Kể từ khi vụ án Thái Hà diễn ra, sự quan tâm tập trung vào hàng loạt các phản ứng vụng về và lúng túng của chính quyền thể hiện qua các bản án treo dành cho tội “huỷ hoại tài sản” và “gây rối trật tự công cộng”, qua việc dằng co vụ các giáo dân kiện truyền thông, hay nhiều lần trì hoãn phiên phúc thẩm.
Nay, khi thời điểm phúc thẩm gần kề thì mọi sự chú ý đang đổ dồn vào việc nhà nứơc đang tìm đủ mọi cách cấm cản luật sư của các giáo dân, không cho ông Lê Trần Luật tiếp xúc với thân chủ và tham dự phiên toà này.
Điều này có vi phạm pháp luật hay không? Trước những áp lực từ phía chính quyền như thế, liệu phiên phúc thẩm sẽ mang lại kết quả như các bị cáo mong đợi?
Mời qúy vị tìm hiểu qua cuộc trao đổi giữa Trà Mi và luật sư lão thành Trần Lâm từ Hải Phòng, người nhiều năm kinh nghiệm trong ngành luật pháp tại Việt Nam và từng đảm nhiệm vai trò Thẩm phán Toà án Nhân dân Tối cao hơn 2 thập niên trứơc khi về hưu làm luật sư. Luật sư Lâm phát biểu:
Điều quan trọng là nếu không có luật sư thì làm sao vụ án này có thể xử đựơc? Chẳng lẽ một vụ án xử không có luật sư à? Nếu có làm việc đó là không đúng. <br/>
LS Trần Lâm<br/>
Qui định của pháp luật
Lu ậ t s ư Tr ầ n Lâm:Chuyện Nhà nước không cho ông Luật ra ngoài Bắc, điều đó tôi không nắm đựơc, nhưng nếu có như vậy thì tôi thấy rằng không đúng luật. Bởi vì luật sư có quyền phục vụ thân chủ, phục vụ pháp luật. Điều quan trọng là nếu không có luật sư thì làm sao vụ án này có thể xử đựơc? Chẳng lẽ một vụ án xử không có luật sư à? Nếu có làm việc đó là không đúng.
Trà Mi: Không đúng lu ậ t theo ý ki ế n c ủ a ông, là m ộ t chuyên gia lâu năm trong ngành lu ậ t, xin ông phân tích k ỹ trong tr ư ờ ng h ợ p này quy ề n c ủ a các b ị cáo đ ự ơ c ti ế p xúc lu ậ t s ư , quy ề n đ ự ơ c có ng ư ờ i b ả o v ệ tr ứ ơ c toà, cũng nh ư quy ề n c ủ a lu ậ t s ư đi l ạ i và làm vi ệ c v ớ i thân ch ủ b ị vi ph ạ m t ớ i m ứ c đ ộ nh ư th ế nào?
Lu ậ t s ư Tr ầ n Lâm: Đúng, nếu mà cản trở luật sư là vi phạm pháp luật rồi đấy. Trái luật. Và bị cáo có quyền không chấp nhận phiên toà.
Trà Mi: Theo ch ỗ chúng tôi đ ư ợ c bi ế t, có 3 lu ậ t s ư tham gia bào ch ữ a cho các b ị cáo trong phiên phúc th ẩ m t ớ i đây. Tuy nhiên, t ấ t c ả b ị cáo đ ề u xác nh ậ n v ớ i Toà án thành ph ố Hà N ộ i r ằ ng lu ậ t s ư Lu ậ t là lu ậ t s ư chính c ủ a h ọ . Trong tr ư ờ ng h ợ p này, phiên toà có th ể di ễ n ra?
Lu ậ t s ư Tr ầ n Lâm: Tôi cũng chưa nghe về việc bị cáo nói luật sư chính-phụ, nhưng họ phải đề nghị chấp nhận luật sư của họ thì họ mới tham dự phiên toà. Họ có quyền làm điều đó.
Ví dụ bây giờ ông Luật vi phạm một việc khác ngoài vụ án này mà có quyết định bị tạm đình chỉ hoạt động thì ông không được tham gia phiên toà. Việc này thông báo cho bị cáo thì bị cáo không có quyền không chấp nhận.
Trà Mi: Nh ư ng chính b ả n thân lu ậ t s ư Lu ậ t không có m ộ t văn b ả n nào đình ch ỉ ho ạ t đ ộ ng. Ông ta cũng ch ư a chính th ứ c b ị b ắ t giam, ch ư a b ị k ế t t ộ i mà…
Lu ậ t s ư Tr ầ n Lâm: Mà không cho người ta tham gia phiên toà thì không biện minh đựơc. Thế nhưng chẳng hạn bây giờ ông ta ra sân bay cứ bị giữ lại mà họ không nói lý do sao cả. Thế thì bây giờ cãi vào chỗ nào? Đấy lại có những cái chuyện như vậy.
Bị cáo chỉ có một cách là xin hoãn phiên toà. Không có luật sư của tôi thì tôi xin hoãn. Quyền của bị cáo, quyền của luật sư, trong luật đã nói tỉ mỉ rồi, tức là không ai đựơc cản trở.<br/>
LS Trần Lâm<br/>
Lúc bấy giờ bị cáo chỉ có một cách là xin hoãn phiên toà. Không có luật sư của tôi thì tôi xin hoãn. Quyền của bị cáo, quyền của luật sư, trong luật đã nói tỉ mỉ rồi, tức là không ai đựơc cản trở. Có luật đấy nhưng họ thực thi chệch đi, thì sao?
Nói và Làm?
Trà Mi: Trong tr ư ờ ng h ợ p nh ư ông nói, có lu ậ t mà ng ư ờ i ta không th ự c thi, các b ị can và chính lu ậ t s ư đó có th ể làm gì đ ể b ả o v ệ quy ề n chính đáng c ủ a h ọ ?
Lu ậ t s ư Tr ầ n Lâm: Họ chỉ có phản đối, viết đơn nọ kia, nhưng gửi người ta không giải quyết, làm thế nào được!? Thế mới là "cuộc đời".
Trà Mi: Th ư a, cu ộ c đ ờ i thì cũng ph ả i theo quy lu ậ t c ủ a pháp lu ậ t, ph ả i không th ư a ông?
Lu ậ t s ư Tr ầ n Lâm:Vâng, rõ ràng người cầm quyền thì nói thế này, nhưng đến khi thực thi nó còn thế nọ, thế kia.
Trà Mi: Nh ư ng pháp lu ậ t ph ả i đ ự ơ c tôn tr ọ ng t ừ m ọ i phía, nh ấ t là phía chính quy ề n…
Lu ậ t s ư Tr ầ n Lâm:Vâng, cái đó thì đúng. Pháp luật là để cho mọi ngừơi tôn trọng. Trong nguyên lý, người làm ra pháp luật, ngừơi cầm cân nảy mực là người phải thực hiện đầu tiên, chứ không phải bắt người dân thực hiện. Pháp luật đã viết như thế đấy.
Trình độ dân tộc, dân trí
Trà Mi: Nh ư ng trong th ự c t ế ở Vi ệ t Nam, nh ư ông v ừ a nói, là th ự c t ế "cu ộ c đ ờ i" khác v ớ i pháp lu ậ t. Đi ề u này nói lên đi ề u gì và nên đ ự ơ c hi ể u nh ư th ế nào, th ư a ông?
Đó là một cuộc đấu tranh lâu dài. Đó là sự tíên triển của trình độ dân tộc, dân trí. Dân trí càng cao thì pháp luật càng được đề cao.
LS Trần Lâm
Lu ậ t s ư Tr ầ n Lâm:Vâng, cái đó là một cuộc đấu tranh lâu dài. Đó là sự tíên triển của trình độ dân tộc, dân trí. Dân trí càng cao thì pháp luật càng được đề cao. Dân trí thì không phải tự ngừơi dân chuyển động được đâu.
Dân trí phải do người cầm đầu. Ngừơi cầm đầu mà tốt thì làm cho dân trí chuyển biến. Người cầm đầu mà không đựơc tốt thì dân trí cứ lằng nhằng, bầy nhầy, không có bứơc đi ổn định để theo bứơc tiến chung của nhân loại.
Những việc như Thái Hà hay những vụ việc của mấy người dân chủ, tôi thấy vẫn còn có những sự nhức nhối. Nhưng nếu ta bình tĩnh xét từ độ thời gian có WTO tới nay, thì mỗi ngày cũng có dễ thở hơn. Tương đối thôi, tức là so sánh với cái cũ thôi. Chứ còn so sánh với các nứơc thì chưa đi đến đâu cả. Cái thay đổi chậm, chưa đáp ứng được mong mỏi của mọi ngừơi.
Tôi lâu năm trong nghề, quen thuộc cũng rộng rãi, nên cái tôi gặp cũng không quá gây cấn như các anh em đồng nghiệp khác. Anh em khác, nói thật là còn bị gây cấn hơn tôi.
Bản án phúc thẩm?
Trà Mi: Thông th ườ ng phiên phúc th ẩ m ng ườ i ta luôn mong ch ờ nh ữ ng b ả n án nh ẹ h ơ n so v ớ i phiên s ơ th ẩ m. Đi ề u này có luôn luôn đúng không, th ư a ông?
Lu ậ t s ư Tr ầ n Lâm:Đúng rồi. Phúc thẩm tức là thay đổi tiến bộ hơn, nhẹ hơn.
Trà Mi: Nguy ệ n v ọ ng đó có luôn luôn đ ượ c th ự c hi ệ n đúng nh ư v ậ y không? Trong nh ữ ng tr ườ ng h ợ p nào mà nh ữ ng b ả n án c ủ a phúc th ẩ m có th ể m ạ nh tay h ơ n nh ữ ng gì đã quy ế t đ ị nh ở s ơ th ẩ m, th ư a ông?
Lu ậ t s ư Tr ầ n Lâm: Không, phúc thẩm không được mạnh tay hơn. Luật pháp quy định khi đã xử sơ thẩm mà bị cáo không vừa ý kháng án lên phúc thẩm. Nhiệm vụ của phúc thẩm phải xem điều gì đáng sửa chữa thì sửa chữa, nhưng phúc thẩm không bao giờ có quyền làm cho hoàn cảnh của bị cáo xấu hơn, tức không thể tăng hình phạt, mà chỉ có giảm thôi.
Nhiệm vụ của phúc thẩm phải xem điều gì đáng sửa chữa thì sửa chữa, nhưng phúc thẩm không bao giờ có quyền làm cho hoàn cảnh của bị cáo xấu hơn, tức không thể tăng hình phạt, mà chỉ có giảm thôi. <br/>
LS Trần Lâm<br/>
Trà Mi: Đó là theo lu ậ t đ ị nh ph ả i không ạ ?
Lu ậ t s ư Tr ầ n Lâm:Đấy là luật, luật quốc tế.
Trà Mi: Th ế còn lu ậ t ở Vi ệ t Nam thì sao ạ ?
Lu ậ t s ư Tr ầ n Lâm: Cũng thế thôi. Luật Việt Nam chưa bao giờ phúc thẩm có quyền làm cho tình trạng bị cáo xấu hơn.
Trà Mi: Trong tr ườ ng h ợ p v ụ ki ệ n c ủ a các giáo dân Thái Hà hi ệ n nay, theo kinh nghi ệ m lâu năm c ủ a ông trong ngành lu ậ t và theo nh ữ ng gì ông quan sát trong th ự c t ế , ông có d ự đoán k ế t qu ả phiên phúc th ẩ m s ẽ nh ư th ế nào không ạ ?
Lu ậ t s ư Tr ầ n Lâm: Tôi nghĩ cũng có thể giảm một tí hoặc y án. Nếu người bào chữa có lý do thuýêt phục nên dẹp vụ án đi, thì nên tha đi cho không còn một ấn tượng gì. Đây không phải xử một vụ án phải, trái, đúng sai.
Đây là một vụ việc quan hệ đến dư luận, đến tôn giáo thì người ta gọi không phải là “xử”, mà đáng lý ra phải là “xử trí” một vụ việc.
Đứng về nghiệp vụ phân tích vụ này thì đây không phải là một vụ án, đưa nó thành một vụ án là không ổn. Mà đây là một vụ việc chính trị mà người lãnh đạo phải có nhiệm vụ uyển chuyển làm cho vụ việc êm đẹp.
Opens in new windowBạn nghĩ gì về vụ xứ này? Hãy gửi đến Ban Việt Ngữ ý kiến của Bạn email: vietweb@rfa.org; hoặc cùng tham gia thảo luận tại <br/> <a href="http://www.rfavietnam.com/" target="new">Trang blog Ban Việt ngữ RFA</a>
Trà Mi: Nh ư ng trong tr ườ ng h ợ p đi ề u "êm đ ẹ p" đó không x ả y ra thì s ẽ nói lên đi ề u gì và chúng ta nên hi ể u nh ư th ế nào?
Lu ậ t s ư Tr ầ n Lâm:Bây giờ đã trót thế này rồi, thì tôi tin rằng xử phúc thẩm sẽ làm rất nhanh. Cũng có thể tha hay giảm án một số ngừơi. Xét về hình sự, mấy tháng án treo chẳng để giải quyết cái gì cả. Xử mấy tháng án treo, thật ra cái tác dụng của nó cũng rất hạn chế.
Trà Mi: R ấ t c ả m ơ n lu ậ t s ư Tr ầ n Lâm đã dành th ờ i gian cho bu ổ i nói chuy ệ n này.
Lu ậ t s ư Tr ầ n Lâm: Vâng.