Khoảng giữa tháng 8/2016, một trang mạng mang tên Việt Nam Thời Báo cho đăng tải một bài viết nói rằng Đại học Fulbright Việt Nam từ chối giảng dạy chủ nghĩa Mác Lê Nin trong chương trình của mình. Trang này nói rằng đại học Fulbright đã lừa bịp Việt Nam.
Xin chú ý rằng trang này thường có những bài viết ủng hộ đảng cộng sản Việt Nam, nhưng lại cùng tên với trang của một tổ chức các nhà hoạt động dân sự là Hội nhà báo Việt Nam độc lập, mang khuynh hướng khác.
Môn h ọc bắt buộc ở VN
Tiến sĩ Nguyễn Khoa Văn, dạy đại học kinh tế thành phố Hồ Chí Minh cho biết là trong tất cả các chương tình đại học Việt Nam, dù là của nhà nước hay tư thục đều có một phần quan trọng chiếm đến khoảng 25% thời gian học để học các môn có liên quan đến chính trị. Đó là các môn học triết học Mác Lê Nin, Lịch sử đảng cộng sản Việt Nam, kinh tế chính trị học Mác Lê Nin, Tư tưởng Hồ Chí Minh. Riêng trong ngành kinh tế thì môn kinh tế chính trị Mác Lê Nin chiếm đến 90 giờ học bắt buộc.
Vì lý do đó, Tiến sĩ Văn nói rằng nếu Đại học Fulbright từ chối sự bắt buộc, cũng là điều dễ hiểu, vì nó sẽ không phù hợp với chương trình của họ, cũng như tất cả các chương trình giảng dạy về kinh tế trên thế giới.
Ông nói tiếp về các môn tự chọn và bắt buộc liên quan đến triết học trong chương trình mà ông tham gia giảng dạy:
"Ch ươ ng trình gi ảng d ạy c ủa đại h ọc Vi ệt Nam mình có hai môn thu ộc v ề tri ết h ọc, th ứ nh ất là môn l ịch s ử tri ết h ọc, thì h ọ ch ỉ b ố trí là hai h ọc ph ần, 30 ti ết t ức là có hai tín ch ỉ thôi. Nh ư ng mà cái môn tri ết h ọc Mác Lê Nin thì đến 4 tín ch ỉ, t ức là 60 ti ết. Môn l ịch s ử tri ết h ọc là môn nhi ệm ý, t ự ch ọn, còn môn tri ết h ọc Mác Lê Nin là b ắt bu ộc, đối v ới các nhóm ngành kinh t ế sau đại h ọc."
Tự do học thuật khôngđòi hỏi chúng ta lấy một chủ nghĩa nào làm kim chỉ nam cho tưtưởng cả.
LS Lê Công Định, TP.HCM<br/>
Có Mác Lê hay không Mác Lê?
Luật sư Lê Công Định, người từng là học giả của chương trình Fulbright nói quan điểm của ông về việc có nên giảng dạy chủ nghĩa Mác Lê trong trường Đại học hay không:
"Tôi ngh ĩ là n ếu Đại h ọc Fulbright có m ột môn v ề tri ết h ọc, thì ch ủ ngh ĩ a Mác Lê Nin c ũ ng có th ể được nghiên c ứu m ột cách không b ắt bu ộc, trong nh ững ch ươ ng trình nghiên c ứu tri ết h ọc nói chung, b ởi vì tri ết h ọc Mác c ũ ng là m ột tri ết h ọc quan tr ọng mà nh ững sinh viên nghiên c ứu v ề tri ết c ũ ng nên tìm hi ểu.
Nh ư ng tôi ngh ĩ là ch ủ ngh ĩ a Mác Lê Nin, hay tri ết h ọc Mác không nên là m ột môn b ắt bu ộc cho các đại h ọc Vi ệt Nam, b ởi vì t ự do h ọc thu ật không đ òi h ỏi chúng ta l ấy m ột ch ủ ngh ĩ a nào làm kim ch ỉ nam cho t ư t ưởng c ả. Cho nên n ếu là vì t ự do h ọc thu ật, vì đại h ọc Fulbright có môn tri ết thì tôi ngh ĩ là nên, còn b ắt bu ộc thì tôi ngh ĩ là không nên."
Một giảng viên Đại học lâu năm xin giấu tên tại thành phố Hồ Chí Minh cũng chia sẻ quan điểm này của luật sư Lê Công Định. Qua liên lạc email với chúng tôi, bà nói rằng:
"Theo mình, có d ạy, mà d ạy đ úng (ít nh ứt là làm rõ vai trò l ịch s ử c ủa nó vào th ời đ i ểm nó ra đời, ng ười h ọc s ẽ t ự bi ết tìm hi ểu "di ễn bi ến" v ề sau) thì s ẽ t ốt h ơ n là "không d ạy."
H ọc thuyết lỗi thời
Nhưng có những ý kiến khác cho rằng môn triết học Mác Lê Nin là vô ích không nên đưa vào chương trình giảng dạy. Ông Phạm Tuấn Kiệt tốt nghiệp đại học ngành dược tại Thành phố Hồ Chí Minh trả lời qua tin nhắn với chúng tôi rằng Mác Lê Nin là loại học thuyết lỗi thời, và nếu Đại học Fulbright không chấp nhận nó là vì không chấp nhận một nền giáo dục có tính định hướng.
Ông Nguyễn Khoa Văn cũng theo quan điểm này, ít nhất là trong các chương trình giảng dạy mà ông tham gia có liên quan đến lĩnh vực kinh tế:
"Theo tôi thì tôi s ẽ không ch ọn cái môn đ ó làm nhi ệm ý hay b ắt bu ộc gì c ả trong cái ch ươ ng trình h ọc c ủa mình, n ếu tôi là ng ười so ạn ch ươ ng trình cho Đại h ọc Fulbright, vì môn đ ó ch ẳng giúp ích gì cho h ọc viên c ả."
Tôi sẽ không chọn cái mônđó làm nhiệm ý hay bắt buộc gì cả trong cái chương trình học của mình, nếu tôi là người soạn chương trình choĐại học Fulbright, vì mônđó chẳng giúp ích gì cho học viên cả.
TS Nguyễn Khoa Văn, Đại học kinh tế TP.HCM
Ông Văn nói thêm là từ khi ở Việt Nam bắt đầu cho phép giảng dạy ngành quản trị kinh doanh vào năm 1997, trong gần 20 năm qua các sinh viên phải tốn đến 1 năm học trong chương trình học bốn năm của mình cho các môn có liên quan về chính trị là quá nhiều.
Luật sư Lê Công Định thì đưa ra nhận xét rằng chương trình giảng dạy đại học tại Việt Nam đã có nhiều sự cởi mở trong thời gian qua khi cho phép giảng dạy về các loại triết học, tư tưởng khác ngoài chủ nghĩa Mác Lê Nin, nhưng khi được hỏi liệu trong tương lai Việt Nam sẽ cho phép sinh viên của mình học môn chủ nghĩa Mác Lê Nin như một sự tự chọn chứ không bắt buộc hay không, Luật sư Định nói:
"Nh ư ng b ảo r ằng là để không d ạy môn ch ủ ngh ĩ a Mác Lenin nh ư là m ột môn b ắt bu ộc n ữa, thì tôi ngh ĩ r ất là khó vì ng ười ta v ẫn xem ch ủ ngh ĩ a Mác Lê Nin là kim ch ỉ nam, là c ă n b ản t ư t ưởng c ủa ch ế độ này thì khó mà không b ắt bu ộc được."
Fulbright và Việt Nam
Vào tháng năm năm nay, sau khi Việt Nam công bố chính thức việc thành lập đại học Fulbright tại Việt Nam, một nguồn tin trong ngành giáo dục Việt Nam có nói với chúng tôi rằng câu chuyện có bắt buộc giảng dạy chủ nghĩa Mác Lê Nin hay không là một điểm quan trọng trong việc thương lượng giữa Fulbright và các giới chức Việt Nam.
Sau khi có tin nói rằng trường Fulbright từ chối việc giảng dạy chính trị Mác Lê Nin trong chương trình của mình, một nguồn tin trong giới báo chí Việt nam cho chúng tôi biết rằng việc bắt buộc học chủ nghĩa Mác Lê Nin hay không vẫn đang được thương lượng.
Chúng tôi đã liên lạc với hai người trong ban đại diện của đại học Fulbright tại Việt nam để xác định tin này thì một người không trả lời, còn người kia thì bảo rằng rất tiếc không thể trả lời về việc đó.