Chẳng hạn như dự án đường liên phường Thới An-Thạnh Xuân (tuyến 1) dài chưa tới 4 cây số mà vốn đầu tư trên 648 tỷ đồng; dự án sửa chữa, nâng cấp đường Tam Tân dài 11 cây số, vốn đầu tư tới 1.360 tỷ đồng...
Thanh Quang tìm hiểu tình hình này qua cuộc phỏng vấn với Giáo sư Lê Văn Hưng, chuyên gia kinh tế thuộc Đại học Kinh tế TPHCM.
Nhiều vướng mắc
Thanh Quang: Kính chào Giáo s ư Lê Văn Hưng. Giáo s ư nh ận xét nh ư th ế nào v ề tình tr ạng đ ầu t ư quá dàn tr ải khi ến d ự án kém hi ệu qu ả, lãng phí ngân sách nhà n ước?
GS Lê Văn H ưng: Theo tôi thì cái này cũng có nhiều nguyên nhân, thứ nhất là về nguyên nhân gọi là vĩ mô và đôi khi cái quy hoạch cũng không lường hết tất cả những tình huống xảy ra, mà trong đó đặc biệt là vấn đề về đền bù và giải tỏa.
Cho nên thường thường các dự án chậm tiến độ là do khâu đền bù, giải tỏa chậm, và khâu đền bù, giải tỏa chậm là do mức giá đền bù trong những khung giá nhà nước đưa ra trong từng thời điểm không phù hợp. Dân người ta cảm thấy bị thiệt hại nên người ta không giải tỏa, không nhận tiền đền bù.
Người dân không nhận tiền đền bù thì công trình sẽ chậm tiến độ, chậm tiến độ thì giá nguyên vật liệu, tất cả mọi thứ nó đội lên, thì cuối cùng nó ảnh hưởng giá trị công trình nó đội lên, chi phí đầu tư nó tăng lên, và mất mát tôi cho rằng còn lớn hơn nữa là thiệt hại về thời gian. Theo tôi thì có một số nguyên nhân như vậy.
Thanh Quang: Còn tình tr ạng do kéo dài d ự án, khi ến t ổng v ốn đ ầu t ư gia tăng đáng k ể, v ấn đ ề này hi ện ra sao?
GS Lê Văn H ưng: Tổng vốn đầu tư gia tăng phần lớn là do đơn giá tại thời điểm đó, rồi sau một thời gian thì đền bù, giải tỏa nó chậm quá, cuối cùng các đơn giá tăng lên hết.
Quan liêu, tham nhũng
Thanh Quang: Có ý ki ến than phi ền v ề tình tr ạng thông đ ồng gi ữa đ ơn v ị t ư v ấn v ới đ ơn v ị l ập d ự tóan, ho ặc gi ữa đ ơn v ị l ập d ự toán v ới nhà th ầu. V ấn đ ề này ra sao?
GS Lê Văn H ưng: Tôi nghĩ rằng những trường hợp đó thì trên báo chí người ta cũng đã phản ánh là có anh ạ nhưng mà mức độ đến như thế nào thì thú thật là tôi cũng không quan tâm lắm tại vì nó không thuộc lãnh vực tôi tuan tâm.
Tôi quan tâm với tư cách là người dân thôi. Mà thời gian vừa qua thì ở thành phố HCM cũng đã xử lý, cũng đã bắt tạm giam và chuẩn bị đưa ra xét xử một người hình như là trưởng hay phó ban quản lý dự án, Huỳnh Ngọc Sỹ đó! Rồi cũng có một số vụ khác nhỏ hơn, nếu phát hiện ra thì nhà nước xử lý các hiện tượng đó.
Thanh Quang: Hi ện d ư lu ận cũng l ưu ý v ề th ủ t ục r ườm rà, khi ến th ời gian hòan t ất th ủ t ục hành chính đ ể có th ể kh ởi công cho m ột công trình có th ể quá lâu – tính b ằng năm. Tr ở ng ại này nh ư th ế nào?
GS Lê Văn H ưng: Đó là một thực tế anh ạ, ở Việt Nam hiện nay, một dự án xây dựng tốn khá nhiều thời gian về thủ tục giấy tờ, nhưng mà chuyện giấy tờ nhiều và thủ tục thì đôi khi là mỗi nước, mỗi thời điểm có một yêu cầu, cái đó mình không nói, nhưng mà đôi khi những người nhân viên làm việc ở những bộ phận đó thì có thể, hoặc vì trình độ, hoặc vì những lý do nào đó họ lại làm chậm, một phần chậm có hai lọai.
Cái chậm thứ nhất, thì phần do khách quan, phần do những quy định, thủ tục . Cái chậm thứ hai là do cơ chế, bộ máy con người trong bộ máy đó họ làm chậm dự án đầu tư. Chậm dự án đầu tư là câu chuyện dường như là thường xuyên và phổ biến ở Việt Nam thời gian vừa qua và trong các kỳ họp của Quốc hội cũng như Hội đồng nhân dân thì tôi thấy người ta cũng phát hiện ra cái đó và cũng nói rất mạnh. Vấn đề là nỗ lực cũng như khả năng để mà nhanh chóng giải quyết vấn đề đó đến đâu thì cái này chắc phải chờ…Nhưng xã hội cũng nhận biết rằng đó là điều bức xúc.
Thanh Quang: V ẫn theo bài báo thì hi ện có nhi ều ý ki ến th ắc m ắc là t ại sao tình tr ạng đ ầu t ư dàn tr ải, lãng phí c ứ ti ếp di ễn ? Gi ới h ữu trách có gi ải pháp gì ch ưa cho v ấn đ ề này?
GS Lê Văn H ưng: Tôi nhận biết rằng tôi là một người dân, cách đây vài năm tôi cũng xây cái nhà thì tôi thấy rằng thủ tục bắt đầu nhanh hơn, ví dụ như trước đâynào là phải xin giấy phép xây dựng, hoàn công…và thủ tục kéo dài lê thê, nhung bây giờ thì tôi thấy làm khá nhanh.
Cũng nên ghi nhận một cái nữa, là vì bản thân nhà đầu tư kể cả người dân đôi khi củng không am hiểu hết những lọai thủ tục giấy tờ cần thiết, vì vậy cho nên có hiện tượng khi họ nộp đơn thì không đủ nên bị trả trở về, họ chuẩn bị lên nộp tiếp thì đôi khi lại vẫn không đủ.
Như vậy là về phía chính quyền thì chưa làm rõ, về phía người dân thì chưa nắm kỹ những thủ tục, cho nên cuối cùng thời gian nó kéo dài.
Cái này cũng là tình hình chung kể cả những dự án xây dựng chung, mà dự án xây dựng càng lớn thì càng đụng đến nhiều thứ. Thí dụ như giải tỏa, đền bù thì đụng đến lĩnh vực khác lớn hơn. Rồi dự án thiết kế nằm trong quy hoạch tổng thể chung thì lại đụng đến một đơn vị khác, cứ thế đi qua hết các cửa thì mất nhiều thời gian.
Thanh Quang:
Xin cám
ơn GS Lê Văn Hưng.