Ổn định vĩ mô cần tái cấu trúc nền kinh tế

Nhiều người cho rằng Nghị định 11 được Chính phủ đưa ra hồi tháng 2 vẫn chưa thực sự hiệu quả vì nó mới chỉ tập trung vào giai đoạn trước mắt. Để ổn định vĩ mô về mặt dài hạn, vấn đề tái cấu trúc toàn bộ nền kinh tế một lần nữa được nhắc đến như một giải pháp toàn diện.

Chuyển đổi mô hình tăng trưởng

Trong một bài phỏng vấn gần đây trên báo Đầu tư Chứng khoán, PGS, TS Trần Đình Thiên, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam cho rằng nền kinh tế Việt Nam đang mất cân đối nghiêm trọng. Sự mất cân đối này bắt nguồn từ mô hình tăng trưởng theo chiều rộng, dựa quá nhiều vào vốn đầu tư, trong khi hiệu quả lại thấp. Vì thế, càng tăng trưởng, sức ép lạm phát càng lớn và các mất cân đối càng nghiêm trọng.

Theo PGS TS Thiên phải tái cấu trúc nền kinh tế, chuyển đổi mô hình tăng trưởng thì mới có thể giải quyết được tận gốc những căn bệnh của nền kinh tế như lạm phát và nhập siêu. Vì cứ chống lạm phát trong ngắn hạn, giữ nguyên cơ cấu thì không thể giải quyết triệt để được lạm phát trong dài hạn. Ông cũng trích dẫn khuyến cáo của Hội nghị giữa kỳ Nhóm tư vấn các nhà tài trợ rằng nếu chúng ta không cẩn thận, thành tích xoá đói giảm nghèo sẽ bị lạm phát làm xói mòn và triệt tiêu.

Vậy khái niệm tái cấu trúc nền kinh tế là gì? Trao đổi với chúng tôi, T.S Lê Đăng Doanh, nguyên Viện trưởng Viện quản lý Kinh tế Trung ương cho biết có 3 vấn đề chính cần phải làm đó là: chuyển sang một nền kinh tế sử dụng trí tuệ hơn, cải cách mạnh mẽ khối doanh nghiệp NN và cải cách thể chế bộ máy hay các nhóm lợi ích.

Phải chuyển dịch mô hình tăng trưởng của Việt Nam, chuyển sang dựa vào một nền kinh tế trí tuệ, nhân lực cao cấp để có giá trị gia tăng cao hơn, chứ không phải dựa vào đầu tư thêm vào tiền vốn và tài nguyên thiên nhiên.

T.S Lê Đăng Doanh

"Việc tái cấu trúc của nền kinh tế Việt Nam, thứ nhất, phải chuyển dịch mô hình tăng trưởng của Việt Nam, chuyển sang dựa vào một nền kinh tế trí tuệ, dựa vào nhân lực cao cấp để có giá trị gia tăng cao hơn, chứ không phải chủ yếu dựa vào đầu tư thêm vào tiền vốn và tài nguyên thiên nhiên."

T.S Lê Đăng Doanh cũng giải thích thêm, trong suốt một thời gian dài vừa qua, Việt Nam đã có những tăng trưởng nhất định, tuy nhiên, sự tăng trưởng này của Việt Nam phần nhiều là dựa vào sử dụng quá nhiều tiền vốn và khai thác tài nguyên thiên nhiên khoáng sản, các mỏ và sản xuất ra các nông sản, thuỷ sản nhưng xuất khẩu thô. Điểm đáng lưu ý ở đây chính là tăng trưởng của Việt Nam chủ yếu dựa vào mở cửa thương mại và ngoại tệ đổ vào qua các kênh như ODA, FDI, kiều hối, đầu tư chứng khoán, bất động sản… chứ không dựa trên năng suất thực sự, Việt Nam khó lòng dựa vào lao động đơn giản, không có kỹ năng khi kinh tế thế giới ngày một phát triển với nguồn lao động tay nghề ngày càng cao.

Cải cách khối DNNN

Về vấn đề cải cách khối DN Nhà nước, T.S Lê Đăng Doanh cho biết tiếp:

"Thứ hai là trong nền kinh tế Việt Nam hiện nay, tập đoàn và các Tổng công ty Nhà nước sử dụng nhiều tiền vốn, đất đai, tài nguyên, nhưng lại tạo ra một tổng sản phẩm thấp và trong đó có một số tập đoàn và DNNN kém hiệu quả đến mức bị thua lỗ nặng, như Vinashin. Vì vậy, trong thời gian tới, tái cấu trúc nền kinh tế Việt Nam bao gồm cả việc cải cách mạnh mẽ hệ thống DNNN, cổ phần hoá, đặt DNNN dưới sự kiểm tra, kiểm soát và công khai minh bạch để nâng cao hiệu quả nguồn vốn của các DN đó."

Cải cách hệ thống DNNN trong đó vấn đề minh bạch hoá đã được nhiều chuyên gia kinh tế trong nước cũng như nước ngoài nhiều lần bàn thảo. Vì vậy mà hôm 1/7 vừa qua, Thủ tướng Chính phủ đã quyết định thí điểm kiểm kê và đánh giá lại tài sản và vốn của một số doanh nghiệp Nhà nước sở hữu 100% vốn điều lệ. Nhiều chuyên gia cho rằng chính sự không công khai, minh bạch và thiếu trách nhiệm giải trình về tình hình kinh doanh của DNNN đã gây ra sự nghi ngờ trong công luận. Nghiêm trọng hơn, sự thất thoát tài sản của Nhà nước chủ yếu bắt nguồn từ sự tha hóa của không ít cán bộ, công chức liên quan, mà vụ tham nhũng Vinashin là một thí dụ điển hình.

Điểm cuối cùng trong tái cấu trúc nền kinh tế Việt Nam, T.S Lê Đăng Doanh nhận định:

"Điểm thứ ba, tái cấu trúc của nền kinh tế Việt Nam gắn liền với cải cách thể chế bộ máy. Hiện nay trong nền kinh tế Việt Nam xuất hiện hiện tượng là có những nhóm lợi ích, những đại gia của kinh tế tư nhân và DN Nhà nước đã tiến hành vận động hành lang, rồi có ảnh hưởng rất nhiều về những quyết định về đầu tư sân golf, đầu tư vào các nhà máy thuỷ điện.

Tái cấu trúc nền kinh tế Việt Nam bao gồm cả việc cải cách mạnh mẽ hệ thống DNNN, cổ phần hoá, đặt DNNN dưới sự kiểm tra, kiểm soát và công khai minh bạch để nâng cao hiệu quả nguồn vốn của các DN đó.

T.S Lê Đăng Doanh

Qua đó, lợi ích đem lại cho nền kinh tế quốc dân không nhiều nhưng lợi ích đem lại cho nhóm người lớn, trong đó tác hại với môi trường, với tài nguyên lớn. Vì vậy, việc tái cấu trúc nền kinh tế Việt Nam bao gồm cả cải cách thể chế, cả cách cách thể chế kinh tế thị trường, lẫn Nhà nước và bao gồm cải cách DNNN, vì thế nó đòi hỏi quyết tâm chính trị rất là lớn vì nó đụng chạm đến một số nhóm lợi ích nhất định mà hiện nay đang có những ảnh hưởng đến chính sách kinh tế."

Lãnh vực ngân hàng

Ngoài 3 vấn đề lớn để tái cấu trúc nền kinh tế như T.S Lê Đăng Doanh mới trình bày, trong bài báo phỏng vấn, PGS-TS Trần Đình Thiên còn đưa thêm những ý kiến khác như thay đổi hệ thống khuyến khích trả lương trong khu vực Nhà nước; cơ cấu lại hệ thống phân cấp quản lý trung ương và địa phương và tái cơ cấu lại hệ thống ngân hàng. Ông cho rằng có quá nhiều ngân hàng trong một nền kinh tế như Việt Nam hiện nay, có thể gây ra rủi ro rất lớn.

Riêng về lĩnh vực ngân hàng, trong một bài phỏng vấn trước đây với chúng tôi, T.S Ngô Trí Long, nguyên Viện Phó Viện Nghiên cứu Thị trường giá cả cho rằng với chính sách tiền tệ điều tiết “giật cục” và “thái quá” thì hệ thống Ngân hàng sẽ là nơi gây ra những rủi ro nhất cho nền kinh tế.

"Cho nên tâm điểm của rủi ro vĩ mô hiện nay là nằm trong khu vực ngân hàng thương mại, đấy là điểm chung mà tất cả các chuyên gia đều cho là như vậy. Vì lý do đó, phải xem lại sự điều hành của các cơ quan chức năng, điều hành theo tín hiệu thị trường."

Tái cơ cấu nền kinh tế không phải là chuyện dễ làm vì đây là vấn đề bao trùm, tổng thể và đòi hỏi sự đổi mới toàn diện trên tầm vĩ mô với nhiều chính sách đan xen và có tác động sâu rộng đến toàn bộ xã hội. Tuy nhiên, để có được sự ổn định, phát triển lâu dài thì một “thang thuốc liều mạnh” vẫn phải là điều nên làm trước khi những yếu kém, lỗ hổng trong nền kinh tế lan tràn thành một căn bệnh khó cứu chữa.