Do đâu mà người ta gọi là Cách mạng Nhung? Phải chăng vì tính nhung lụa, phải chăng vì cuộc cách mạng Nhung diễn ra quá êm dịu nên người dân Tiệp không tốn một giọt máu để giành thắng lợi trong cuộc cách mạng, trong khi cũng là cuộc xuống đường, cuộc cách mạng “Mùa xuân thành Praha 1968” cách đây hơn 40 năm lại chìm trong biển máu.
Bắt đầu từ buổi phát thanh hôm nay, Việt Hùng của Ban Việt Ngữ, Đài Á Châu Tự Do sẽ gởi tới quý vị bài đầu tiên trong loạt 3 bài nhìn lại biến cố lịch sử này.
Cuộc biểu tình vào tối ngày (17-11-1989 – 17-11-2009) cách đây đúng 20 năm đã đi vào lịch sử không chỉ của người dân Tiệp Khắc mà nó đã trở thành biểu tượng của cách mạng Nhung, cuộc cách mạng có một không hai trên thế giới, làm sụp đổ thành trì cộng sản tại Đông Âu.
Cuộc biểu tình vào tối ngày (17-11-1989 – 17-11-2009) cách đây đúng 20 năm đã đi vào lịch sử không chỉ của người dân Tiệp Khắc mà nó đã trở thành biểu tượng của cách mạng Nhung, cuộc cách mạng có một không hai trên thế giới, làm sụp đổ thành trì cộng sản tại Đông Âu.<br/>
Bối cảnh chính trị tại Đông Âu
Nếu đã nói đến cuộc cách mạng Nhung năm 89 (thế kỷ 20) thì không thể không nói đến bối cảnh chung tại các nước Đông Âu như Ba Lan, Hungary và Tiệp Khắc. Vào những thập kỷ 60-70 (thế kỷ trước), trong khi phong trào chống đối chế độ cộng sản tại Ba Lan thành phần chính là giới thợ thuyền quy tụ dưới ngọn cờ của Công Đoàn Đoàn Kết. Tại Hungary, lực lượng chống đối đáng kể nhất lại chính là những người cộng sản nằm ngay trong hàng ngũ lãnh đạo của đảng cộng sản Hungary thì tại Tiệp Khắc, lực lượng chống đối đã quy tụ được nhiều thành phần trong xã hội bởi Charter 77 mà người ta thường quen gọi Hiến Chương 77. Và nếu đã nói đến cuộc cách mạng Nhung năm 89 thì không thể không nói đến vai trò của Hiến Chương 77.
Và nếu đã nói đến cuộc cách mạng Nhung năm 89 thì không thể không nói đến vai trò của Hiến Chương 77. <br/>
Hiến Chương 77 ra đời trong hoàn cảnh nào?
Ngược dòng thời gian, sau sự kiện người dân Tiệp Khắc xuống đường đòi tự do dân chủ trong cuộc cách mạng Mùa xuân thành Praha năm 68, hàng chục ngàn người bị bắt đi lao cải, bị khai trừ đảng, bị đuổi việc và hậu quả gần 1 triệu người dân Tiệp đã phải bỏ nước ra đi.
Những người ở lại, không ít người chấp nhận cảnh tù đày vì không đang tâm đứng nhìn đảng Cộng sản Tiệp Khắc cấu kết với Liên Xô đàn áp người dân lành vô tội. Chính những sự kiện này đã làm bừng tỉnh tinh thần dân tộc với nỗi nhục mất nước bởi chính bàn tay của những kẻ luôn xưng danh là "anh em" đến để giúp đỡ?
Một trong những yếu tố không thể không nói đến về sự ra đời của Hiến Chương 77 đó là vào năm 1976, một ban nhạc được giới trẻ ưa thích có tên là Plastic People đã bị chính quyền cấm trình diễn, bị bắt giam và đưa ra toà xét xử, chỉ vì họ đã ca những bài hát không được chính quyền cho phép.
Khi mới ra đời, với tính chất mềm dẻo, những người lãnh đạo Hiến Chương sớm nhận ra, với tiêu chí Nhân Quyền, phong trào sẽ dễ hoạt động hơn, dễ được thế giới lưu tâm hơn là những đòn chính trị mạnh. <br/>
Sự việc không chỉ dừng ở đó, ngay trong phiên xử không ít văn nghệ sĩ đã kéo đến tòa để phản đối, để rồi cuối cùng chính quyền cộng sản Tiệp Khắc phải nhượng bộ.
Sau những nhượng bộ của chính quyền, một số văn nghệ sĩ, trí thức và những người cộng sản thất thế đã họp nhau lại và thế là Bản Hiến Chương 77 ra đời vào ngày mùng 1 tháng Giêng năm 1977.
Ngay trong ngày đầu tiên khi Hiến Chương 77 ra đời, đã có 242 người ký tên cho dù biết rằng nếu ký thì họ sẽ không thoát khỏi cảnh tù đày.
Khi mới ra đời, với tính chất mềm dẻo, những người lãnh đạo Hiến Chương sớm nhận ra, với tiêu chí Nhân Quyền, phong trào sẽ dễ hoạt động hơn, dễ được thế giới lưu tâm hơn là những đòn chính trị mạnh.
Trong Hiến Chương 77 quy tụ 3 thành phần: Văn nghệ sĩ, trí thức , những người cộng sản cấp tiến , và vai trò của Tôn giáo .
Song song với những hoạt động của Hiến Chương 77, một Ủy Ban Bảo Vệ Những Người Tù Không Xét Xử được thành lập với mục đích bảo vệ những người tù lương tâm để nhà cầm quyền không dám mạnh tay để gia đình những tù nhân lương tâm này được chia sẻ những mất mát và quan trọng hơn để họ không cảm thấy bị bỏ rơi… để rồi từ đó tạo thêm sự can đảm dấn thân cho những người đang trên con đường đấu tranh.
Trong Hiến Chương 77 quy tụ 3 thành phần: <b> <i>Văn nghệ sĩ, trí thức</i> </b>, những người <b> <i>cộng sản cấp tiến</i> </b>, và vai trò của <b> <i>Tôn giáo</i> </b> <i>.</i> <br/>
“Tức nước vỡ bờ”, sinh viên xuống đường…
Trở lại với cuộc cách mạng Nhung ngày 17-11-89 khi những sinh viên Tiệp xuống đường nhân lễ tưởng niệm ngày một sinh viên Tiệp bị phát xít Đức bắn chết vào ngày 17-11-1938 (thời đệ II thế chiến).
Sau buổi lễ, những người sinh viên Tiệp đã không trở về nhà, họ bắt đầu kéo xuống đường đồng thanh hô to những khẩu hiệu đòi tự do dân chủ, văn nghệ sĩ bắt đầu nhóm họp, công nhân xuống đường ủng hộ. Tức nước vỡ bờ và cũng là lúc người dân Tiệp nhận thấy sự chịu đựng với chế độ cộng sản đã quá đủ…và thế là cuộc cách mạng bùng nổ.
Ngay trong tối ngày 17-11-89 chính quyền cộng sản Tiệp Khắc đã ra lệnh loan tải trên các cơ quan truyền thông, yêu cầu các gia đình có con em là sinh viên khuyên bảo con em mình không được tham gia đoàn biểu tình.
Vô hình chung lời loan báo này đã trở thành con dao hai lưỡi khiến dòng người đổ ra đường mỗi lúc thêm đông, cho dù không phải ai cũng xuống đường đi biểu tình, không ít người xuống đường với mục đích duy nhất là để đi tìm con, nhưng dù sao với việc đồng loạt xuống đường này khiến cho chính trị bộ đảng Cộng sản Tiệp Khắc bối rối. Cuối cùng họ đã ra lệnh đưa đội quân dã chiến và công an ra đường để chặn đoàn người biểu tình.
Không ít người xuống đường với mục đích duy nhất là để đi tìm con, nhưng dù sao với việc đồng loạt xuống đường này khiến cho chính trị bộ đảng Cộng sản Tiệp Khắc bối rối.
Như có sự chuẩn bị từ trước, từ đoàn biểu tình, bao nữ sinh, bao nàng thiếu nữ tuổi đời còn rất trẻ trên tay là những bông hồng bước tới trao tặng cho đội quân dã chiến mặt đằng đằng sát khí chỉ chực chờ lệnh đàn áp đoàn người biểu tình.
Kế đó bao người mẹ, người cha đã đội con mình lên đầu và cùng đồng thanh hát bài ca Tổ Quốc Tôi. Hình ảnh các cháu bé mới lên 2, lên 3 tuổi ngồi trên vai cha mẹ bập bẹ hát “Tổ quốc tôi ở đâu”, Tổ quốc tôi cũng là Tổ quốc của các anh, xin các anh đừng đánh trẻ thơ, xin các anh đừng đánh trẻ thơ vì chúng sẽ là những người nắm tương lai vận mệnh của đất nước sau này.
Trước những hình ảnh không thể không suy nghĩ, đánh vào tâm thức tình người, không ít người lính dã chiến đã buông súng để rồi những giọt nước mắt đã rơi, chảy dài trên má, hòa cùng dòng người trong đoàn biểu tình…
Từ đoàn biểu tình, bao nữ sinh, bao nàng thiếu nữ tuổi đời còn rất trẻ trên tay là những bông hồng bước tới trao tặng cho đội quân dã chiến mặt đằng đằng sát khí chỉ chực chờ lệnh đàn áp đoàn người biểu tình. <br/>
Chính quyền phải nhượng bộ
Sau những cuộc bãi khóa, đình công của sinh viên và công nhân trên diện rộng trong phạm vi toàn quốc cũng như sự chuẩn bị khá kỹ của những người lãnh đạo Hiến Chương 77 mà trong đó phải kể đến ông Václav Havel (người sau này trở thành Tổng thống Tiệp Khắc trong hai nhiệm kỳ) cùng các cộng sự đã khiến đảng cộng sản chấp nhận ngồi vào bàn tròn trong sự chuyển giao vai trò lãnh đạo đất nước không đổ máu thông qua một cuộc bầu cử tự do.
Ngày nay nhìn lại, lịch sử không bắt đầu và cũng không thể kết thúc ngày 17-11 nhưng ngày này hẳn đã gắn liền với cái tên Cách mạng Nhung, một biểu tượng cho cuộc cách mạng Đông Âu năm 1989 hay nói đúng hơn sẽ luôn là biểu tượng cho những cuộc đấu tranh đòi tự do dân chủ trên thế giới.<br/>
Ngày nay nhìn lại, lịch sử không bắt đầu và cũng không thể kết thúc ngày 17-11 nhưng ngày này hẳn đã gắn liền với cái tên Cách mạng Nhung, một biểu tượng cho cuộc cách mạng Đông Âu năm 1989 hay nói đúng hơn sẽ luôn là biểu tượng cho những cuộc đấu tranh đòi tự do dân chủ trên thế giới.
Về sự thành công của cuộc cách mạng Nhung năm 89 cũng như vai trò của Hiến chương 77 đã đủ để nói đó là những nhân tố chính tạo nên sự thành công của cuộc cách mạng Nhung hay chưa?
Vai trò của Văn nghệ sĩ trí thức, vai trò của tôn giáo, vai trò của những đảng viên cấp tiến có thể hiểu như thế nào. Vai trò của truyền thông từ bên ngoài đã đóng góp được gì cho cuộc cách mạng? Đó sẽ là những đề tài mà chúng tôi sẽ lần lượt gởi tới quý vị thính giả trong loạt bài nhân kỷ niệm 20 năm cuộc cách mạng Nhung ngày 17-11-89, tại Tiệp Khắc, mời quý vị nhớ đón nghe.
Việt Hùng, Đài Á Châu Tự Do