Lần thứ nhì, đại tướng Võ Nguyên Giáp lên tiếng
Những thông tin về kế hoạch khai thác bô xít tại Lâm Đồng và Đắc Nông càng được quan tâm hơn nữa sau buổi hội thảo do Liên Hiệp Các Hội Khoa Học Kỹ Thuật Việt Nam (gọi tắt là VUSTA) phối hợp với Bộ Công thương tổ chức tại Hà Nội ngày 9 tháng Tư vừa qua.
Cũng tại Hội Thảo này, lần thứ nhì, đại tướng Võ Nguyên Giáp viết thư bày tỏ sự phản đối của ông đối với việc khai thác bô xít tại Tây Nguyên. Tướng Giáp viết trong thư, và bức thư này được đọc công khai tại phiên khai mạc Hội Thảo, rằng "… đây là một vấn đề cực kỳ hệ trọng"<br/>
Cũng tại Hội Thảo này, lần thứ nhì, đại tướng Võ Nguyên Giáp viết thư bày tỏ sự phản đối của ông đối với việc khai thác bô xít tại Tây Nguyên. Tướng Giáp viết trong thư, và bức thư này được đọc công khai tại phiên khai mạc Hội Thảo, rằng “… đây là một vấn đề cực kỳ hệ trọng” và rằng ông “mong các nhà khoa học, các nhà quản lý, các nhà hoạt động xã hội hãy nêu cao trách nhiệm trước dân tộc thảo luận một cách khoa học, nghiêm túc, thẳng thắn để kiến nghị với Đảng và Nhà nước một chủ trương đúng đắn về vấn đề bô-xít Tây Nguyên.” Cũng là vấn đề mà ông cho rằng “không nên khai thác.”
Khai thác thử nghiệm hạn chế?
Nói chuyện với Đài chúng tôi, tiến sĩ Hồ Uy Liêm, quyền chủ tịch VUSTA đã đề cập đến ý kiến kết luận của phó thủ tướng Hoàng Trung Hải tại buổi Hội Thảo, là phải xem xét, đánh giá lại môi trường chiến lược và kế hoạch quy hoạch phù hợp với điều kiện hiện tại.
“Cuối cùng thì Phó Thủ Tướng Hoàng Trung Hải kết luận cần phải đánh giá môi trường chiến lược, xem xét lại kế hoạch quy hoạch để phù hợp với điều kiện hiện nay. Đặc biệt, trước mắt chỉ làm tại Tân Rai, Lâm Đồng. Còn tại Đắc Nông thì phải xem xét đánh giá tác động môi trường và có thể phải đánh giá hiệu quả kinh tế. Chưa nên vội vã triển khai các nơi khác. Khi nào làm xong tất cả thì mới có sự điều chỉnh quy hoạch; điều chỉnh quy hoạch xong thì mới biết là cần phải làm điều gì tiếp theo.”
Cuối cùng thì Phó Thủ Tướng Hoàng Trung Hải kết luận cần phải đánh giá môi trường chiến lược, xem xét lại kế hoạch quy hoạch để phù hợp với điều kiện hiện nay. Đặc biệt, trước mắt chỉ làm tại Tân Rai, Lâm Đồng.
TS Hồ Uy Liêm, quyền chủ tịch VUSTA
Có mặt tại buổi Hội Thảo, nhà văn hóa nhiều năm gắn bó với Tây Nguyên, là nhà văn Nguyên Ngọc nhấn mạnh đến sự quan tâm của công chúng đối với dự án đang được thực hiện trên “mái nhà của Đông Dương.”
Sự sống còn của nền văn hóa Tây Nguyên
Nhà văn Nguyên Ngọc đã từng nói, rằng vấn đề khai thác bô xít tại Tây Nguyên, chung quy lại, chính là vấn đề văn hóa, đóng vai trò sống còn đối với Tây Nguyên.
“Nhiều người đã nói đến vấn đề môi trường, công nghệ, vân vân. Nhưng tại Tây Nguyên, tất cả những điều này đều trở thành vấn đề văn hóa. Cho nên, không thể tách vấn đề môi trường, công nghệ, vân vân, ra khỏi vấn đề văn hóa; như vậy chính là chúng ta tàn phá một khu vực văn hóa rất độc đáo và đặc sắc.”
Những phát biểu tại Hội Thảo của Phó Thủ Tướng Hoàng Trung Hải có thể khiến dư luận chưa yên tâm, khi, một mặt, ông khẳng định rằng "chủ trương phát triển ngành công nghiệp khai thác bô-xít, sản xuất alumina ở Việt Nam là đúng đắn và được thể hiện trong văn kiện Đại hội Đảng lần thứ 10," mặt khác ông nói, " không thể phát triển bằng mọi giá!"
“Nhiều người đã nói đến vấn đề môi trường, công nghệ, vân vân. Nhưng tại Tây Nguyên, tất cả những điều này đều trở thành vấn đề văn hóa. Cho nên, không thể tách vấn đề môi trường, công nghệ, vân vân, ra khỏi vấn đề văn hóa; như vậy chính là chúng ta tàn phá một khu vực văn hóa rất độc đáo và đặc sắc.”
Nhà văn Nguyên Ngọc
Tiến sĩ Hồ Uy Liêm nhận định, rằng kết luận “đánh giá môi trường chiến lược, xem xét lại quy hoạch” mà ông Hoàng Trung Hải đưa ra “có thể không phải là ý kiến cá nhân mà có thể là ý kiến của chính phủ.”
“Phó Thủ Tướng nói như thế thì có thể không phải là ý kiến riêng của cá nhân mà, tôi nghĩ rằng, đây có thể là ý kiến của chính phủ, là phải đánh giá lại môi trường chiến lược, xem xét lại quy hoạch. Một điều nữa là, trong 2 dự án, thì tập trung thí điểm tại Tân Rai trước. Dự án kia thì phải đánh giá mọi yếu tố một cách cẩn thận. Sau cùng, nếu tốt thì triển khai. Nếu không tốt thì phải xem xét lại.”
“Quá trình triển khai tại các nhà máy [bô xít] đầu tiên được tiến hành theo một quy trình lộn ngược;” thiếu nghiên cứu, thiếu đánh giá cụ thể về hiệu quả kinh tế, tác động tiêu cực về văn hóa, xã hội, môi trường, và “thiếu hẳn sự chuẩn bị từ quy hoạch đến kế hoạch thực hiện…”
Liên Hiệp Các Hội Khoa Học Kỹ Thuật Việt Nam
Một dự án thiếu nghiên cứu
Đề cập đến một bản báo cáo được đăng tải trên Internet gần đây, và được cho là của VUSTA thực hiện, tiến sĩ Hồ Uy Liêm nói rằng ông “chưa được đọc văn bản ấy,” nhưng đồng thời thừa nhận là Liên Hiệp có thực hiện một kiến nghị riêng, gởi các cấp lãnh đạo Đảng và Nhà Nước, liên quan đến dự án khai thác bô xít tại Việt Nam.
Bản Báo Cáo được phổ biến trên Internet viết rằng, “Quá trình triển khai tại các nhà máy [bô xít] đầu tiên được tiến hành theo một quy trình lộn ngược;” thiếu nghiên cứu, thiếu đánh giá cụ thể về hiệu quả kinh tế, tác động tiêu cực về văn hóa, xã hội, môi trường, và “thiếu hẳn sự chuẩn bị từ quy hoạch đến kế hoạch thực hiện…”
Bản báo cáo cũng nêu ra 7 điểm “bất cập” trong quá trình lập quy hoạch và triển khai các dự án bauxite. Trong số này, có sự bất cập về kinh tế, “bán rẻ tài nguyên không thể tái tạo,” không thể giải thích được “vấn đề cơ sở hạ tầng,” có thể tái lập “hậu quả do sử dụng công nghệ Trung Quốc,” làm “mai một bản sắc văn hóa bản địa, phân tầng xã hội,” “đe dọa an ninh quốc phòng, toàn vẹn lãnh thổ,” nguy cơ thua lỗ nặng nề và “tạo gánh nặng cho quốc gia về sau.”