Chuyển đổi ngành nông nghiệp sẽ là yếu tố quan trọng giúp Việt Nam lọt vào danh sách những quốc gia thu nhập trung bình cao.
Yêu cầu tăng trưởng nông nghiệp
Tại cuộc họp báo diễn ra vào sáng 10/4 ở Hà Nội, Ông Aaron Batten - chuyên gia kinh tế tại Ngân hàng phát triển châu Á (ADB) đánh giá nông nghiệp là yếu tố chính khiến kinh tế Việt Nam bị tăng trưởng chậm lại. Lý do vì lĩnh vực này chiếm đến 18% trong tổng số GDP Việt Nam; thế nhưng nhưng tốc độ tăng trưởng bình quân của nông nghiệp Việt Nam từ năm 2011 chỉ đạt 2,4%.
Sản lượng lao động trong nông nghiệp ở Việt Nam tính ra chỉ bằng 1/3 Indonesia và bằng 1/2 Thái Lan và Philippines.
Do đó cũng tại cuộc họp, Giám đốc quốc gia ADB tại Việt Nam Ông Eric Sidgwich cho biết Việt Nam muốn trở thành quốc gia thu nhập trung bình cao phải đạt được mốc tăng trưởng kinh tế 7%/năm và để làm được điều này cần chuyển đổi mạnh mẽ nền nông nghiệp, đưa ngành này lên mốc tăng trưởng 5%/năm.
Nhận xét về mục tiêu này, tiến sĩ Đặng Kim Sơn, nguyên Viện trưởng Viện Chính sách Chiến lược Bộ NN&PTNT cho biết:
Nếu mà yêu cầu nông nghiệp của Việt Nam tăng lên 5% thì đó là một mức rất khó đạt được trong giai đoạn hiện nay. Ngay cả giai đoạn phát triển rất tốt của thời kỳ đổi mới khi mà Việt Nam tháo gỡ tất cả những cản trở trong chính sách, đồng thời còn có quỹ đất đai và quỹ nước rất lớn ở Đồng bằng sông Cửu Long thì tăng trưởng nông nghiệp cũng không đến mức cao như thế.
Nếu mà yêu cầu nông nghiệp của Việt Nam tăng lên 5% thì đó là một mức rất khó đạt được trong giai đoạn hiện nay. <br/> - Tiến sĩ Đặng Kim Sơn
Giải thích về nguyên nhân khiến đề xuất này của ngân hàng ADB không khả thi trong một vài năm tới, tiến sĩ Đặng Kim Sơn nhận định:
Hiện nay quỹ đất đã rất hạn hẹp, nguồn nước ngọt đang gặp nhiều khó khăn, giá ngày công lao động khá cao mà đầu tư vào nông nghiệp lại chưa được nhiều nên tôi nghĩ không thể đạt được mức tăng trưởng như thế trong một vài năm tới. Mà mức tăng này chỉ có thể có được khi Việt Nam có đầu tư phát triển khoa học công nghệ và đổi mới về quản lý, đồng thời đòi hỏi nhiều bước đột phá thì mới tẳng trưởng nông nghiệp cao như vậy được.
Các chuyên gia của ADB cũng kiến nghị để cải cách nông nghiệp mang lại nguồn tăng trưởng bền vững, Việt Nam trước hết cần thực hiện đổi mới trong chính sách bao gồm việc tạo điều kiện cho cạnh tranh mạnh mẽ hơn trong các chuỗi cung ứng nông nghiệp và chế biến sau thu hoạch; phát triển cơ sở hạ tầng nông thôn để hỗ trợ các mặt hàng nông sản; áp dụng các điều luật về quản lý tài nguyên thiện nhiên bền vững hơn, và cân nhắc các yếu tố liên quan đến biến đổi khí hậu vào trong các quy trình ra quyết định.
Trao đổi với Đài Á Châu Tự Do về đề xuất nông nghiệp Việt Nam tăng 5%/năm của ADB, Tiến sĩ Lê Anh Tuấn, Phó Giám đốc Viện nghiên cứu biến đổi khí hậu tại Cần Thơ phân tích:
Tôi không biết ngân hàng ADB họ tính toán như vậy dựa trên cơ sở gì bời vì hiện tại để nông nghiệp Việt Nam tăng trưởng thì khó lắm chứ không dễ dàng gì. Bao nhiêu đất đai, rồi năng suất sử dụng gần như hết rồi. Bây giờ chỉ còn nước là có những tiến bộ khoa học thật nhay vọt thì mới hy vọng có sự tăng trưởng lớn. Ví dụ như sự thay đổi về cơ cấu giống, kỹ thuật canh tác, và phát triển thị trường tiêu thụ nông sản.
Năng suất lao động thấp
Các chuyên gia của ngân hàng ADB cũng đánh giá năng suất lao động đóng vai trò then chốt cho sự phát triển của nông nghiệp Việt Nam. Tuy nhiên hiện tại tăng năng suất lao động của Việt Nam đang tụt dốc, đã thấp hơn Lào, và còn rất khiêm tốn so với các quốc gia khác trong khối ASEAN. Trước đó bà Phạm Chi Lan, nguyên cố vấn văn phòng thủ tướng đã phân tích với chúng tôi rằng năng suất lao động của Việt Nam hiện tại bị ảnh hưởng rất nhiều do khả năng tư duy sáng tạo, vận dụng chất xám và tiếp thu công nghệ của Việt Nam chưa cao. Chính vì vậy theo bà, để áp dụng công nghệ hiện đại để đẩy mạnh nông nghiệp thực sự đòi hỏi những nỗ lực vượt bậc ngay từ bước đầu tiên là giáo dục.
Hiện tại Chính phủ Hà Nội cũng có chương trình gói nông nghiệp công nghệ cao với nguồn vốn hỗ trợ hơn 100.000 tỷ đồng và dự định tiến hành giải ngân trong tháng 4 năm nay. Tuy nhiên một số doanh nghiệp sản xuất nông nghiệp công nghệ cao cho chúng tôi biết rằng những doanh nghiệp vừa và nhỏ hay các hộ nông dân rất khó tiếp cận gói hỗ trợ này. Vừa qua, nhà nông học nổi tiếng, Giáo sư Võ Tòng Xuân đã trao đổi với chúng tôi về gói nông nghiệp công nghệ cao này:
Tôi không biết ngân hàng ADB họ tính toán như vậy dựa trên cơ sở gì bời vì hiện tại để nông nghiệp Việt Nam tăng trưởng thì khó lắm chứ không dễ dàng gì.<br/> - Tiến sĩ Lê Anh Tuấn
Tôi rất nghi ngờ về sự thành công của dự án này. Thứ nhất nông nghiệp công nghệ cao đặt ra một câu hỏi rất lớn là anh sản xuất cái gì? Thị trường là cái gì mà phải dùng đến công nghệ cao này? Trong khi đó bao nhiêu người nông dân đang dùng tiền để sử dụng những công nghệ bình thường cho ra những sản phẩm tốt mà vẫn không thu hồi được tiền.
Việt Nam hiện tại đang phải đối mặt với muôn ngàn khó khăn từ mọi mặt, theo tiến sĩ Đặng Kim Sơn. Thứ nhất là nguồn đất canh tác nông nghiệp hạn hẹp trong khi khoảng 48% lao động của Việt Nam nằm trong lĩnh vực nông nghiệp. Cơ sở hạ tầng phục vụ nông nghiệp chưa được phát triển, ngay cả ở những vùng trọng điểm nông nghiệp như đồng bằng sông Cửu Long, Tây Nguyên hệ thống giao thông, thủy lợi tưới tiêu còn rất hạn chế. Hơn nữa, hiện tại mức đầu tư vào nông nghiệp của Việt Nam rất thấp chỉ khoảng 5-6%. Với mức này, việc tiếp thu áp dụng các công nghệ cao vào sản xuất là rất khó. Thêm vào đó, các biến động về giá cả, thị trường và biến đổi khí hậu cũng như những rủi ro về bệnh dịch, thiên tai, cháy rừng,… cũng là những nhân tố chính tác động mạnh đến nền nông nghiệp Việt Nam.
Trong Báo cáo Triển vọng Phát triển Châu Á 2017 công bố sáng 10/4, ADB cũng dự báo nền kinh tế Việt Nam sẽ tăng trưởng 6,5% trong năm 2017 và 6,7% trong năm 2018 do sự mở rộng hoạt động trong các lĩnh vực chế tạo, xây dựng, thương mại bán buôn và bán lẻ, ngân hàng và du lịch.