Bất chấp thỏa thuận
Các chuyên gia môi trường Campuchia và tổ chức Sông ngòi quốc tế cho biết chính phủ Lào đã đơn phương vi phạm thỏa thuận của Ủy hội sông Mekong (MRC) về việc sử dụng, quản lý và phát triển nguồn nước trên sông Mekong sau khi Thứ trưởng Bộ Mỏ và Năng lượng của Lào thông báo công khai sẽ khởi công đập thủy điện Xayaburi vào ngày 7/11. Họ gọi đó là hành động ngang nhiên bất chất sự thỏa thuận của Ủy hội sông Mekong.
Thông cáo ra ngày 6/11 cho rằng Cộng đồng quốc tế không nên để chính phủ Lào tiếp tục hành động vi phạm luật pháp quốc tế một cách trắng trợn. Các nước tài trợ cũng như chính phủ Việt Nam, Thái Lan và Campuchia là thành viên của Ủy hội phải có một lập trường vững chắc chống lại Lào.
Vẫn theo thông cáo, đập Xayaburi là một trong số 11 đập trên dòng chính sông Mekong sẽ có những tác động xấu như gây sói lở, thay đổi dòng chảy và tàn phá nghiêm trọng sẽ làm suy yếu những nỗ lực phát triển của khu vực, đặc biệt là ảnh hưởng nghiêm trọng đến an ninh lương thực.
Cô Ame Trandem, Giám đốc chương trình Đông Nam Á của Tổ chức Sông ngòi quốc tế nói mặc dù trước đó, Lào sẽ hợp tác với các nước láng giềng để đánh giá lại tác động nhưng sự thật Lào vẫn tiếp tục triển khai theo đúng kế hoạch và không trì hoãn. Việt Nam và các chuyên gia môi trường Campuchia đã lên tiếng mạnh mẽ vì Lào không được đánh giá tác động đầy đủ. Cô Ame Trandem cho biết:
"Việc chính phủ Lào công khai khởi công đập thủy điện Xayaburi, đó là sự quyết định đơn phương. Quyết định này đã vi pham thỏa thuận năm 1995 của Ủy hội sông Mekong và các luật pháp quốc tế vì dự án này sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến con người đang sống trên dòng chính sông Mekong. Các nước sẽ chịu ảnh hưởng nhiều nhất là Lào, Campuchia và Việt Nam. Do đó, mỗi dự án bắt buộc phải trải qua quá trình tham vấn và đánh giá tác động kỹ lưỡng tránh ảnh hưởng đến nguồn cá, nguồn nước và an ninh lương thực…”
Còn ông Sin Niny, Phó Chủ tịch Ủy hội Mekong Campuchia nói Ủy hội sông Mekong không biết Lào căn cứ vào đâu để khai trương công trình vừa nói vì trước đó Ủy hội đã đồng ý mời chuyên gia môi trường Nhật Bản đánh giá lại tác động của đập.
Đập Xayaburi, dự kiến dài 810 mét, cao 32 mét, công suất dự kiến 1.260MW. Hầu hết sản lượng điện của dự án trị giá 3,5 tỷ USD này sẽ bán cho Thái Lan.
Được biết, Thứ trưởng Viraphonh Viravong thuộc Bộ trưởng Mỏ và Năng lượng của Lào vừa công bố hôm thứ hai rằng dự án Xayaburi đã được đánh giá và thảo luận trong hai năm qua. Chính phủ đã giải quyết hầu hết những mối quan tâm. Dự kiến, dự án này sẽ được hoàn thành vào tháng 5 năm 2013.