Trong bài trước, là các thông tin về cuộc sống của thế hệ những người Việt nam đầu tiên sang định cư ở Thái lan từ thế kỷ thứ XVIII. Trong phần 2 là cuộc sống của thế hệ thứ 2, đó là những người Việt đến Thái lan trong thời kỳ Chiến tranh thế giới thứ 2.
Trước năm 1975, ở Thái lan đã có khoảng 80.000 người Việt sinh sống, trong số đó bao gồm những người Việt cũ đến từ thế kỷ XVIII và một số lớn người Việt mới đến từ đầu thập niên 1940, trong hoàn cảnh Chiến tranh thế giới thứ 2.
Nói về nguyên nhân khiến những người VN ồ ạt chạy sang định cư ở Thái lan từ đầu thập niên 1940, nhà giáo Đào Trọng Lý, nguyên Chủ tịch Hội Việt kiều tỉnh Nakorn Phanom, Thái lan cho biết:
“Đó là thời gian trong Chiến tranh thế giới thứ 2, VN lúc đó chịu sự đô hộ của hai cường quốc Pháp và Nhật. Khi ấy ở VN đã có tới khoảng 2 triệu người chết đói, nguyên nhân là do Nhật, Pháp đã thu hết thóc lúa khiến dân không có ăn nên phải đi tha phương cầu thực sang Lào, sang Thái lan. Trong số đó có ba mẹ của chúng tôi đi theo.”
Đến năm 1946, sau khi quân đội Pháp ném bom tỉnh Tha khek mở cuộc tái chiếm Lào thì đã có gần 50.000 người, đa số gốc từ miền Bắc trước đó từ VN chạy sang Lào do nạn đói năm Ất Dậu (1945) đã phải chạy tiếp sang Thái lan.
Trong Chiến tranh thế giới thứ 2, VN lúc đó chịu sự đô hộ của hai cường quốc Pháp và Nhật. Khi ấy ở VN đã có tới khoảng 2 triệu người chết đói, nguyên nhân là do Nhật, Pháp đã thu hết thóc lúa khiến dân không có ăn nên phải đi tha phương cầu thực sang Lào, sang Thái lan
nhà giáo Đào Trọng Lý
Ông Đào Tiến Cường là một thương nhân, nói với chúng tôi về lý do gia đình ông đến Thái lan cư trú. Ông cho biết:
“Cha mẹ tôi sang đây từ hồi chiến tranh chống Pháp, tôi đẻ ở Thái lan, nguyên quán của tôi là ở xã Sài sơn, huyện Quốc oai, tỉnh Sơn tây. Lý do sang đây thì thấy bố mẹ nói rằng hồi ấy nghèo, anh em nhiều và thấy người ta nói ở bên này dễ làm ăn, nên cha mẹ đã đi sang Lào để làm ăn. Sau này loạn thì chạy sang Thái lan.”
Chính phủ Thái lan cho rằng số di dân người Việt này có cảm tình với chính quyền Hà nội, đây là mối đe dọa cho nền an ninh Thái lan. Vì thế họ đã không hợp thức hóa cho số người Việt mới này, đồng thời gây khó dễ cho họ về mặt sinh nhai. Thậm chí cho đến năm 1987, những người Việt nam này bị cấm rời khỏi nơi cư trú trong bán kính 50 km, nếu đi phải xin phép và nếu bị bắt thì sẽ ghép ngay vào tội hoạt động chính trị.
Ông Đào Trọng Lý khẳng định:
“Ngày xưa việc dạy tiếng Việt theo lối bình dân học vụ, nghĩa là chia thành từng khu vực một để dạy. Ngày đó phong trào học tiếng Việt rất phát triển, cho dù bị chính quyền cấm và luôn tìm cách bắt giữ.”
Đến khoảng đầu thập niên 1960, trước sự hoạt động ráo riết của đảng CS Thái lan được sự tiếp tay của chính quyền Hà nội. Trong giai đoạn 1960 đến 1964, đã có khoảng 40.000 người Việt bị chính quyền Thái lan buộc phải hồi hương.
Bà Hồ Thị Kim Nhung, một người buôn bán ở thành phố Nakorn Phanom cho biết:
“Tôi là Hồ Thị Kim Nhung, chủ cửa hàng giò chả Rien thong (Huy chương vàng), trước đây cha mẹ tôi ở Nghệ An. Gia đình tôi sang đây bởi vì chiến tranh, cha mẹ tôi sinh tôi ở đất Thái, song sinh ra tôi được vài tháng thì bố mẹ tôi đã phải trở về VN. Nên bây giờ bố mẹ và anh chị em tôi đều ở VN cả.”
Tuy nhiên, từ năm 1995 trở lại đây chính quyền Thái lan đã thay đổi chính sách đối với Việt kiều. Đã cho phép những người sinh ra tại Thái lan được nhập quốc tịch.
Cho đến nay, những người Việt này hầu hết định cư tại các tỉnh miền Đông Bắc nước Thái, dọc vùng sông Mekong. Như các tỉnh Noongkhai, Udon, Nakhorn Phanom, Mucdahan, Ubon Rachthani v.v…
Giai đoạn đầu, những người này chủ yếu là đi làm thuê hoặc buôn bán nhỏ, song kể từ năm 1995 đến nay hầu hết người Việt đã trở nên giàu có và làm chủ các cửa hàng kinh doanh khá sầm uất ở các tỉnh nói trên.
Cuộc sống của bà con Việt kiều ở Thái lan từ năm 1995 đến giờ nói chung đã được thay đổi, là do chính phủ Thái lan đã giải quyết quốc tịch cho thế hệ con cháu của họ, còn lớp bố mẹ thì được công nhận là người nước ngoài cư trú, nhờ đó bà con mình kinh tế ổn định.
Ông Đào Trọng Lý
Trả lời câu hỏi về cuộc sống của bà con Việt kiều thế hệ thứ 2 ở Thái lan hiện nay ra sao? Ông Đào Trọng Lý cho biết:
“Cuộc sống của bà con Việt kiều ở Thái lan từ năm 1995 đến giờ nói chung đã được thay đổi, là do chính phủ Thái lan đã giải quyết quốc tịch cho thế hệ con cháu của họ, còn lớp bố mẹ thì được công nhận là người nước ngoài cư trú, nhờ đó bà con mình kinh tế ổn định. Bây giờ ở nước Thái, tỉnh nào có người VN cư trú thì bà con mình đều xếp hạng loại A của thành phố đấy hết.”
Bà Hồ Thị Kim Nhung tiếp lời:
“Người VN ở Thái lan vẫn ổn định, đời sống của tôi và bà con ở Thái lan vẫn bình yên tôi được cấp quốc tịch Thái lan từ lúc mới sinh, song lúc nào tôi cũng tự hào mình là người VN. Ai vào cửa hàng tôi, tôi cũng giới thiệu mình là người VN. Cuộc sống của chúng tôi bây giờ đều ổn định, không có gì khó khăn cả.”
Không chỉ thế, chính quyền Thái lan còn chấp nhận cho người Việt sở hữu nhà cửa, đất đai và các quyền lợi khác ngang bằng với người Thái. Ông Đào Tiến Cường cho biết:
“Cuộc sống tốt, mình ăn ở với người Thái tốt, đối xử với họ tốt thì mình được tốt. Đến bây giờ chính quyền Thái lan đã cho người Việt mình được quyền mua đất rồi.”
Hiện nay việc duy trì các tín ngưỡng và các nét văn hóa cổ truyền, như Tết Nguyên đán… của người Việt ở Thái lan vẫn được duy trì đếu đặn. Họ vẫn là các tín đồ tôn giáo như Phật giáo hay đạo Công giáo theo truyền thống của gia đình.
Vấn đề lớp trẻ thế hệ thứ 3, thứ 4 người Việt ở Thái lan đã không nói được tiếng Việt là điều còn băn khoăn nhất. Nhà giáo Đào Trọng Lý cho biết:
“Nói chung thế hệ thứ 3 và thứ 4 hơi phức tạp, lúc nhỏ các cháu đi học ở trường học Thái, bố mẹ của các cháu thì không biết tiếng Việt. Nguyên nhân là do mình muốn được quốc tịch thì không được nói tiếng Việt nữa. Do vậy từ thế hệ thứ 3 trở đi không biết tiếng Việt, cho nên thế hệ thứ 4 cũng có khả năng không biết tiếng Việt. Nhưng bây giờ thì chính quyền cho phép học tiếng Việt thì các cháu lại không muốn học.”
Những người Việt thế hệ thứ 2 đang định cư ở Thái lan luôn gắn bó với quê hương xứ sở của mình, đồng thời họ cũng luôn tự hào mình là người VN. Đến với họ, chúng ta sẽ cảm nhận được sự thân mật, gần gũi thông qua sự vồn vã và mến khách của họ. Một nét đẹp trong truyền thống văn hóa của người Việt.