Quốc doanh hưởng lợi
Việc đính kèm “định hướng xã hội chủ nghĩa” vào qúa trình phát triển kinh tếở Việt Nam, cho phép mốt số doanh nghiệp nhà nước thủ giữ sự độc quyền, đã nhiều lần làm chính phủ Việt Nam đau đầu, vì phải giải quyết cả những xung đột lợi ích trong doanh giới, lẫn những mâu thuẫn giữa các doanh nghiệp nhà nước với xã hội.
Luật sư Lê Công Định, chuyên tư vấn cho doanh giới nước ngòai về đầu tư tại Việt Nam, cho rằng:
"Trong m ột s ố ngành đ ược đánh giá là quan tr ọng đ ối v ới n ền kinh t ế qu ốc gia. Nhà n ước v ẫn n ắm vai trò ch ủ đ ạo. Đi ều đó đi ng ược v ới xu th ế th ị tr ường. Ng ười tiêu dùng luôn ph ải tr ả giá cho đi ều đó.
V ề lâu dài, tôi nghĩ nhà n ước bu ộc ph ải nghĩ l ại, b ởi đi ều đó không ch ỉ ảnh h ưởng đ ến ng ười tiêu dùng mà còn ảnh h ưởng đ ến c ả l ợi ích c ủa nhà n ước n ữa.
Trong m ột s ố tr ường h ợp, đ ộc quy ền khi ến ng ười tiêu dùng b ất mãn, ph ản ứng tr ở l ại thì đi ều đó t ạo ra các v ấn đ ề xã h ội. Vi ệc duy trì c ơ ch ế đ ộc quy ền không ổn ngay c ả trong th ời đi ểm này ch ứ đ ừng nói t ới t ương lai.
Trong một số ngành được đánh giá là quan trọng đối với nền kinh tế quốc gia. Nhà nước vẫn nắm vai trò chủ đạo. Điều đó đi ngược với xu thế thị trường. Người tiêu dùng luôn phải trả giá cho điều đó.<br/>
LS Lê Công Định<br/>
N ếu nhà n ước không nhìn ra v ấn đ ề này đ ể s ửa ngay mà ch ỉ nhìn l ợi ích tr ước m ắt, tôi cho đó là thi ếu sáng su ốt khi v ận hành m ột n ền kinh t ế đang phát tri ển."
Dư luận bất bình
Trên thực tế, gần như lĩnh vực nào có doanh nghiệp nhà nước nắm giữ độc quyền cũng bất ổn và gây bất bình trong xã hội. Rõ nhất là điện.
Dù được giao các khỏan vốn khổng lồ để “bảo đảm an ninh năng lượng” nhưng Tập đòan Điện lực luôn thiếu điện để bán. Tình trạng cúp điện liên tục và đột ngột đã khiến cả sản xuất lẫn sinh họat xã hội ở Việt Nam rối loạn, nhiều giới bất bình.
Đầu tháng 9 năm ngóai, tờ Tuổi Trẻ dành hẳn ba kỳ để giới thiệu ý kiến của một số luật sư và thẩm phán Tòa án nhân dân TP.HCM, hướng dẫn người tiêu dùng cách chứng minh thiệt hại, để có thể thắng trong các vụ kiện đòi ngành điện bồi thường.
Lúc đó, một thẩm phán giải thích: "Không ph ải là xúi dân đi ki ện nh ưng đã đ ến lúc các khách hàng c ủa ngành đi ện ph ải đ ứng lên t ự b ảo v ệ quy ền l ợi h ợp pháp c ủa mình".
Tuy có một vài doanh nghiệp nhà nước và giới đầu tư nước ngòai được phép đầu tư vào khâu sản xuất điện, song Tập đòan Điện lực vẫn nắm chặt khâu truyền tải và cung ứng điện, khiến lời mời gọi đầu tư phát triển nguồn điện thiếu sức hấp dẫn và gây ra những rắc rối mới.
Chẳng hạn cuộc đấu khẩu về trách nhiệm, xảy ra vào tháng trước, giữa Tập đòan Điện lực và Tập đòan Dầu khí, do năm nay, Việt Nam có thể thiếu khỏang 1 tỉ kWh điện.
Bộ Công Thương từng đề nghị tách khâu phát điện - truyền tải điện ra khỏi Tập đòan Điện lực nhưng bị tập đòan này phản đối, vì điều đó “không phù hợp với chủ trương của Trung Ương Ðảng về việc thành lập tập đoàn kinh tế”!
Thị trường theo kiểu VN?
Xây dựng một nền kinh tế thị trường đúng nghĩa không dễ dàng, vì Việt Nam vẫn chủ trương phải xây dựng nền kinh tế thị trường theo kiểu riêng.
Đầu thập niên 2000, khi ký Hiệp định Thương mại song phương với Hoa Kỳ, Việt Nam từng đòi Hoa Kỳ phải xem Việt Nam là một quốc gia có nền kinh tế thị trường chưa hoàn chỉnh, để không phải thực hiện ngay những điều, khoản trong hiệp định vừa kể.
Tuy nhiên, khi bị xem là một quốc gia có nền kinh tế thị trường chưa hoàn chỉnh, các sản phẩm xuất khẩu sẽ luôn phải đối diện với thuế chống bán phá giá, vì các yếu tố cấu thành giá của sản phẩm không được xem là chi phí thật.
Những lợi thế về giá nhân công, cũng như điều kiện tự nhiên giúp giảm giá thành, sẽ không được công nhận, nên sẽ mất hẳn các lợi thế cạnh tranh và ảnh hưởng đến khả năng thu hút vốn đầu tư nước ngòai.
Khi được đề nghị nhận xét về các tác động từ bên ngòai do đính kèm “định hướng xã hội chủ nghĩa” với kinh tế thị trường, luật sư Nguyễn Vân Nam, một người dành khá nhiều thời gian nghiên cứu các quy phạm pháp luật về cạnh tranh, nói:
Việt Nam theo một nguyên tắc khác với thị trường tự do là "thị trường tư do theo định hướng xã hội chủ nghĩa". "Định hướng xã hội chủ nghĩa" này là cơ sở và nhằm biện minh cho việc can thiệp của Nhà nước vào kinh tế.
LS Nguyễn Vân Nam<br/>
"Vi ệt Nam theo m ột nguyên t ắc khác v ới th ị tr ường t ự do là "th ị tr ường t ư do theo đ ịnh h ướng xã h ội ch ủ nghĩa". "Đ ịnh h ướng xã h ội ch ủ nghĩa" này là c ơ s ở và nh ằm bi ện minh cho vi ệc can thi ệp c ủa Nhà n ước vào kinh t ế.
Đi ều này t ạo ra m ột vòng lu ẩn qu ẩn: chính ph ủ các n ước phát tri ển và là th ị tr ường xu ất kh ẩu quan tr ọng c ủa V ịệt Nam có lý do đ ể lúc nào cũng ph ải c ẩn th ận xem xét v ề vi ệc các doanh nghi ệp c ủa Vi ệt Nam có nh ận đ ược nh ững tr ợ c ấp b ất h ợp pháp c ủa chính ph ủ hay không."
Một thống kê được công bố vào đầu tháng này, cho biết: Từ 1994 đến nay, Việt Nam phải đối diện với 31 vụ kiện bán phá giá và cạnh tranh bất chính của nhiều quốc gia. Nếu chỉ tính riêng ba tháng đầu năm nay, Việt Nam đối diện với hai vụ kiện. Một là Canada (kiện giày không thấm nước). Hai là Hoa Kỳ (kiện túi nhựa đựng hàng bán lẻ).
Chưa hết, cuối tháng tháng 7 năm ngóai, trang web fibre2fashion, đưa tin: Nhiều công ty Ðài Loan có cơ sở sản xuất tại Việt Nam và Trung Quốc, đang rời hai nơi này để chuyển vốn đầu tư sang Bangladesh, vì cả Việt Nam lẫn Trung Quốc, đang bị Hoa Kỳ và Liên Hiệp Âu Châu đánh thuế chống phá giá trên nhiều sản phẩm, khiến họ thiệt hại nặng.
Có thể nông dân nuôi cá ba sa, tôm xuất khẩu, công nhân làm việc trong lĩnh vực may mặc, giày da,… không phân biệt được kinh tế thị trường và kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa khác nhau thế nào, song họ có thể kể rất cặn kẽ về việc họ khốn cùng ra sao, khi sản phẩm do họ làm ra không xuất khẩu được, bởi thuế chống bán phá giá.