Liệu nổ lực này có thu gặt được những kết quả mà ngành tư pháp Việt Nam mong muốn hay không? Mặc Lâm phòng vấn luật sư Lê Công Định, hiện làm việc tại tổ hợp luật D.C tại TP.HCM. Luật sư Định đã theo học môn Luật Thương Mại Quốc Tế tại Mỹ và hiện tư vấn cho nhiều công ty nước ngoài ở Việt Nam. Trước tiên ông đưa ra nhận xét:
Cái việc học ở Hoa Kỳ nó sẽ giúp cho mình có những kiến thức rất là tốt để mà mình hành nghề luật sư nhưng nó chưa đủ để có thể trở thành một luật sư giỏi hoặc là một luật sư có kinh nghiệm.
LS Lê Công Định
Phải tuyển lựa kỹ trước khi gởi đi
Luật sư Lê Công Định : Trước hết tôi cũng phải hoan nghênh quyết định của Bộ Tư Pháp là bởi vì họ đã nhìn nhận là cần phải học hỏi hệ thống pháp luật tiên tiến của Phương Tây như là Hoa Kỳ chẳng hạn.
Điều đó cho thấy là có một sự thay đổi rất cơ bản trong nhận thức về hệ thống pháp luật. Tuy nhiên, việc gửi người đi sang (Mỹ) học thì có nhiều vấn đề mà tôi nghĩ rằng là cần phải xem xét rõ hơn. Ví dụ như kinh nghiệm của tôi chẳng hạn; cái việc học ở Hoa Kỳ nó sẽ giúp cho mình có những kiến thức rất là tốt để mà mình hành nghề luật sư nhưng nó chưa đủ để có thể trở thành một luật sư giỏi hoặc là một luật sư có kinh nghiệm.
Mặc Lâm : Theo như Luật Sư vừa nói thì còn điều kiện gì nữa để giúp một luật sư trở thành người hành nghề giỏi trong lãnh vực này, thưa ông?
LS Lê Công Định : Nó đòi hỏi phải có một quá trình học hỏi và một quá trình làm việc rất là lâu năm trong một môi trường pháp lý mà có sự cọ xát với các giao dịch thương mại quốc tế chứ không phải là ô-tô-ma-tíc đi học về là đương nhiên trở thành một luật sư chuyên về thương mại quốc tế một cách vững vàng được.
Cho nên tôi cho rằng điều đó nó đòi hỏi nhiều thời gian; đó là chưa nói tới chuyện là những người đó đi học rồi nhiều khi họ không trở về mà đi luôn chẳng hạn. Như vậy là ngân sách nhà nước lại tốn một cách rất là vô lý.
Mặc Lâm : Giới chuyên môn cho rằng không những luật sư phải học để bảo vệ quyền lợi của thân chủ mà thẩm phán cũng phải học để có kiến thức luật trong khi đưa ra phán quyết, thưa Luật Sư, ông có đồng ý với nhận xét này hay không?
Chính phủ Việt Nam vẫn gửi những thẩm phán như vậy sang những nước Châu Âu nhưng mà cuối cùng họ trở về thì họ vẫn phải làm theo cái hệ thống cũ đang có.
LS Lê Công Định
LS Lê Công Định : Ngay cả khi những thẩm phán mà được gửi sang Hoa Kỳ học để họ hiểu hệ thống luật pháp của Hoa Kỳ thì liệu họ trở về họ có được vận dụng những kiến thức mà họ đã học hay không, hay là họ chỉ đơn thuần là đi vào một cơ chế vốn sẵn có của toà án Việt Nam, để rồi cuối cùng họ không làm được gì khác hơn.
Cái chuyện này đã xảy ra rồi đối với rất là nhiều thẩm phán đi học ở những nước như là Pháp chẳng hạn, hay là bên Úc chẳng hạn. Thì tôi thấy rằng là từ trước cho tới nay chính phủ Việt Nam vẫn gửi những thẩm phán như vậy sang những nước Châu Âu nhưng mà cuối cùng họ trở về thì họ vẫn phải làm theo cái hệ thống cũ đang có.
Họ không thể làm gì khác hơn được và do đó cuối cùng rồi thì cái hiệu quả cũng không đi đến đâu. Tôi chỉ e rằng ngân sách lại tốn một số tiền rất là lớn, thậm chí có khả năng là có những tình trạng gửi con ông này cháu bà nọ đi thì cái đó còn nguy hiểm hơn nữa.
Không có sự nhất quán trong việc xét xử ở VN
Mặc Lâm : Luật Sư vừa nói hệ thống luật của Việt Nam là một hệ thống cũ, có phải ý của ông là hệ thống này không theo kịp những luật lệ mới của quốc tế đang điều chỉnh cho phù hợp với những phát sinh của nền kinh tế thị trường hiện nay hay không ạ?
LS Lê Công Định : Hệ thống cũ ở đây là tôi muốn nói như thế này. Đối với hệ thống của Mỹ chẳng hạn, nó dựa trên án lệ thuần tuý, thì khi một thẩm phán xét xử, ông luôn luôn cân nhắc xem Toà Tối Cao trước đó đã xử vụ này như thế nào và coi cái đường hướng án lệ xử ra sao để ông noi theo đường đó để ổng xử cái vụ án tương tự.
Việc áp dụng luật pháp của thẩm phán tại Việt Nam hoàn toàn có tính cách cá nhân, tức là hôm nay có thể xử theo hướng này, ngày mai có thể xử theo hướng khác, và nó không tạo ra một sự nhất quán trong việc xét xử.
LS Lê Công Định
Nhưng điều đó thì luật Việt Nam lại hoàn toàn không có. Ở Việt Nam thì các thẩm phán chỉ tuân theo luật và giải thích luật theo cách của mình mà thôi, chứ còn không tuân theo bất kỳ nột sự hướng dẫn hoặc đường hướng án lệ nào của Toà Án Tối Cao.
Tất nhiên ở Việt Nam cũng có một số gọi là nghị quyết của Toà Án Tối Cao để hướng dẫn cách xét xử, nhưng cái nghị quyết đó hoàn toàn không phải là án lệ cho nên việc áp dụng hướng dẫn của toà tối cao hiện nay hoặc là việc áp dụng luật pháp của thẩm phán tại Việt Nam hoàn toàn có tính cách cá nhân, tức là hôm nay có thể xử theo hướng này, ngày mai có thể xử theo hướng khác, và nó không tạo ra một sự nhất quán trong việc xét xử. Thì đó là cái hệ thống hiện nay đang áp dụng ở Việt Nam.
Việt Nam chưa có sự độc lập của hệ thống tư pháp
Mặc Lâm : Riêng về những áp lực hậu trường của các thế lực trong chính quyền đối với quyết định của tòa án cũng là một vấn đề, luật sư chia sẻ sự thật này thế nào, thưa ông?
LS Lê Công Định : Ở Việt Nam thì nó bị chi phối bởi nhiều thứ, đó là chưa nói đến điều mà anh cũng vừa nhắc đến, đó sự độc lập của hệ thống tư pháp. Ở. Anh học ở một hệ thống như là Mỹ và Châu Âu thì hoàn toàn độc lập, với cái tinh thần đó thì liệu anh có thể áp dụng được ở Việt Nam hay không? Tôi chỉ sợ rằng là khi mà những người thẩm phán học ở những nước như vậy cuối cùng họ về họ không làm được thì cái hiệu quả về tâm lý nó còn có thể tệ hơn là như vậy.
Mặc Lâm : Các công ty nước ngoài cũng biết rất rõ về điều này, vậy khi có tranh chấp trong những hợp đồng thương mại thì họ có những công cụ nào để bảo vệ quyền lợi của họ hay hoàn toàn lệ thuộc vào luật lệ Việt Nam, thưa Luật Sư ?
LS Lê Công Định : Về vấn đề các hợp đồng thương mại thì tôi nghĩ rằng bắt buộc phải tuân thủ các quy định về vấn đề chọn luật theo luật pháp Việt Nam. Ví dụ như đối với những trường hợp mà luật buộc là phải áp dụng luật Việt Nam mà thôi thì cái đó mặc dù người ta có muốn dùng luật nước ngoài thì người ta vẫn phải áp dụng luật Việt Nam.
Về vấn đề các hợp đồng thương mại thì tôi nghĩ rằng bắt buộc phải tuân thủ các quy định về vấn đề chọn luật theo luật pháp Việt Nam.
LS Lê Công Định
Nhưng những trường hợp mà luật pháp cho phép các bên có thể thương lượng về luật được áp dụng thì như vậy các bên có thể chọn luật nước ngoài để mà áp dụng cho hợp đồng hoặc là giao dịch thương mại của mình. Điều đó thì hoàn toàn tự do, không có vấn đề gì.
Mặc Lâm : Quay trở lại vấn đề gửi luật sư đào tạo tại Mỹ thì có nhiều ý kiến cho rằng mặc dù tác dụng ngay thì chưa thấy nhưng về lâu về dài kiến thức luật và những hoạt động thực tế tại Mỹ của họ sẽ giúp cho các luật sư theo học có một công cụ hữu hiệu để dần dà cải cách luật tại Việt Nam. Luật Sư nghĩ sao về những ý kiến này, thưa ông?
LS Lê Công Định : Thì tôi hoàn toàn ủng hộ việc đào tạo theo cái hướng tiếp cận hệ thống luật pháp của Phương Tây để cải cách hệ thống luật pháp hiện tại của Việt Nam, nhưng tôi nghĩ rằng vấn đề sửa đổi và cải cách ở đây phải đồng bộ, tức là chúng ta phải đồng bộ cùng một lúc cả một hệ thống cùng cải cách chứ không phải chỉ một vài con người được đào tạo như vậy rồi cuối cùng đưa họ trở lại hệ thống mà nó không thể thay đổi gì được hết, thì thực chất mà nói chỉ làm cho tốn tiền nhà nước mà thôi.