Thiá»n Giao, phóng viên Äà i RFA
Trong bà i thứ ba cá»§a loạt 5 bà i tưá»ng thuáºt tưá»ng niá»m biến cá» Máºu Thân tại Huế nÄm 1968, biên táºp viên Thiá»n Giao cá»§a Äà i chúng tôi sẽ tiếp tục gá»i Äến quà thÃnh giả nghe Äà i những nét chÃnh yếu cá»§a cuá»c phản công tái chiếm Huế mà Äá»nh cao là ngà y 22 tháng Hai, khi quân lá»±c Viá»t Nam Cá»ng Hoà tái chiếm Äại Ná»i và Kỳ Äà i Phu VÄn Lâu.
Wactch the video We Were There - Hue 1968 on Youtube.
Ngay sau những giá» khắc xúc Äá»ng nhìn lá quá»c kỳ Viá»t Nam Cá»ng HoÃ ÄÆ°á»£c kéo lên trên Äá»nh Kỳ Äà i, ngưá»i dân Huế bà ng hoà ng nháºn ra rằng hà ng ngà n thân nhân cá»§a mình, bá» bắt trong và i tuần lá» phÃa Bắc Viá»t là m chá»§ thà nh phá» Huế, sẽ không bao giá» trá» vá» nữa. Há» Äã bá» thảm sát ra sao, vÃ ÄÆ°á»£c che dấu trong các hầm chôn táºp thá» như thế nà o? Xin hãy Äiá»m lại ký ức cá»§a những nhân chứng từ 40 nÄm trưá»c.
"Người dân Huế bị dồn và o đường cùng, không còn chọn lựa nà o khác nên phải chọn chiến đấu. Chiến đấu để tự tồn. Chiến đấu để có tự do. Chiến đấu để sống hay là chết.", ông Trần Ngọc Huế, người chỉ huy Đại Đội Hắc Báo thuộc Sư Đoà n Một Bộ Binh tái chiếm Đại Nội ngà y 22 tháng Hai năm 1968 nhớ lại.
Huế, tháng Hai nÄm 1968, má»i tấc Äất là má»t tấc máu. Máu, cá»§a tất cả những ai có mặt tại Huế; cá»§a ngưá»i dân Huế, cá»§a các lá»±c lượng Viá»t Nam Cá»ng Hoà , cá»§a các lá»±c lượng Hoa Kỳ, và cá»§a các lá»±c lượng Bắc Viá»t.
Huế trá» thà nh chiến trưá»ng Äá» lá»a, vì Huế là nÆ¡i không má»t ai muá»n mất.
"Huế không lớn, nhưng đánh dai dẳng vì quyết tâm của Cộng Sản, muốn thắng bằng bất cứ giá nà o. Mà ý chí của miền Nam và người dân Huế cũng bằng bất cứ giá nà o cũng phải dà nh lấy mảnh đất thiêng liêng của mình.", (Trần Ngọc Huế, Đại Đội Trưởng Đại Đội Hắc Báo Sư Đoà n 1 Bộ Binh).
Cuá»c phản công tái chiếm Huế
Chá» má»t thá»i gian rất ngắn sau khi và o Huế, phÃa Bắc Viá»t Nam Äã có thá» tá»± do Äi lại. Trong ngà y Mùng Hai Tết, quân Äá»i Bắc Viá»t di chuyá»n trong thà nh phá» kiá»m soát dân chúng như chá» không ngưá»i.
Và phÃa miá»n Nam, cùng Äá»ng minh, phải bắt Äầu từ Äầu nhiá»m vụ vãn há»i an bình cho Huế.
Hai bên quần thảo, tiến lên, rá»i lui lại, rá»i lại tiến lên, rá»i lui lại, tranh từng cÄn nhà , từng khu phá». Má»i tấc Äất là má»t tấc máu. Từng cái nhà , Äánh liên tục không có thá»i giá» Än và thá»i giá» ngá»§. Äánh liên tục. Nhiá»u khi phải chia thà nh từng tá» 2, 3 ngưá»i thay phiên nhau ngá»§.
Huế, trá» thà nh chiến trưá»ng cá»§a an ninh, cá»§a váºn má»nh, và có lẽ, cá»§a cả danh dá»±.
Quân Äá»i Bắc Viá»t, quân lá»±c Viá»t Nam Cá»ng Hoà , và quân Äá»i Äá»ng minh Hoa Kỳ Äã quần thảo trên má»t chiến trưá»ng không lá»n, giữa thà nh vách kinh Äô cÅ© và giữa ná»i kinh hoà ng cá»§a dân Huế trong ná»i lo sợ thảm sát, Äã xảy ra ngay từ Äầu khi miá»n Bắc kiá»m soát và láºp chÃnh quyá»n tại Huế.
Theo lá»i ká» cá»§a hai ngưá»i trong cuá»c, là ông Nguyá» n VÄn Ngẫu, và o nÄm 1968 là thiếu uý thuá»c Trung Äoà n 3, Sư Äoà n 1 Bá» Binh và ông Trần Ngá»c Huế, Äại Äá»i Trưá»ng Äại Äá»i Hắc Báo thuá»c Sư Äoà n 1 Bá» Binh, các lá»±c lượng tham gia chiến trưá»ng Huế và o thá»i Äiá»m Máºu Thân gá»m có:
PhÃa Quân Lá»±c Viá»t Nam Cá»ng Hoà có Sư Äoà n 1 Bá» Binh. Thiết Äoà n 7 kỵ binh. Lá»±c lượng sư Äoà n nhảy dù và thuá»· quân lục chiến Viá»t Nam. Các tiá»u Äoà n Biá»t Äá»ng Quân Quân Äoà n 1. Má»t Äại Äá»i trinh sát. Trá»±c thÄng và máy bay skyrider Viá»t Nam vá»i sá»± yá»m trợ cá»§a máy bay phản lá»±c và trá»±c thÄng Thuá»· Quân Lục Chiến Hoa Kỳ.
PhÃa Pháo binh có 2 tiá»u Äoà n cÆ¡ hữu thuá»c sư Äoà n 1. PhÃa Hải Quân có Giang Äoà n 11 và 12 yá»m trợ chiến trưá»ng.
PhÃa Äá»ng minh Hoa Kỳ có Thuá»· Quân Lục Chiến, Sư Äoà n 101 Nhảy Dù và Sư Äoà n 1 Không Kỵ.
Thiếu uý Nguyá» n VÄn Ngẫu nhá» lại những ngà y chuẩn bá» phản công:
âSau 31 tháng Giêng, dân chúng Äang Än tết vui vẻ. Thà nh phá» Huế trá» thà nh trá»ng tâm cá»§a chiến trưá»ng. Äặc công và ná»i thà nh do trung tá Khánh Lá»a dẫn quân và o bá»n Kỳ Äà i và 4 con ÄÆ°á»ng chÃnh gá»m vùng An Hoà , Thượng Tứ, Cá»a NgÄn, Cá»a Sáºp từ vùng núi Äi vá» táºp kÃch. Lá»±c lượng Ná»i Thà nh gần Äó Äang Äóng á» Thượng Tứ, Cá»a NgÄn, Cá»a Sáºp cÅ©ng tiến và o. ÄÆ¡n vá» tôi Äang Äóng tại quáºn Hương Trà . Má»t ngà y sau khi ná»i lên, tưá»ng Ngô Quang Trưá»ng trá»±c tiếp Äiá»n Äà m vá»i quân Khu 1, tưá»ng Hoà ng Xuân Lãm, tá»ng tham mưu và sau hai ngà y là bắt Äầu phản công phản công.â
Äại Äá»i Trưá»ng Hắc Báo, ông Trần Ngá»c Huế há»i tưá»ng:
âHuế không lá»n nhưng Äánh dai dẳng vì quyết tâm cá»§a Cá»ng Sản là muá»n thắng lợi bằng bất cứ giá nà o. Mà ý chà cá»§a miá»n Nam và Huế cÅ©ng bằng bất cứ giá nà o phải dà nh lấy mảnh Äất thiêng liêng cá»§a mình.â

Cuá»c phản công tái chiếm Huế diá» n ra ác liá»t. Hai bên giằng co từng cÄn nhà , từng khu phá», từng tấc Äất.
Ãng Trần Ngá»c Huế nhá» lại:
âHai bên quần thảo, tiến lên, rá»i lui lại, rá»i lại tiến lên, rá»i lui lại, tranh từng cÄn nhà , từng khu phá». Má»i tấc Äất là má»t tấc máu. Từng cái nhà , Äánh liên tục không có thá»i giá» Än và thá»i giá» ngá»§. Äánh liên tục. Nhiá»u khi phải chia thà nh từng tá» 2, 3 ngưá»i thay phiên nhau ngá»§.â
Vòng vây ngà y cà ng xiết chặt. PhÃa Bắc Viá»t bắt Äầu nao núng, lui và o Äại Ná»i cá» thá»§.
Dá»±ng lại cá» VNCH trên Kỳ Äà i á» Phú VÄn Lâu
Äại Ná»i, biá»u tượng cá»§a kinh thà nh Huế, nằm gần Kỳ Äà i á» Phu VÄn Lâu. Lúc ấy, cá» cá»§a Mặt Tráºn Giải Phóng Miá»n Nam vẫn Äang bay giữa trung tâm Huế.
Thế rá»i, Äến ngà y 18 tháng Hai, ông Nguyá» n VÄn Ngẫu vÃ ÄÆ¡n vá» nháºn ÄÆ°á»£c lá»nh trình diá»n Bá» Tư Lá»nh Sư Äoà n 1 Bá» Binh. Tại Äây, tưá»ng Tư Lá»nh Ngô Quang Trưá»ng trá»±c tiếp giao nhiá»m vụ Äặc biá»t cho tiá»u Äoà n cá»§a thiếu uý Nguyá» n VÄn Ngẫu: Äánh chiếm và dá»±ng lại cá» Viá»t Nam Cá»ng Hoà ỠKỳ Äà i.
âHưá»ng dẫn Äại Äá»i ra khá»i sư Äoà n và Äến ÄÆ°á»ng Mai Thúc Loan, tưá»ng Trưá»ng chá» và o lá cá» Mặt Tráºn Giải Phóng cách khoảng 1 cây sá», nói ânhiá»m vụ cá»§a toa Äấy.â Rá»i ông ÄÆ°a bản Äá» hà nh quân, các cÆ¡ quan liên lạc, và há»i tôi hai câu. Tôi trả lá»i, chÃnh tôi là kẻ muá»n thắng tráºn, và tôi ngỠý cần má»t lá cá» Äá» thay thế cá» Mặt Tráºn.â
Cùng thá»i Äiá»m ấy, ngưá»i chá» huy Äại Äá»i Hắc Báo cÅ©ng ngá» lá»i vá»i tưá»ng Ngô Quang Trưá»ng, yêu cầu ÄÆ°á»£c giao nhiá»m vụ tái chiếm Äại Ná»i:
âCuá»i cùng chúng tôi yêu cầu Tưá»ng Tư Lá»nh ÄÆ°á»£c tái chiếm Äại Ná»i, là biá»u tượng vá» ná»n tá»± chá»§ và Äá»c lâp cá»§a Viá»t Nam từ nÄm 1802. Chúng tôi ÄÆ°á»£c vinh dá»± lãnh trách nhiá»m tái chiếm Huế từ tay Cá»ng Sản. Và chúng tôi Äã hoà n thà nh nhiá»m vụ cá»§a con dân Huế và miá»n Nam.â
10 giá» sáng ngà y 22, cá» Viá»t Nam Cá»ng HoÃ ÄÆ°á»£c kéo lên Kỳ Äà i sau khi 2 ngưá»i lÃnh Äã bá» phÃa Bắc Viá»t từ Äại Ná»i bắn tá»a.
âBên kia là toà tá»nh, các phái Äoà n tá»ng tham mưu, truyá»n hình, truyá»n thanh, hà ng chục ngà n dân nhìn lên lá cá» Äá» tưá»ng niá»m những ngà y tang thương nhất qua Äi. Nhìn lá cá» mà rưng rưng nưá»c mắt, bao nhiêu ngà y bá» bao phá»§ bá»i khá» Äau.â
Hai giá» chiá»u cùng ngà y, Äại Äá»i Hắc Báo chiếm Äại Ná»i:
âTấn công nhưng phải bảo vá» di tÃch lá»ch sá». Phải bảo tá»n. Chúng tôi cÅ©ng yêu cầu ngưá»i Mỹ như váºy. Tôi là con dân Viá»t Nam, tôi tôn trá»ng di tÃch tá» tiên Äá» lại.â
Hà ng ngà n ngưá»i vô tá»i bá» giết hại
Hai ngà y sau, Huế hoà n toà n ÄÆ°á»£c vãn há»i an bình. Ngưá»i dân trá» lại thà nh phá», vừa ngÆ¡ ngác, vừa vui mừng, vừa chá» Äợi. Há» chá» Äợi sá»± trá» lại cá»§a những ngưá»i thân Äã bá» bắt Äi trong thá»i gian phÃa Bắc Viá»t chiếm Huế.
Chá» Äợi, Äá» rá»i há» bà ng hoà ng nháºn ra: Tất cả Äã bá» giết.
Hà nh trình Äau Äá»n truy tìm các há» chôn táºp thá» bắt Äầu.
Má»t trong những ngưá»i tham gia Äi tìm các há» chôn táºp thá» thá»i ấy là ông Võ VÄn Bằng, Trưá»ng Ban Truy Tìm và Cải Táng Nạn Nhân Tết Máºu Thân, nói rằng Uá»· Ban cá»§a ông Äã tìm ÄÆ°á»£c khoảng 3,000 hà i cá»t. Trong sỠấy, Äau Äá»n nhất, chá» khoảng 10% ÄÆ°á»£c nháºn diá»n vÃ ÄÆ°á»£c gia Äình mang vá» cải táng.

Sá» nạn nhân còn lại phải ÄÆ°á»£c an táng táºp thá» tại 2 nghÄ©a trang á» Huế gần núi Ngá»± Bình là Ba Äá»n và Ba Tầng. Dá»±a trên thi hà i và các Äá» váºt còn sót lại cá»§a nạn nhân, ông Bằng phá»ng tÃnh là 20% sá» nạn nhân là quân nhân, 40% là công chức và 40% là dân thưá»ng:
âSau Máºu Thân, khoảng 1 Äến 2 tháng, chúng tôi biết những cái chết rất vô lý. Và dụ: tại vùng Gia Há»i, có má»t chá» tên Tuý. Chá» là má»t sinh viên. Khi Cá»ng Sản Äến tìm anh chá», không có nên bắt chá» thay thế. Chá» Tuý bá» bắn và chôn tại cá»n Gia Há»i. Còn tại Vỹ Dạ, có chá» tên Hương Sen. Hương Sen có nhiá»u anh tham gia quân Äá»i. Khi và o bắt thì không có các anh cá»§a chá» nên há» bắt chá» ra hà nh quyết tại chá». Hoà n toà n là ngưá»i vô tá»i.â
Vá» nguyên nhân thà nh láºp Uá»· Ban Truy Tìm và Cải Táng Nạn Nhân, ông Võ VÄn Bằng cho biết nhá» má»t sá»± tình cá», mà sau Äó ngưá»i dân Huế má»i vỡ lẽ ra là thân nhân mình bá» thảm sát táºp thá»:
âMá»t nÄm sau, nhân cuá»c hà nh quân cá»§a tiá»u khu Thừa Thiên ngang qua khu vá»±c giáp giá»i cá»§a Phú Vang, Hương Thuá»· và Phú Thứ, ngưá»i ta thấy má»t Äầu lâu trá»i lên dưá»i má»t trảng cát dà i hà ng cây sá». Äà o lên, Äó là thi hà i cá»§a thiếu uý Trần VÄn Äá»nh, nháºn biết nhá» tấm thẻ bà i. Tin nà y loan ra rất nhanh nên tạo phong trà o tìm xác á» Phú Thứ.â
Những cảnh tượng kinh hoà ng
Nhà báo VÅ© Ãnh, nguyên phóng viên mặt tráºn há» thá»ng truyá»n thanh quá»c gia Viá»t Nam Cá»ng Hoà , Äã có mặt tại Huế từ mùng NÄm Äến 29 Tết Máºu Thân và Äi theo nhiá»u nhóm tìm hầm chôn xác táºp thá», ká» lại cảm giác cá»§a ông khi lần Äầu nhìn thấy những cảnh tượng ấy:
âVùng nhiá»u nhất là quáºn Phú Thứ và Dạ Lê Thượng có nhiá»u hầm chôn xác táºp thá». Cảm giác tôi lúc ấy rất lạ, như là bá» tê liá»t khi nhìn các hình ảnh Äó.â
Những hình Äó là gì? Ãng ká» tiếp.
Ngay á» hầm Phú Thứ, chắc khoảng gần 1,000 ngưá»i. Khi khui lên, Äầu cá»§a há» phÃa sau sá» bá» bá» hết. Những thi hà i bá» ná»i nhau bằng dây Äiá»n thoại. Có những ngưá»i không có vết thương, chứng tá» bá» chôn sá»ng. Sau nà y môt nhân chứng cho biết: Há» ÄÆ°á»£c lá»nh Äáºp Äầu bằng Äầu cuá»c, từ phÃa lưỡi và o. Quan trá»ng nhất là , theo nhân chứng: ngưá»i nà y phải Äáºp ngưá»i kia. Cứ 10 ngưá»i bá» cá»t và o Äiá»n thoại và Äá»u bá» Äáºp vỡ từ phÃa sau.â
âNgay á» hầm Phú Thứ, chắc khoảng gần 1,000 ngưá»i. Khi khui lên, Äầu cá»§a há» phÃa sau sá» bá» bá» hết. Những thi hà i bá» ná»i nhau bằng dây Äiá»n thoại. Có những ngưá»i không có vết thương, chứng tá» bá» chôn sá»ng.
Sau nà y tôi có há»i các nhân chứng, là má»t phóng viên bá» bắt Äi theo Viá»t Cá»ng và bá» An Ninh VNCH bắt lại, cho biết: Há» ÄÆ°á»£c lá»nh Äáºp Äầu bằng Äầu cuá»c, từ phÃa lưỡi và o. Quan trá»ng nhất là , theo nhân chứng: ngưá»i nà y phải Äáºp ngưá»i kia. Cứ 10 ngưá»i bá» cá»t và o Äiá»n thoại và Äá»u bá» Äáºp vỡ từ phÃa sau.â
Ãng Võ VÄn Bằng ká» tiếp rằng, vì ngưá»i ta bá» chôn lá»p nà y trên lá»p khác, Äến khi tìm ÄÆ°á»£c vá» trÃ, thân xác Äã không còn nguyên vẹn. Äá» giúp các thân nhân tìm ÄÆ°á»£c ngưá»i thân, Uá»· Ban Äá»u Äánh sá» lên thi hà i và ghi các chi tiết liên quan, chẳng hạn Äầu vỡ, sá» bá», tay bá» cá»t như thế nà o, dây lạt hay Äiá»n thoại, vạt áo, nilông còn sót.
Và rồi đến bước cuối cùng: "Sau đó loan tin trên đà i phát thà nh Huế để đồng bà o nhận dạng."
Huế, trưá»c Tết 1968, bình thưá»ng như má»i Tết khác!
Huế, trong Tết 1968, kinh hoà ng như chưa bao giá»!
Huế, từ sau Tết 1968, Äón Xuân trong niá»m ngáºm ngùi.
40 nÄm, có Äá»§ Äá» là m là nh má»t vết thương?
Thế há» Máºu Thân cá»§a Huế vẫn còn Äang sá»ng, và nÄm nay, ngưá»i dân Huế, á» trong nưá»c thì chá»n riêng tư, á» nưá»c ngoà i thì nÆ¡i công khai, vẫn tiếp tục tưá»ng niá»m những nạn nhân xấu sá» cá»§a vụ thảm sát 40 nÄm vá» trưá»c.
Quà vá» và các bạn vừa theo dõi má»t và i sÆ¡ lược những nét chÃnh cá»§a cuá»c tấn công tái chiếm cá» Äô Huế trong Tết Máºu Thân 40 nÄm trưá»c và hà nh trình Äi tìm các má» chôn táºp thá» nạn nhân cuá»c thảm sát Máºu Thân nÄm 1968. Bà i tưá»ng thuáºt nà y ÄÆ°á»£c thá»±c hiá»n trong khuôn khá» tưá»ng niá»m biến cá» Máºu Thân á» Huế, và o thá»i Äiá»m và Äá»a Äiá»m mà nhiá»u ngà n ngưá»i vô tá»i, không có vÅ© khà trong tay, Äã bá» thảm sát. Trong bà i tưá»ng thuáºt thứ tư cá»§a buá»i phát thanh sau, biên táºp viên Thiá»n Giao sẽ tiếp tục gá»i Äến quà vá» bà i tìm hiá»u vá» má»t sá» nhạc phẩm và há»i ký ra Äá»i trong biến cá» Máºu Thân. Äá»ng thá»i, chúng tôi cÅ©ng sẽ Äiá»m lại 3 bức thư Linh Mục Bá»u Äá»ng viết, nhưng chưa ká»p gá»i Äến thầy mẹ, tÃn hữu và các em ngà i. Những bức thư nà y chá» ÄÆ°á»£c tìm thấy sau khi thi hà i linh mục ÄÆ°á»£c tìm thấy trong lòng Äất.