Nhóm Sáng kiến Minh bạch Hàng Hải (AMTI) thuộc Trung Tâm Nghiên cứu Chiến lược & Quốc tế trụ sở ở Washington DC vào tuần qua có báo cáo liên quan lệnh cấm đánh bắt cá hằng năm của Trung Quốc tại những vùng biển quanh Hoa Lục.
Báo cáo nhắc lại vào ngày 1 tháng 5 vừa qua, Trung Quốc thiết lập lệnh hằng năm cấm đánh bắt cá tại các vùng biển mà Trung Quốc cho là thuộc chủ quyền của nước này gồm Biển Đông, Hoa Đông, Hoàng Hải/Bột Hải.
Tại khu vực Biển Đông, lệnh này áp dụng cho khu vực trên vĩ tuyến 12 bao gồm Bãi cạn Scaborough, Quần đảo Hoàng Sa, Vịnh Bắc Bộ.
Trung Quốc từng đơn phương ban hành lệnh cấm đánh bắt cá như thế từ năm 1995; mặc dù trong những năm trước đó thời điểm áp dụng lệnh cho mỗi khu vực có khác nhau và nhìn chung thời gian áp dụng lệnh cấm có ngắn hơn chút ít.
Truyền thông quốc tế nhận định lệnh cấm năm nay nghiêm nhặt hơn những năm trước, không chỉ về thời gian dài hơn mà Bắc Kinh còn mở rộng các hoạt động liên quan.
Mỗi khi Trung Quốc ban hành lệnh cấm đánh bắt cá tại những vùng biển như vừa nêu đều gây ra phản ứng từ các lân bang và dẫn đến căng thẳng giữa lực lượng chấp pháp của các nước trong khu vực với tàu thuyền đánh cá.
Những vụ va chạm đôi khi dữ dội giữa tàu đánh cá của ngư dân Trung Quốc với các nước láng giềng Hoa Lục đôi khi xảy ra quanh năm. Thế nhưng lệnh cấm đánh bắt cá tạo ra một tác động đặc biệt. Đó là khi lệnh cấm được ban ra, hầu hết các tàu đánh cá nhỏ và vừa của Trung Quốc quay về bến; trong lúc đó nhiều tàu lớn khác chuyển hướng xuống khu vực nam vĩ tuyến 12 dẫn đến tình trạng gia tăng những vụ va chạm với tuần duyên các nước láng giềng Trung Quốc tại những khu vực như quần đảo Trường Sa và ngoài khơi Indonesia.
Tác động đáng chú ý nhất là tình trạng tăng cao những vụ va chạm giữa lực lượng tuần duyên Trung Quốc và ngư dân Việt Nam tại khu vực quanh quần đảo Hoàng Sa.
Chính quyền Hà Nội lên án lệnh cấm đánh bắt cá của Trung Quốc là vi phạm chủ quyền của Việt Nam tại quần đảo Hoàng Sa cũng như vi phạm Hiệp định Đánh bắt chung tại Vịnh Bắc Bộ mà hai phía ký kết năm 2000. Ngư dân Việt Nam và chính quyền địa phương luôn báo cáo tình trạng lực lượng chấp pháp Trung Quốc gia tăng sách nhiễu, bắt bớ, và cả bắt cóc vào thời điểm mùa hè khi mà ngư dân Việt Nam, được sự ủng hộ ngầm của chính quyền Hà Nội, thách thức lệnh cấm của Trung Quốc.
Trung Quốc lâu nay cũng áp đặt lệnh cấm đánh bắt cá đối với Bãi cạn Scaborough nhưng bị Tòa Trọng tài Thường Trực PCA vào tháng 7 năm 2016 tuyên là phi pháp. Theo PCA thì ngư dân Trung Quốc, Philippines, và Việt Nam đều có quyền khai thác hải sản tại khu vực bãi cạn này. Không rõ năm nay, Bắc Kinh có cho cho phép ngư dân Philippines được vào khu vực này đánh bắt theo như ‘hứa hẹn’ giữa hai vị nguyên thủ là chủ tịch Tập Cận Bình và tổng thống Rodrigo Duterte vào tháng 10 năm ngoái hay không.
Thông tin về biện pháp thực thi lệnh cấm đánh bắt cá của Trung Quốc tại những vùng biển cho đến nay rất hiếm hoi. Không rõ là do Bắc Kinh có biện pháp nhẹ nhàng hơn khi đang thực thi chính sách gây cảm tình hay là vì các quốc gia trong khu vực, đặc biệt là Philippines và Việt Nam, ngại ngần thông báo những vụ việc như thế. Tuy nhiên khuynh hướng lâu nay là lệnh cấm đánh bắt cá mà Trung Quốc áp đặt tại những vùng biển quanh Hoa Lục luộn được theo dõi một cách sát sao.