Ngành Nông lâm thủy sản Việt Nam được cho là “buồn nhiều vui ít” với triển vọng Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương TPP trở thành hiện thực.
Thuận lợi và khó khăn của nông nghiệp
Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương TPP dự kiến thông qua chậm nhất vào 2014, với khả năng thiết lập khu mậu dịch tự do rộng lớn, mà nội khối đóng góp 40% GDP toàn cầu. Việt Nam ở trong số 12 quốc gia tham gia vòng đàm phán thứ 18 diễn ra từ 15-25/7 tại Kota Kinabalu thủ phủ Bang Sabah đông bộ Malaysia.
Nông lâm thủy sản xuất khẩu của Việt Nam với kim ngạch 27,5 tỷ USD năm 2012, về nguyên tắc có thể hưởng lãi suất 0% nếu xuất hàng vào thị trường mở của TPP bao gồm 12 nước mà ngoài Việt Nam còn có Hoa Kỳ, Australia, New Zealand, Canada, Malaysia, Singapore, Brunei, Chi Lê, Peru, Mexico và Nhật Bản.
Phạm vi bài này chỉ tìm hiểu về tác động mở cửa thị trường theo TPP liên quan đến sản phẩm nông nghiệp. Theo đó cái lợi về việc mở rộng xuất khẩu nông sản nhờ lãi suất 0% có thể phải trả giá bằng việc các ngành chăn nuôi, thực phẩm chế biến, sản xuất sữa…. sẽ gặp rất nhiều khó khăn với khả năng Việt Nam cũng phải mở cửa thị trường áp dụng lãi suất bằng 0% cho nông sản của các nước thành viên TPP. Đó là chưa nói tới một loạt thách thức mà hàng nông lâm thủy sản Việt Nam phải vượt qua để được hưởng lãi suất 0% theo TPP, chẳng hạn những qui định ngặt nghèo về bảo vệ môi trường, sở hữu trí tuệ, an toàn vệ sinh thực phẩm, chống lao động trẻ em, chống trợ cấp và nhiều rào cản khác.
Nông lâm thủy sản xuất khẩu của Việt Nam với kim ngạch 27,5 tỷ USD, về nguyên tắc có thể hưởng lãi suất 0% nếu xuất hàng vào thị trường mở của TPP bao gồm 12 nước mà ngoài Việt Nam còn có Hoa Kỳ, Australia, New Zealand, Canada.../p>
TS Võ Trí Thành, Viện phó Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương từ Hà Nội nhận định:
“ Để phát triển thì hội nhập là con đường tất yếu mặc dù nó chưa phải là đủ để cho phát triển bền vững được, mà phải gắn với những cải cách, gắn với những điều chỉnh cần thiết cả ở mức doanh nghiệp cả ở mức chính sách. Đấy là cái chung, nói cụ thể hơn Việt Nam và nhiều nước đang phát triển, hiểu được giá trị hội nhập, hiểu được những tác động bất lợi cả về những góc độ có thể là kinh tế vĩ mô hoặc liên quan đến vấn đề phát triển sống còn của doanh nghiệp, đàng sau là công ăn việc làm và thu nhập.”
Theo TS Võ Trí Thành, vấn đề ở đây không phải là dừng sự hội nhập, vấn đề ở đây là Việt Nam đối với một số lĩnh vực, do trình độ phát triển chưa tốt cần có một khoảng thời gian. Bên cạnh thời gian thì cần có sự hỗ trợ nhất định từ những đối tác đi trước và phát triển hơn. Chính vì vậy trong các hiệp định thương mại quốc tế hoặc hội nhập thì bên cạnh tự do hóa, cũng có những điều khoản có thể có liên quan đến điều tạm gọi là ưu đãi thời gian hoặc quá trình phát triển với một số cam kết. TS Võ Trí Thành nhấn mạnh:
“ Tất nhiên là phụ thuộc vào đàm phán giữa các bên, cùng với đấy còn có sự hợp tác sự hỗ trợ với các nước chậm phát triển hơn. Việt Nam cũng như nhiều nước đang phát triển thôi, cũng phải nhớ rằng những sự ưu đãi cũng phải có thời gian. Bởi vì hội nhập phải gắn với cải cách trong nước và hội nhập cũng là một sức ép để trong nước phải đổi mới phải cải cách, nó có nhiều hàm ý ở đây chứ không đơn thuần là tồn tại, phát triển hay cạnh tranh và bị loại trừ.”
Cũng phải nhớ rằng những sự ưu đãi cũng phải có thời gian. Bởi vì hội nhập phải gắn với cải cách trong nước và hội nhập cũng là một sức ép để trong nước phải đổi mới phải cải cách, nó có nhiều hàm ý ở đây chứ không đơn thuần là tồn tại, phát triển hay cạnh tranh và bị loại trừ
xTS Võ Trí Thành/p>
TPP và nông sản
Khả năng thịt gà, thịt bò, thịt cừu, sữa của Hoa Kỳ, Úc, New Zealand tràn ngập Việt nam khi mở cửa thị trường theo thỏa thuận TPP rất hiện thực. Bởi vì với mức thuế hiện hành và giới hạn số lượng thịt nhập khẩu hàng năm mà thịt heo, thịt gà của Việt Nam đã không cạnh tranh nổi, người chăn nuôi lao đao.
Trong khi đó cà phê nhân nguyên liệu là một mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu lớn trị giá hơn 3,6 tỷ USD. Riêng thị trường Hoa Kỳ nhập khẩu khoảng 460 triệu USD. Tuy vậy Hoa Kỳ hiện đang áp dụng thuế suất 0% đối với cà phê nhân nhập khẩu từ Việt Nam, do đó TPP không tạo thêm lợi ích nào cho cà phê nhân Việt Nam.
Ông Đoàn Triệu Nhạn, nguyên Chủ tịch Hiệp hội Cà phê Việt Nam từ Hà Nội phát biểu:
“Hiện nay tôi cho rằng thuế suất không tác động lớn lắm, vấn đề chính của chúng tôi là chất lượng có bảo đảm hay không, được khách hàng tiêu dùng chấp nhận hay không. Chất lượng cà phê Việt Nam tôi vừa nói với Bộ Công thương, xuất xứ địa lý cà phê Việt Nam cần phải đưa ra, chúng tôi cũng bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm, chúng tôi nỗ lực rất nhiều rồi. Trong mấy năm vừa rồi Nhật Bản rất quan tâm chuyện này và họ đã kiểm tra kỹ và thông báo là cà phê Việt Nam có thể đạt được và không có vấn đề gì lớn.”
Nhưng sự kiện Việt Nam tỏ rõ quyết tâm tham gia TPP có thể mang một ý nghĩa đặc biệt. Theo Reuters TPP là một phần chiến lược trở lại Châu Á của chính quyền Obama để quân bình với thế lực đang lên trong khu vực là Trung Quốc.
Trong khi đó Việt Nam có 378.000 ha trồng điều và chỉ đủ cung cấp 50% cho nhu cầu xuất khẩu, phần còn lại phải nhập khẩu điều thô từ các nước khác để chế biến. Theo ông Nguyễn Đức Thanh, Chủ tịch Hiệp hội điều Việt Nam thị trường TPP rộng lớn với thuế nhập khẩu bằng 0% sẽ giúp mở rộng diện tích cây điều, tăng sản lượng xuất khẩu hạt điều chế biến hoàn toàn xuất xứ Việt Nam. Kim ngạch xuất khẩu hạt điều chế biến của Việt Nam năm 2012 trị giá 1,45 tỷ USD. Ông Nguyễn Đức Thanh phát biểu:
“ Xuất khẩu hạt điều Việt Nam vào các nơi nếu thuế suất về 0% là một điều tốt cho ngành điều, cũng là một cơ hội để ngành điều phát triển mạnh hơn. Đương nhiên, dù có hiệp định này hay không thì vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm và chất lượng cùng đòi hỏi của thị trường của người tiêu dùng càng ngày càng lớn là chuyện bình thường, chứ không phải là áp lực gì lớn lắm.”
Ở Việt Nam cho tới nay giới chuyên gia và cộng đồng doanh nghiệp tỏ ra thận trọng với việc mở cửa thị trường dự kiến theo hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương. Bên cạnh những thuận lợi là đầy rẫy thử thách khó khăn trong thỏa thuận mậu dịch tự do theo tinh thần đàm phán Hiệp định này.
Nhưng sự kiện Việt Nam tỏ rõ quyết tâm tham gia TPP có thể mang một ý nghĩa đặc biệt. Theo Reuters TPP là một phần chiến lược trở lại Châu Á của chính quyền Obama để quân bình với thế lực đang lên trong khu vực là Trung Quốc.