Liệu hiệp định FTA nếu thành hình thì Việt Nam sẽ có mặt lợi và bất lợi gì trong giai đoạn hiện nay? Mặc Lâm phỏng vấn nguyên Bộ trưởng bộ Thương mại Trương Đình Tuyển người trực tiếp tham gia cuộc họp để biết thêm chi tiết.
Cơ hội và thách thức
Mặc Lâm: Thưa Bộ trưởng sau cuộc họp mới đây dưới cái nhìn của ông thì hiệp định FTA sẽ có những mặt lợi hại ra sao khi hàng rào thuế quan hai bên được dỡ bỏ?
Ông Trương Đình Tuyển: Hiệp định Việt Nam - EU là hiệp định có lợi. Tất nhiên là cùng với lợi ích, có cơ hội thì cũng có thách thức nhưng nói chung đây là một hiệp định tốt. Nói chung thì tất cả hiệp định đều không phải thế, tôi phản đối một số hiệp định, nhưng riêng hiệp định FTA giữa Việt Nam EU thì tôi ủng hộ.
Mặc Lâm: Thế mạnh về công nghiệp chế biến thì EU có những mặt hàng phẩm chất cao mà Việt Nam khó thể cạnh tranh, trong trường hợp bỏ hẳn thuế quan thì liệu Việt Nam có chịu đựng nổi sự cạnh tranh sẽ gay gắt thêm trên các mặt hàng như sữa, ô tô hay các loại thực phẩm đông lạnh hay không thưa ông?
Ông Trương Đình Tuyển: Thương mại hàng hóa thì nó có lợi vì cơ bản hai khu vực này bổ sung cho nhau chứ không cạnh tranh trực tiếp. Có thể nói có ba mặt hàng của EU sẽ cạnh tranh với Việt Nam. Mặt hàng thứ nhất là sữa. Sữa thì chúng ta đã phải mở cửa thị trường cho nhập khẩu sữa từ khu vực ASEM+ tức là ASEM và Úc, New Zealand rồi. Chúng ta đã phải cạnh tranh với sữa của Úc và New Zealand khi mà thuế xuống 0% sau khi hiệp định FTA đi vào áp dụng. Như vậy thêm EU là thêm lựa chọn cho người tiêu dùng thôi chứ không tạo ra một sự cạnh tranh lớn nữa. Hiện tại chúng ta đang phải đối đầu với sữa của New Zealand và của Úc rồi.
Mặt hàng thứ hai mà chúng ta phải cạnh tranh là Ô tô. Tuy nhiên về ô tô thì chúng ta đã phải cạnh tranh trong hiệp định mậu dịch ASEM, ASEM Trung Quốc rồi thì ASEM Nhật Bản…chúng ta đã bị ảnh hưởng bởi sự cạnh tranh ô tô từ Trung Quốc, từ Nhật Bản, Hàn quốc rồi nay thêm EU nữa thôi thì nó sẽ không làm thay đổi cuộc diện một cách ghê gớm, đấy là mặt hàng thứ hai.
Mặt hàng thứ ba là giấy và bột giấy. Thí dụ như EU có giấy của Phần Lan và Thụy Điển rất mạnh nhưng trong hiệp định ASEM với Úc New Zealand thì chúng ta đã phải cạnh tranh giấy và bột giấy của New Zealand rồi. Đây là ba mặt hàng phải cạnh tranh còn nói chung thì các mặt hàng khác bổ sung cho nhau. Chúng ta có thể nhập công nghệ tốt từ EU cũng như những sản phẩm nông nghiệp, những sản phẩm công nghiệp nhẹ trên thị trường rộng lớn của EU. Đấy là về mặt hàng hóa hai bên đều có lợi.
Hiệp định Việt Nam EU là hiệp định có lợi. Tất nhiên là cùng với lợi ích, có cơ hội thì cũng có thách thức nhưng nói chung đây là một hiệp định tốt.
Ông Trương Đình Tuyển
Mặc Lâm: Bộ trưởng vừa phân tích sự cạnh tranh trên những mặt hàng sữa, ô tô và bột giấy thì Việt Nam đã cọ xát và có thể điều chỉnh để sống còn đựơc. Tuy nhiên theo nhận xét của nhiều chuyên gia thì lĩnh vực dịch vụ mới là sức ép lớn nhất, và để đối phó với sức ép này thì doanh nghiệp Việt Nam phải chuẩn bị những gì?
Ông Trương Đình Tuyển: Sức ép lớn nhất là dịch vụ. Dịch vụ là nơi EU rất mạnh mà Việt Nam lại yếu, do đó đây cũng là sức ép chứ không phải tất cả đều suông sẻ. Nói chung trao đổi hàng hóa thì sẽ có lợi và điều này do qua nhiều nghiên cứu định lượng hẳn hoi chứ không phải định tính đâu.
Sau 4 năm gia nhập WTO
Mặc Lâm: Sau khi hiệp định FTA được ký kết thì vấn đề pháp lý là cái nền mà Việt Nam dùng để giải quyết các tranh chấp, liệu khung pháp lý của Việt Nam có đủ mạnh để làm công việc này hay chưa?
Ông Trương Đình Tuyển: Hiện nay mà nói thì về tổng thể khung pháp lý của Việt Nam tương đối phù hợp với WTO rồi, mà cái hiệp định tự do Việt Nam EU cũng phải dựa theo tinh thần WTO mà thôi. Tính cụ thể và thực thi của nó thì chúng ta còn kém và phải khắc phục cái tính cụ thể, cái tính minh bạch trong luật pháp và khả năng thực thi hiệu quả các luật pháp này thôi. Tuy nhiên xét trên tổng thể thì không có vấn đề gì lớn nữa.
Mặc Lâm: Bộ trưởng là người dẫn dầu phái đoàn đàm phán WTO cho tới khi Việt Nam chính thức gia nhập vào tổ chức này. Sau bốn năm thực hiện ông nhận xét ra sao về các hoạt của doanh nghiệp cũng như chính phủ thực hiện những điều mà Việt Nam cam kết?
Ông Trương Đình Tuyển: Đã có những nghiên cứu rất dài về Việt Nam sau 4 năm gia nhập WTO nhưng nói đây không thể hết được, chỉ vắn tắt thế này, cơ hội không phải tự nó biến thành lợi ích mà quan trọng là hoạt động của nhà nước và doanh nghiệp. Nếu nhà nước và doanh nghiệp tận dụng cơ hội tốt thì chúng ta có thể tạo cơ hội mới lớn hơn. Ngược lại nếu doanh nghiệp và nhà nước không tuân thủ tinh thần WTO mà để thành tích lấn át thì kết quả sẽ không như mong đợi.
Sau bốn năm gia nhập WTO thì chúng ta cũng tận dụng được một số cơ hội nhưng tận dụng chưa hết và chúng ta cũng phải đối đầu với rất nhiều thách thức.
Ông Trương Đình Tuyển
Điều này tôi đã nói rất nhiều nhưng chỉ tóm tắt thế này sau bốn năm gia nhập WTO thì chúng ta cũng tận dụng được một số cơ hội nhưng tận dụng chưa hết và chúng ta cũng phải đối đầu với rất nhiều thách thức. Trứơc hết nó là do năng lực của chúng ta, do cái cơ cấu kinh tế và môi trường của chúng ta còn rất bất cập đồng thời do những cái điều hành của chúng ta còn có những thiếu sót, hạn chế.
Mặc Lâm: Xin cám ơn ông.