Hoạt động quảng cáo trên các trang blog cá nhân, trang mạng xã hội, thư điện tử, báo chí, truyền hình tại Việt Nam hiện chưa được quản lý một cách chặt chẽ và hưu hiệu.
Mới đây, cơ quan thẩm tra dự án Luật Quảng Cáo đề nghị thiết kế lại quy định này và trình cho Ủy Ban Thường vụ Quốc hội. Đỗ Hiếu tổng hợp thông tin này.
Tôn trọng quyền lợi người tiếp nhận quảng cáo
Dự án Luật Quảng Cáo do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch có trách nhiệm soạn thảo đã được thảo luận tại Thường vụ Quốc hội Việt Nam. Tôn trọng quyền lợi của người tiếp nhận quảng cáo và trách nhiệm pháp lý của cơ quan quản lý nhà nước về quảng cáo cũng được quy định cụ thể.
Trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước là cần nêu rõ các biện pháp chế tài, buộc bồi thường thiệt hại cho tổ chức, cá nhân, tham gia hoạt động quảng cáo khi đưa ra quyết định không đúng, gây thiệt hại cho tổ chức, cá nhân, theo quy định của pháp luật.
Trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước là cần nêu rõ các biện pháp chế tài, buộc bồi thường thiệt hại cho tổ chức, cá nhân, tham gia hoạt động quảng cáo khi đưa ra quyết định không đúng, gây thiệt hại cho tổ chức, cá nhân, theo quy định của pháp luật.<br/>
Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh, Thiếu niên và Nhi Đồng của quốc hội cũng yêu cầu bổ sung quy định cấm doanh nghiệp, lợi dụng danh nghĩa cán bộ, công chức, nhân viên hữu trách cùng hình ảnh, danh nghĩa cơ quan, đơn vị, tổ chức để quảng cáo hầu tạo niềm tin cho người tiếp nhận quảng cáo.
Theo bà Trương Thị Mai, Chủ nhiệm các vấn đề xã hội thuộc quốc hội thì quảng cáo kem đánh răng có phát ngôn của Cục trưởng Cục Y tế dự phòng là một mẫu chuyện cần được chấm dứt ngay.
Dịp này, bà đề nghị quản lý chặt nội dung quảng cáo trên truyền hình về dịch vụ tắm trắng da và cảnh báo rằng nếu “để quảng cáo như vậy, nhiều người sẽ chết oan”.
Báo Y Khoa.net cho biết tắm trắng tận nhà là một dịch vụ nguy hiểm, không thể biến da đen thành da trắng, nhân viên không có tay nghề, thuốc là hàng trôi nổi, làm da khách hàng bị dị ứng, nổi mẩn đỏ. Khi đã tắm trắng, làn da càng dễ đen hơn bình thường.
Quy định diện tích vùng quảng cáo trên trang mạng
Dự thảo Luật Quảng cáo cũng quy định diện tích vùng quảng cáo cố định, ví dụ như vùng quảng cáo trên các báo điện tử không được trần vào vùng có nội dung tin tức, và có diện tích không quá 25% diện tích mỗi trang trên khuôn hình.
Luật sư Trần Vũ Hải, Đòan Luật sư Hà Nội, đưa ra quan điểm của ông về phương cách quản lý đúng đắn các dịch vụ quảng cáo thương mại:
“Có hai vấn đề, đó là nội dung và thời lượng quảng cáo, cá nhân tôi cho rằng thời lượng quảng cáo không quan trọng, thậm chí cũng cần phải khuyến khích, tăng thêm ở các báo điện tử. Hiện nay, dự kiến chỉ 25 % của một trang thôi, nhưng báo điện tử sống nhờ quảng cáo thì họ có thể tăng lên 50%, hoặc có những trang quảng cáo riêng, cho họ có kinh phí để mở rộng hoạt động cho các báo điện tử.
Tuy nhiên, cái nội dung mới quan trọng, nó phải đảm bảo tính chân thật, tức là không được phép nói quá về khả năng của doanh nghiệp hay cá nhân nào đó. Ví dụ như nói rằng ‘tốt nhất’ là không thể được, hay nói ‘tiêu” tức là có thể chữa được bách bệnh, là một chuyên gia thì biết điều đó không đúng, nhưng người bình thường thì lại tin, ở Việt Nam người ta rất tin vào những thông tin của báo chí.
<i>cái nội dung mới quan trọng, nó phải đảm bảo tính chân thật, không được phép nói quá về khả năng của doanh nghiệp hay cá nhân nào đó. Ví dụ như nói rằng 'tốt nhất' là không thể được, hay nói 'tiêu" tức là có thể chữa được bách bệnh, là một chuyên gia thì biết điều đó không đúng, nhưng người bình thường thì lại tin</i> <br/>
Vì thế, khi nghe vậy, họ đến gặp ông bác sĩ, nói quá lời hoặc mua những sản phẩm mà chất lượng rất là bình thường, nhưng vì tin nên mua, cuối cùng không dùng được, hoặc không dùng đúng chứ năng. Đấy là điều quan trọng, cho nên ở Việt Nam, nội dung quảng cáo cần phải nghiên cứu, đưa vào quốc hội, với
những nội dung không được đăng, hoặc nếu được phép đang thì phải dẫn chiếu như thế nào, nhất là trong những vấn đề liên quan đến sức khỏe, đến cộng đồng, vì người dân bình thường họ không biết được kỹ về chuyên môn.”
Cũng qua câu chuyện với RFA, Thạc sĩ Nguyễn Tử Quảng, Giám đốc An ninh mạng, đại học Bách khoa Hà Nội, trình bày về quy tắc cần phải có trong dịch vụ quảng cáo trên mạng internet:
“Đây là những vấn đề giống như chuyện không phù hợp với thuần phong, mỹ tục, hay thông tin không phù hợp với luật pháp của Việt Nam, điều này các phương tiện truyền thông trong và ngoài nước đã nói đến rất nhiều rồi. Trên thế giới Net thì chúng ta phải chấp nhận những điều như vậy, nhưng cái gì làm quá, luật pháp sẽ can thiệp, nhưng nếu ở ranh giới của việc vi phạm luật hay chưa vi phạm luật, lúc đó người đọc tự điều chỉnh, việc tiếp nhận của họ dần dần sẽ thay đổi.
Những cái nói quá sai, ở mức quá đáng về thuẩn phong mỹ tục thì tự cộng đồng cũng sẽ lên án, tạo ra được sự đề kháng cho từng người một, cho thấy họ phù hợp với thông tin gì, điều đó là xu thế chung cho mọi thông tin trên Internet”.
Bảo vệ người tiệp nhận quảng cáo
Một thí dụ cụ thể về mẫu quảng cáo quá sự thật mới bị xử phạt gần đây, được Dân Trí online dẫn chứng với chú thích “giao hàng miễn phí tận nơi trên tòan quốc” khi trưng bức hình hai phụ nữ trẻ đẹp, với hai số điện thoại liên lạc, kèm giòng chữ “Happy Shopping” để gợi sự chú ý, thắc mắc, ai muốn hiểu sao cũng được?
Cũng liên quan đến vần đề quảng cáo cùng những hậu quả tiêu cực mà mà dịch vụ này có thể gây ra, tờ
Tuổi Trẻ cho hay là tại Việt Nam hiện có trên 7 triệu trẻ em dưới 5 tuổi, trong số đó gần một phần ba bị suy dinh dưỡng, tức là cứ 3 bé dưới 5 tuổi là có một bé bị thấp còi, nên Việt Nam xếp hạng thứ 13 trên thế giới về số nhi đồng bị thấp còi.
Quảng cáo sữa bột quá sự thật khiến các bà mẹ nhận thức sai, dẫn đến nguy cơ suy dinh dưỡng và khiến trẻ bị thấp còi.<br/>
Theo Bộ Y tế thì nguyên do chính dẫn đến tình trạng này là do việc sữa bột dành cho trẻ sơ sinh Việt Nam được quảng cáo tràn lan, gây sự hiểu lầm vì quảng cáo nuôi trẻ bằng sữa bột trên các phương tiện thông tin đại chúng tăng thì tỷ lệ trẻ được nuôi bằng sữa mẹ giảm.
Nghiên cứu khoa học cho thấy, nuôi con hòan tòan bằng sữa mẹ trong sáu tháng đầu đời, có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng, giảm nguy cơ mắc bệnh nhiễm khuẩn nơi trẻ, nhưng ở Việt Nam, báo cáo y tế nói chỉ có 10% trẻ sơ sinh được bú sữa mẹ. Quảng cáo sữa bột quá sự thật khiến các bà mẹ nhận thức sai, dẫn đến nguy cơ suy dinh dưỡng và khiến trẻ bị thấp còi.
Bác sĩ Trần Tịnh Hiền, chuyên gia y tế thuộc Viện Nghiên cứu Lâm sàn, đại học Oxford, Anh Quốc, văn phòng tại Saigon, góp ý về những mẫu quảng cáo thương mại trên tivi, vượt quá sự thật, ảnh hưởng đến sức khỏe của cộng đồng:
Người tiêu dùng thật sự lệ thuộc vào quảng cáo quá nhiều trong các sản phầm quảng cáo. Những sản phầm không đúng sự thật cần phải chấm dứt trước khi sức khoẻ cộng đồng bị quảng cáo tàn phá.<br/>
“Quảng cáo thuốc qua đủ các phương tiện truyền thông bây giờ là TV, người ta đưa đến ký hợp đồng, mà Việt Nam mình cũng xảy ra nhiều, chứ đâu phải là không có. Không kiểm sóat được nội dung, sản phẩm, cứ quảng cáo, sau đó có người phát hiện ra rồi mới điều chỉnh lại.
Lẻ tất nhiên, nếu muốn những quảng cáo đó không xảy ra thì cần phải có ý kiến trước của Bộ Y tế hay Sở Y tế, còn nếu cứ đưa thẳng tới các đơn vị truyền hình thì người ta cứ quảng cáo thôi. Ngay cả trên truyền hình Việt Nam thỉnh thoảng xảy ra như vậy, quảng cáo rồi người ta mới thấy là không đúng, sai sự thật.”
Người tiêu dùng thật sự lệ thuộc vào quảng cáo quá nhiều trong các sản phầm quảng cáo. Những sản phầm không đúng sự thật cần phải chấm dứt trước khi sức khoẻ cộng đồng bị quảng cáo tàn phá. Đây là bức xúc của dư luận và người dân trông mong vào các biện pháp mạnh để khống chế con bệnh quảng cáo sai sự thật đang diễn ra hàng ngày trên các phương tiện truyền thông đại chúng.