Dư luận tỏ ra không mấy đồng tình với nhận xét được xem là khá o ép của chủ tịch một định chế cao nhất nước này.
Mặc Lâm phỏng vấn Giáo sư Nguyễn Huệ Chi, đồng tác giả của ba bản kiến nghị có chữ ký của 135 trí thức trong và ngoài nước yêu cầu ngưng việc khai thác bauxite để ghi nhận thêm ý kiến của ông đối với việc này.
Đồng thuận cao
M ặc Lâm : Th ưa Giáo S ư, nh ư ông đã bi ết phiên h ọp Qu ốc H ội k ết thúc v ới nh ận xét c ủa Ch ủ T ịch QH Nguy ễn Phú Tr ọng r ằng h ội ngh ị đã có đ ồng thu ận cao v ề v ấn đ ề khai thác bauxite. Giáo S ư nghĩ sao v ề l ời tuyên b ố có tính chung quy ết nh ư v ậy?
GS Nguy ễn Hu ệ Chi : Tôi không thấy cái việc gọi là đồng thuận như ông Chủ Tịch QH Nguyễn Phú Trọng nói. Đồng thuận phải được biểu hiện ở lá phiếu, mà có phiếu bầu gì đâu?
Tôi không thấy cái việc gọi là đồng thuận như ông Chủ Tịch QH Nguyễn Phú Trọng nói. Đồng thuận phải được biểu hiện ở lá phiếu, mà có phiếu bầu gì đâu?
GS Nguyễn Huệ Chi<br/>
Đưa ra bàn cãi và ý kiến đang ngỗn ngang, người phản đối thì rất nhiều, tâm trạng của các đại biểu quốc hội thì chưa bộc lộ, nhưng mà ông chủ tịch đứng lên và sau khi chấm điểm các đại biểu quốc hội như là người này nói hay, người này nói không hay, rồi tự nhiên đưa ra một cái ý là đồng thuận.
Cho nên chúng tôi cho đấy là cách làm của một ông thầy giáo phổ thông chứ chưa phải là cách làm cuả một vị chủ tịch quốc hội của một nuớc rất là có tên tuổi thì không thể nói đấy là đồng thuận được.
Vấn đề bauxite, theo chúng tôi là một vấn đề chưa xong, một vấn đề chỉ mới khơi lên như vậy thôi và còn phải tiếp tục giải quyết một cách cơ bản, mà giải quyết cơ bản ở trong lòng dân, chứ không phải giải quyết theo kiểu ấy. Giải quyết theo kiểu ấy có nghĩa là chưa giải quyết gì cả.
M ặc Lâm : Giáo S ư v ừa nói là ph ải gi ải quy ết ở trong lòng dân, ông có th ể nói rõ h ơn ở đi ểm này hay không?
GS Nguy ễn Hu ệ Chi : Bởi vì một nhà nước của dân - do dân - vì dân (thì) làm việc gì cũng phải giải quyết từ sự đồng thuận lòng dân, mà sự đồng thuận lòng dân thì phải làm cái việc trưng cầu dân ý, từ trong quốc hội phải bỏ phiếu, bởi vì xé lẻ ra để lách luật như một đại biểu đã nói thì không nổ rồi.
Đứng về lý trí người ta thấy ngay đó là việc làm khuất tất. Còn nguyên tắc thì anh đã đưa vào cái khe gọi là khe nguyên tắc của quốc hội một cách quá khôn khéo nhưng mà như thế thì cái tính chính nghĩa của việc làm ấy lại bị người ta nhìn với cái nhìn săm soi.
Vả chăng, đối với một quốc hội mà thật sự dân chủ, nếu như không hợp luật thì người ta có quyền xoá bỏ ngay cái luật ấy để ra một cái luật mới nếu biết rằng vấn đềấy là vấn đề nghiêm trọng, rất quan hệ tới vận mệnh đất nước.
Huống chi đây lại là một vấn đề mà nếu như anh không lách luật thì rõ ràng là anh phải đưa ra quốc hội. Thế cho nên chưa thể nói là vấn đề đã xong được tại Quốc Hội.
Sẽ cố gắng đến cùng
M ặc Lâm : Báo chí t ường thu ật khá đ ầy đ ủ các bài phát bi ểu c ủa các đ ại bi ểu có ý ki ến ch ống l ại vi ệc khai thác ch ẳng h ạn nh ư TS Nguy ễn Minh Thuy ết, nhà s ử h ọc D ương Trung Qu ốc hay đ ại bi ểu Ph ạm Th ị Loan và m ột vài v ị khác n ữa. Tuy nhiên so v ới con s ố g ần 500 đ ại bi ểu trong qu ốc h ội thì nh ững ng ười ch ống l ại vi ệc khai thác xem ra khá ít ỏi. Có th ể đây là lý do khi ến cho ông ch ủ t ịch Qu ốc H ội vin vào đ ể tuyên b ố nh ư v ừa nêu hay không?
Cứ xem ông Phó Thủ Tướng trả lời thì biết, những câu trả lời đó đều tránh hết, những trả lời đúng định đề, mười lăm phút trước khi anh ấy chết thì anh ấy còn sống. Đấy là những trả lời vô nghĩa.
GS Nguyễn Huệ Chi<br/>
GS Nguy ễn Hu ệ Chi : Tôi thì tôi không cho là như vậy, bởi vì ở trong Quốc Hội cái phân số mà ta gọi là tinh hoa không phải là con số lớn, bởi vì có phải tất cả các đại biểu quốc hội đều có một tầm mức văn hoá như nhau, tầm mức nhận thức như nhau, và có được một đầu óc tự do tư tưởng, độc lập tư tưởng để suy nghĩ về những vấn đề của đất nước đâu.
Quốc Hội của chúng ta được chứng tỏ như thế nào thì ai cũng biết rồi, cho nên những người mà phát biểu đấy mới chính là những tinh hoa được đúc kết lại, cho nên họ không phải là số nhỏ mà chính là đại biểu cho tiếng nói mà là tiếng nói quan trọng.
Còn những vị khác có khi họ chưa nói đấy thôi, chưa có điều kiện để nói đấy thôi, còn các vị kia lẽ ra phải ngồi yên để mà nghe quốc hội nói chứ đâu có phải là các vịấy lại cũng đứng lên để mà với tư cách là những đại biểu quốc hội để mà nói lại những điều ngược lại đâu. Các vị kia chỉ trả lời những điều mà Quốc Hội chất vấn.
Thế thì chúng ta phải coi các vị kia là bên phía nhà nước, bên phía chính phủ; còn bên phía này là Quốc Hội thì mấy ý kiến mà người ta lên tiếng để mà chất vấn như thế thì anh đã trả lời đâu?
Chưa trả lời! Cứ xem ông Phó Thủ Tướng trả lời thì biết, những câu trả lời đó đều tránh hết, những trả lời đúng định đề, mười lăm phút trước khi anh ấy chết thì anh ấy còn sống. Đấy là những trả lời vô nghĩa.
M ặc Lâm: V ới k ết qu ả này thì Giáo S ư và nh ững ng ười cùng quan đi ểm trong b ản ki ến ngh ị s ẽ có nh ững đ ộng thái nào ti ếp t ục, và c ụ th ể là gì, th ưa ông?
Chúng tôi nghĩ là dù sức tàn lực kiệt thì chúng tôi vẫn phải cố gắng thuyết phục đến cùng để đến khi nhà nước hiểu rõ rằng vấn đề bauxite là cả một vấn đề lớn cuả đất nước.
GS Nguyễn Huệ Chi<br/>
GS Nguy ễn Hu ệ Chi : Đối với việc này chúng tôi cũng nghĩ rằng đang ở trong thời kỳ giằng co để lẽ phải hiện ra cho nó rõ ràng, bởi vì tinh thần của chúng tôi là thuyết phục, thuyết phục nhà nước nghiêm chỉnh và thành tâm nhìn sâu vào vấn đề để thấy cái lợi và cái hại mà cái hại thì rành rành ra đấy, nhưng mà sự thuyết phục phải bền bỉ và đương nhiên có lúc khó khăn.
Nhưng mà chúng tôi nghĩ rằng phải thuyết phục đến cùng. Chúng tôi nghĩ là dù sức tàn lực kiệt thì chúng tôi vẫn phải cố gắng thuyết phục đến cùng để đến khi nhà nước hiểu rõ rằng vấn đề bauxite là cả một vấn đề lớn cuả đất nước.
Và vấn đềấy không thể suy nghĩ theo kiểu mấy ông bộ truởng đã phát biểu hay là theo kiểu Tập Đoàn Than Khoáng Sản đang làm, bởi vì Tập Đoàn Than Khoáng Sản ấy khai thác than đã để lại cái hậu quả ô nhiễm vô cũng nghiêm trọng thế thì anh khai thác bauxite thì anh sẽ để lại hậu quả nghiêm trọng đến đâu, anh làm sụp đổ cả vùng Đồng Bằng Sông Cửu Long này thì lúc đó các anh làm thế nào? Các anh ôm gói tiền các anh ra đi à?
M ặc Lâm : Xin cám ơn GS Nguy ễn Hu ệ Chi v ề bu ổi nói chuy ện ngày hôm nay.