Tại Lễ Hội Ẩm Thực Đường Phố, World Street Food Congress, do Tổng Cục Du Lịch Singapore tổ chức trên đảo quốc này cuối tháng Năm vừa qua, một món ăn dân dã của Việt Nam là chuối nếp nướng được người bản xứ và du khách đặc biệt ưa chuộng.
Người mang lại vinh dự cho món ăn bình dị ấy là chị Ngô Thị Bích Thủy, chủ một quầy hàng chuối nếp nướng chan nước cốt dừa ngon có tiếng hai mươi năm qua trên đường Phan Đăng Lưu thành phố Sài Gòn.
Thực ra chuối nếp nướng chỉ là một trong bốn món ăn Việt Nam được mang qua giới thiệu tại Lễ Hội Ẩm Thực Đường Phố bên Singapore. Nếu quí vị, cũng như Thanh Trúc, yêu thích món ăn với cách chế biến khá cầu kỳ này, được gói trong lá chuối xanh rồi nướng trên than hồng cho đến khi ngát hương nếp xôi cũng là lúc chuối vừa chín tới, thì xin cùng nghe chuyên gia ẩm thực Võ Quốc, chủ bút tạp chí Món Ngon Việt Nam, trình bày:
Khi Tổng Cục Du Lịch Singapore liên lạc với tôi là muốn giới thiệu những món ăn dân dã lề đường của người Việt Nam cho Singapore và du khách đến Singapore, thì tôi có chuẩn bị một số món, Tôi có lên mạng tìm hiểu và có đi ăn nhiều chỗ, đi mời những người nấu những món này mà ngon nhất.
Bên cạnh ba món ăn quen thuộc là bánh xèo bánh khọt, bánh đa tôm và tôm một nắng kiểu Việt Nam, chuyên gia ẩm thực Võ Quốc thấy mình đã không lầm khi đề cao món chuối nếp nướng chan nước cốt dừa:
Món nào du khách cũng thích hết nhưng trong đó bánh đa tôm và chuối nướng là họ quan tâm nhiều nhất. Tôi thấy món chuối nướng của Việt Nam mình sự kết hợp của nó hay và cách làm cũng khó chứ không đơn giản
chuyên gia ẩm thực Võ Quốc
Món nào du khách cũng thích hết nhưng trong đó bánh đa tôm và chuối nướng là họ quan tâm nhiều nhất. Tôi thấy món chuối nướng Sticky Rice Banana của Việt Nam mình sự kết hợp của nó hay và cách làm cũng khó chứ không đơn giản. Từ cái phải có xác dừa và nước dừa trộn với nếp để nấu lên, sau đó cán mỏng rồi bọc qua chuối, làm sao để khi nướng lên nó vẫn cháy, vẫn giòn, vẫn thơm nhưng không được dai và không được cứng hạt nếp lại. Và thật sự là cái cảm quan, khi nhìn thấy nướng rồi khói bốc, cái đó cũng làm cho người ta hứng thú. Thì chỉ cái quầy chỗ chị Thủy mới đạt đúng yêu cầu đó. Chính vì thế tôi quyết định chọn chị đưa sang Singapore để tham gia lễ hội ẩm thực món ăn đường phố thế giới.
Thật ra bốn món ăn tôi đưa đi sang Singapore thì tất cả đều được giải hết và nó như nhau, nhưng chỉ không ngờ chuối nướng mà được người ta thích như vậy. Ở Việt Nam nó là một món rất bình thường, không ai quan tâm, nên là khi chuối nướng nằm trong top những món ăn được nhiều người yêu thích nhất thì không ai ngờ hết.
Chuối nếp nướng chan nước cốt dừa
Là một phụ nữ theo học ngành kiến trúc thời trẻ, những khó khăn và thay đổi của cuộc sống những năm đầu sau 75 đẩy chị Bích Thủy ra đường phố và đi chạy chợ để mưu sinh. Một thời gian sau, đời sống tương đối thoáng hơn, kiếm được một chỗ nhỏ trên đường Phan Đăng Lưu, chị khởi sự làm món chuối nếp nướng để bán:
Món này là món của người miền Nam, gốc ở Bến Tre. Trong thời gian bán thì mỗi người góp ý cho thêm cái này thêm cái kia thì chỉ tổng hợp lại hết và làm ra cái nếp rất là ngon. Nước dừa thì chỉ có đơn giản là thay vì của người ta bán thí dụ một ký thì chị làm lúc nào cũng làm gấp ba lần người ta. Công thức của chị là sau khi vắt nước dừa loãng xong thì lúc cuối mới cho nước dừa cốt. rồi quậy lên. Đơn giản nhưng người ta làm 10 ký thì chị làm ba chục ký, người ta làm ba chục ký thì chị làm 90 ký. Nước đừa của chị rất là béo, cho muối cho đường, nêm cũng phải vị ngọt vừa đúng vị mặn vừa đúng.
Nếp được nấu thành xôi để bọc quanh chuối là phải hấp với nước dừa trái, chị Bích Thủy giải thích, cả chuối cũng vậy, phải lựa cho đều quả i và đúng loại chuối sứ Mỹ Tho:
Nếp thành xôi cái phần ngon là cho xác dừa trắng mới bào vào trộn rồi hấp bằng nước dừa trong. Người ta cho nước lã còn chị hoàn toàn cho nước dừa trong và nếp để lâu cũng vẫn mềm, vẫn ngon
chị Bích Thủy
Nếp thành xôi cái phần ngon là cho xác dừa trắng mới bào vào trộn rồi hấp bằng nước dừa trong. Người ta cho nước lã còn chị hoàn toàn cho nước dừa trong và nếp để lâu cũng vẫn mềm, vẫn ngon.
Chuối là chuối muồi nhưng phải chuối Mỹ Tho. Các chuối khác thì một là chát hay là chua, thí dụ chuối Long Khánh thì nó chua, phải đúng chuối Mỹ Tho thì mới ngon.
Những quả chuối chín muồi bọc nếp dẻo trộn dừa, được gói trong lá chuối để nướng trên lửa hồng, làm cho gian hàng của chị Bich Thủy luôn thơm nức mùi nếp xôi trộn lẫn mùi lá chuối nghe thật là dễ chịu và kích thích khứu giác người qua lại:
Đúng, nó thơm và hấp dẫn, đi từ xa người ta đã nghe đã ngửi được mùi rồi. Trong mạng người ta đã đề nghị chuối nếp dừa của chị, số 109 Phan Đăng Lưu, là good nhất, nổi tiếng nhất Sài Gòn. Người ta đọc ở trên mạng nên tìm đến chỗ chị người ta mời.
Được mời sang Singapore dự Lễ Hội Ẩm Thực Đường Phố hẳn chị Bích Thủy phải mang theo nguyên liệu và nhiều thứ phụ tùng cần thiết để sửa sọan trình làng món chuối nếp nướng ngon lành của mình. Không phải mất công thế đâu, chị nói tiếp:
Qua Singapore 16 bữa thì hai bữa học, buổi sáng học buổi trưa học, buổi chiều được đi chơi thì mình tự mình đi du lịch chung quanh . Rồi bắt đầu 14 bữa sau là làm liên tục, bán liên tục từ 10 giờ sáng đến 10 giờ tối không bao giờ nghĩ tay.
Chỉ có gian hàng chị là từ lúc đầu đến lúc cuối đều rất là đông. Nói chung là chị bán mà không biết bao nhiêu người chụp hình, cái đuôi nó dài tới chỗ bán tích kê luôn, ra tới ngoài đường ngoài hội chợ luôn
chị Bích Thủy
Chị chỉ đi người không thôi, người ta nói đừng mang theo gì hết. Trước lúc đó là người ta hỏi mình về điều kiện, là mình cần cái gì, thì người ta chụp hình rồi người ta gởi qua Singapore. Rồi bên Singapore người ta theo như vậy để đặt các dụng cụ đúng như của mình. Bên Singapore là xứ không có sản xuất gì hết, người ta nhập của Malaysia hay là Thái Lan . Còn về chuối thì mới đầu là đưa chuối gì đâu không thì chị không đồng ý, tới lúc nhận ra quả chuối sứ thì chị mới chịu vì làm ra được. Còn nước cốt dừa thì rất là ngon, ở bên đó dừa rất là ngon. Lá chuối cũng có, lá dứa cũng có luôn, mè cũng có …
Chuối nướng VN được ưa thích nhất tại Lễ Hội
Ở Việt Nam, thông thường một ngày chị bán không tới 400 quả chuối nếp, coi như đã khá lắm rồi. Thế mà tại Lễ Hội Ẩm Thực Đường Phố bên Singapore, chị hào hứng kể tiếp, chị bận rộn không thể tưởng vì đắt hàng lắm:
Lúc bắt đầu bán mình thấy gian hàng của mình tự nhiên nó đông, người ta ăn rồi quay lại nói “number one”, “very good”, ăn một dĩa rồi ăn nữa. Rồi chắc bạn bè người ta nói với nhau hay sao mà gian hàng nó đông thật là đông. Những gian hàng khác như Mỹ, Mexico hay Đan Mạch hay gì đó… chỉ một hai người, có khi không có người luôn, chỉ có gian hàng chị là từ lúc đầu đến lúc cuối đều rất là đông. Nói chung là chị bán mà không biết bao nhiêu người chụp hình, cái đuôi nó dài tới chỗ bán tích kê luôn, ra tới ngoài đường ngoài hội chợ luôn.
Tại vì khách thì quá đông, mấy ngừơi sinh viên bên đó, mấy người helpers, chỉ phụ mình lặt vặt thôi . Họ chỉ biết cắt lá chuối, phụ dọn vệ sinh, còn chị làm việc chính, nấu rồi nắn chuối. Một ngày chị nắn, nếu mà khả năng là cả ngàn trái, nhưng mà chắc là khoảng bảy tám trăm thôi. Ở Việt Nam chị bán từ 2giờ 30 chiều đến 9 giờ 30 tối, khoảng ba trăm mấy mà ba người nắn. Qua Singapore có một mình chị mà nắn đến bảy tám trăm trái.
Chị không có thời gian ăn luôn, bán liên tục, liên tục đến hết. Chừng nào không chịu nỗi thì chị mới kêu người bảo vệ cho người ta ngưng lại và xin lỗi khách để về, chứ không là bán đến 11 giờ đêm người ta vẫn đứng chờ ăn.
Ở nhà, một phần chuối nếp nướng tại quán chị Bích Thủy giá 10.000 đồng. Qua Singapore, chị kể, giá một phần là bốn đô Sing, tương đương 70.000 đồng. Tổng cộng trong vòng hơn 10 ngày thì mỗi ngày chị bán hết 700 đến 800 phần:
Chị không có thời gian ăn luôn, bán liên tục, liên tục đến hết. Chừng nào không chịu nỗi thì chị mới kêu người bảo vệ cho người ta ngưng lại và xin lỗi khách để về, chứ không là bán đến 11 giờ đêm người ta vẫn đứng chờ ăn
chị Bích Thủy
Nhưng mà tiền đó là bên hội chợ lấy, lúc mình về nước thì người ta tặng mình 1.000 đô Mỹ.
Phải nói là chuối nếp nướng được chị Bích Thủy trình bày rất bắt mắt , quả chuối áo nếp giòn rụm vì hãy còn nóng, nước cốt dừa trắng mịn màng rưới lên trên, chưa kể những hạt mè rang vàng rắc đều lên mặt:
Trong lúc mình nướng chuối thì những trái vàng chín mình lột hết lá xong cái mình để qua một bên. Khách gọi thì mình lấy trái chuối đã lột hết lá rồi để lên dĩa, đổ nước dừa vô rồi rắc mè. Còn đủ thứ thì phân nửa quả chuối, một tí khoai mì, một tí chuối hấp, một tí chuối ép, vẫn rưới nước cốt dừa rồi đổ lên mặt một muổng hành phi, hành lá xanh, rồi rắc mè lên.
Cũng có mặt tại Lễ Hội Ẩm Thực Đường Phố Ở Singapore hồi tháng Năm, tiến sĩ Nguyễn Nhã, được coi là một người sành điệu và am tường về văn hóa ẩm thực Việt Nam với các món ngon vật lạ ba miền, xác nhận là ông thấy gian hàng chuối nếp nướng của chị Bích Thủy lúc nào cũng tất bật với một hàng dài du khách đứng chờ.
Chuối nếp nướng và hàng quán trên đường Phan Đăng Lưu là niềm hãnh diện của chị Bích Thủy. Hãnh diện hơn nữa khi thức ăn mình khổ công pha chế được ca ngợi ngoài sức tưởng tượng ở Lễ Hội Ẩm Thực Đường Phố Singapore:
Hồi trước một ngày hai triệu mấy tức là chị kiếm khoảng 1.300 đô một tháng ở Việt Nam. Từ lúc đi Singapore về thì chị ước tính khoảng 80 triệu đi, khoảng 4.000 đô luôn.
Một phần chuối nướng là 10.000, ngoài ra chị còn bán thêm khoai mì hấp, chuối hấp, chuối ép nướng không có cái vỏ nếp ngoài . Còn khoai mì đến bây giờ người ta biết tiếng thì rất là đông rồi.
Nói về thân phận của mình một chút, chị cười vui rồi thổ lộ rằng ít ai biết chị từng không có nhà vì bị cha mẹ ruồng bỏ, từng bị chồng hành hạ đánh đập, nhục nhằn quá nên phải tự thoát ra và tìm cho mình một con đường:
Rất là hạnh phúc vì cái hoàn cảnh của chị là sống đầy nước mắt, rất là khổ nhưng mà chị cắn răng chịu, chị cố gắng sống tại vì không biết ra ngoài thì mình sống bằng cái nghề gì nữa mà không có nhà nữa, nhờ chính quyền giải quyết giúp chị để chị được thoát . Gia đình hồi đó xua đuổi mình, thấy mình nghèo sợ lại xin tiền .
Từ một con nhỏ chuối nướng bình thường rất là khổ ấy chứ, chị không chồng và chị nuôi con. Con chị giờ thành đạt, dâu chị cũng học hai bằng đại học. Bây giờ chị thấy mình may mắn được nhiều người biết tới.
Mấy bữa nay chị đi họp hoài ở ngoài Làng Nghề, mai mốt chị sẽ được cái danh hiệu là nghệ nhân đó.
Vừa rồi là câu chuyện chuối nếp nướng của chị Bích Thủy, món ăn dân dã từ xứ dừa Bến Tre, đã đi qua các tỉnh miền Tây Nam Bộ, lên tới Sài Gòn và bây giờ chinh phục khẩu vị người thích ăn quà bán ngoài lề đường ở Lễ Hội Ẩm Thực Đường Phố Singapore tháng Năm vừa qua.
Thanh Trúc xin phép tạm ngưng mục Đời Sống Người Việt Khắp Nơi ở phút này. Hẹn tái ngộ trong chương trình tới.
Liên lạc với Thanh Trúc: nguyent@rfa.org