ត៌មានតាមរយៈហ្វេសប៊ុក ដោយសារប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយទាំងនោះពេលខ្លះផ្សាយកុហក ឬបិទបាំងការពិតមិនព្រមផ្សាយជាដើម។ លោកលើកឧទាហរណ៍ជាក់ស្ដែងចំពោះព្រឹត្តិការណ៍ដង្ហែសពបណ្ឌិត កែម ឡី អ្នកវិភាគល្បីល្បាញ ថា ទូរទស្សន៍ក្នុងស្រុកភាគច្រើនស្ទើរទាំងអស់មិនផ្សាយពីព័ត៌មាននោះទេ៖ «ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយរបស់ដែលពីដើមមក ធ្លាប់តែនិយាយទៅគឺមានឥទ្ធិពលលើពលរដ្ឋ និងជាការផ្សព្វផ្សាយពីភាពរីកចម្រើនរបស់ខ្លួន ហើយលាក់បាំងបញ្ហាសំខាន់ៗ ហើយជួនកាលបញ្ហាកើតឡើងផ្អើលទីក្រុងភ្នំពេញ ប៉ុន្តែអត់មានវិទ្យុ និងទូរទស្សន៍រដ្ឋណាផ្សាយ។ តែបើផ្សាយគឺមិនបានផ្សាយត្រូវនូវអ្វីដែលកើតឡើងទេ គឺផ្សាយនឹងផ្សាយយ៉ាងម៉េចឲ្យមើលឃើញថា រដ្ឋាភិបាលជាអ្នកឈ្នះ ជាអ្នកល្អរហូត»។
បើទោះជាទីបច្ចុប្បន្ននេះ បណ្ដាញសង្គមហ្វេសប៊ុកដែលអ្នកប្រើប្រាស់ដើម្បីប្រយោជន៍ដ៏សំខាន់ប្រចាំថ្ងៃដូចជាការទទួល និងចែកចាយព័ត៌មានជាដើមនោះ បណ្ឌិត មាស នី នៅមើលឃើញថា មានព័ត៌មានជាច្រើនដែលចែកចាយតគ្នានោះ ពិតខ្លះ និងមិនពិតខ្លះជាដើម។ លោកបន្តថា អ្នកប្រើប្រាស់មួយចំនួនទៀតបានយកហ្វេសប៊ុកនេះ ជាកន្លែងវាយប្រហារគ្នាជាលក្ខណៈបុគ្គល និងប្រើពាក្យសម្ដីអសុរជាដើម ដែលជះឥទ្ធិពលមិនល្អដល់សង្គម។
ចំពោះការរិះគន់ ឬវាយប្រហារតាមបណ្ដាញហ្វេសប៊ុកនេះ ក្លឹបអ្នកកាសែតកម្ពុជា ចាត់ទុកថា ជាសិទ្ធិរបស់អ្នកប្រើប្រាស់ ក៏ប៉ុន្តែពួកគេអាចនឹងប្រឈមមុខនឹងបញ្ហាផ្លូវច្បាប់ បើសិនជាអ្វីដែលគេបញ្ចេញនោះមិនមែនជាការពិត ញុះញង់ ឬមួលបង្កាច់ ដែលនាំទៅរកចលាចលសង្គមនិងប្រទេសជាតិជាដើម។
ចាប់តាំងពីចុងឆ្នាំ២០១៥ ដល់ចុងឆ្នាំ២០១៦ យ៉ាងហោចណាស់មានមនុស្សជាង ១០នាក់ ត្រូវបានអាជ្ញាធរចាប់ខ្លួន និងផ្ដន្ទាទោសពាក់ព័ន្ធទៅនឹងការប្រើប្រាស់បណ្ដាញសង្គមហ្វេសប៊ុក ដូចជាករណីសមាជិកព្រឹទ្ធសភាបក្សប្រឆាំងលោក ហុង សុខហួរ ដែលត្រូវផ្ដន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគារចំនួន ៧ឆ្នាំ ជុំវិញការបកស្រាយរបស់លោក នៅលើទំព័រហ្វេសប៊ុករបស់លោក សម រង្ស៊ី អំពីសន្ធិសញ្ញាព្រំដែន កម្ពុជា-វៀតណាម ឆ្នាំ១៩៧៩ ដែលប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាលចោទពីបទក្បត់ជាតិ ចំណែកយុវជនមួយរូបទៀតឈ្មោះ គង់ រ៉ៃយ៉ា ត្រូវបានសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ កាត់ទោសដាក់ពន្ធនាគារ ១ឆ្នាំ ៦ខែ ពីបទញុះញង់ឲ្យប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋជាអាទិ៍ ក្រោយយុវជនរូបនេះលើកឡើងអំពីបដិវត្តន៍ពណ៌នៅក្នុងហ្វេសប៊ុក របស់ខ្លួន៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖
ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។