Cải tổ chính sách
Chính phủ Việt Nam không thể để lập lại tình trạng vụ lúa hè thu 2008, thời điểm lúa gạo tồn đọng không xuất khẩu được lên đến hàng triệu tấn. Mọi giải pháp lúc đó đều ách tắc vì thiếu cả ba thứ là đầu ra xuất khẩu, thiếu vốn do lãi suất quá cao và không có đủ kho để trữ gạo.
Năm nay 2009, chính sách điều hành xuất khẩu gạo được cải tổ một phần, sau khi tiếp tục ách tắc hồi cuối tháng 2. Tuy đây chưa phải là chính sách làm mọi người hài lòng, nhưng đã bớt được nhiều rào cản.
Vụ hè thu ở đồng bằng sông Cửu Long sắp hòan tất trong vài tuần sắp tới, tổng thu hoạch cũng gần 8 triệu tấn lúa.
Cũng như mọi năm lúa hè thu cứ trúng mùa thì mất giá, nhưng năm nay một loạt chỉ đạo của chính phủ đã khiến nông dân bớt lo, bớt chứ chưa phải là hết lo. Ít nhất thì người trồng lúa cũng còn biết được rằng lúa được bảo đảm giá tối thiểu 3.800đ/kg, chung cho cả lúa tròn lúa dài, miễn là lúa khô đạt yêu cầu.
Để không xảy ra tồn đọng vụ hè thu và thu đông, đầu ra xuất khẩu phải chạy đều nhập kho và xuất bán. Tình trạng kho trữ gạo vẫn như năm cũ khả năng được nói tới chỉ khỏang vài trăm ngàn tấn. Do vậy có nhiều điều kiện phải được đáp ứng để không xảy ra tồn đọng.
Tiến sĩ Lê Văn Bảnh Viện Trưởng Viện Lúa vùng ĐBSCL nhận định:
Lúa hè thu giá thành cao, nếu đông xuân chi phí 2 ngàn đồng/kg thì hè thu từ 2.800đ tới 3.000đ/kg, nếu mưa lũ cắt lúa ngã phải lặn xuống chi phí còn nhiều hơn. Chủ trương mua bảo đảm giá sàn 3.800đ/kg là tốt và hợp lý.
TS Lê Văn Bảnh<br/>
"Lúa hè thu giá thành cao, n ếu đông xuân chi phí 2 ngàn đ ồng/kg thì hè thu t ừ 2.800đ t ới 3.000đ/kg, n ếu m ưa lũ c ắt lúa ngã ph ải l ặn xu ống chi phí còn nhi ều h ơn. Ch ủ tr ương mua b ảo đ ảm giá sàn 3.800đ/kg là t ốt và h ợp lý.
Nh ưng v ấn đ ề là doanh nghi ệp tri ển khai th ực hi ện th ế nào cho phù h ợp, doanh nghi ệp khó khăn có th ể đ ược nhà n ước cho vay không lãi su ất, nh ưng doanh nghi ệp mua r ồi tr ữ ở đâu? Tr ữ đ ược thì tr ữ bao lâu khi nào xu ất kh ẩu đ ược? do v ậy ng ười ta có tích c ực mua hay không là t ừ hai y ếu t ố đó."
Bù lỗ cho nông dân?
Theo báo chí Việt Nam, Bộ Nông nghiệp Phát triển Nông thôn và các Bộ Ngành liên quan sẽ thực hiện qui chế gọi là bù lỗ cho vụ lúa hè thu năm 2009.
Trong trường hợp thị trường lúa gạo biến động theo chiều hướng giảm dứơi mức giá bảo hiểm thì Nhà Nước sẽ bù lỗ để nông dân vẫn bán được lúa với giá 3.800đ/kg là mức giá bảo hiểm.
Cơ chế bù lỗ cho doanh nghiệp theo mức giá bảo hiểm thì chưa ai được biết rõ, thực hiện chương trình này sẽ không phải là đơn giản vì chính phủ phải sử dụng ngân sách.
Cần xác định rõ doanh nghiệp được bù lỗ, nhưng doanh nghiệp không trực tiếp mua lúa của nông dân, nông dân bán qua thương lái, lúa từ đó mới xay xát trở thành gạo lức nguyên liệu.
Người trồng lúa vùng đồng bằng sông Cửu Long luôn phải cậy nhờ giới thương lái như sự mô tả: "Chúng tôi ch ỉ th ương l ượng v ới th ương lái, ch ứ đâu có bán tr ực ti ếp đ ược cho nhà xu ất kh ẩu g ạo."
Nhà nứơc nói mua 3.800đ/kg nhưng chuyện khi nào mua nằm ở doanh nghiệp. Hơn nữa khi không tích cực mua, doanh nghiệp sẽ đặt điều kiện chỉ mua ở nơi thuận tiện giao thông. Vùng nào phải đi ghe vào thì không mua, nếu chở lúa ra ngoài thì nông dân bị thiệt.
TS Lê Văn Bảnh<br/>
TS Lê Văn Bảnh tiếp lời về những khó khăn của người nông dân để được hưởng chính sách hứa hẹn của chính phủ. Câu chuyện ở đồng ruộng xem ra có nhiều khúc mắc khó vượt qua:
"N ếu nhà n ước hay doanh nghi ệp có kho tàng thì mua tr ữ là chuy ện d ễ ng ược l ại đây là v ấn đ ề khó khăn. Khi nhà n ước nói giá t ối thi ểu 3.800đ/kg nh ưng nông dân khó bán đ ược giá đó. N ếu có đ ầu ra doanh nghi ệp tích c ực mua thì là chuy ện d ễ, nh ưng khi bí doanh nghi ệp không tích c ực mua.
Nhà n ứơc nói mua 3.800đ/kg nh ưng chuy ện khi nào mua n ằm ở doanh nghi ệp. H ơn n ữa khi không tích c ực mua, doanh nghi ệp s ẽ đ ặt đi ều ki ện ch ỉ mua ở n ơi thu ận ti ện giao thông. Vùng nào ph ải đi ghe vào thì không mua, n ếu ch ở lúa ra ngoài thì nông dân b ị thi ệt."
Theo các chuyên viên thị trường, có quá nhiều lý do để chính phủ đẩy mạnh xuất khẩu gạo, thậm chí tới mức 7 triệu tấn như lời ông Đỗ Hữu Hào,Thứ Trưởng Bộ Công Thương được thông tấn xã Việt Nam dẫn lời.
Việt Nam chào giá gạo rất thấp để mong ký được nhiều hợp đồng, đối với gạo 5% tấm nếu hồi tháng 4 còn xuất bán với giá 460 USD/tấn thì nay chỉ còn 398 USD/tấn. Mức giá này thấp hơn gạo cùng loại của Thái tới 163 USD/tấn.
Theo Hiệp Hội Lương Thực Việt Nam từ đầu năm tới ngày 21/8/2009 đã xuất khẩu gần 4 triệu 400 ngàn tấn gạo trị giá 1 tỷ 780 triệu đô la.
Ngoài chuyện giải quyết tồn đọng, xuất khẩu nhiều gạo còn là hình thức để bù đắp cho các mặt hàng xuất khẩu khác gặp khó khăn trong năm suy thoái . Nông dân vốn chịu nhiều cơ cực từ mấy chục năm nay, lần đầu tiên được biết tới chuyện Nhà nước bảo hiểm giá lúa.