Trong lịch sử thương trường Việt Nam, kể từ khi biết đến khái niệm kinh doanh cho đến nay, chưa bao giờ có doanh nghiệp nào như Vingroup, tập đoàn kinh doanh đã dẫn dắt người dân Việt Nam đi hết hết sự ngạc nhiên này lại đến sự ngạc nhiên khác.
Khởi đầu với VinPearl Nha Trang. Thay vì du khách có thể phóng tầm mắt ngắm trọn biển xanh, cát trắng, đảo lớn nhỏ nhấp nhô ngoài khơi theo cách tự nhiên như từ vài trăm năm qua, nhưng nay, dòng chữ Vinpearl khổng lồ, nổi bật đã giành ngay vị trí trung tâm, choán hết tầm nhìn của họ.
Đó là “tác phẩm” của tập đoàn Vingroup, doanh nghiệp được chính quyền tỉnh Khánh Hòa ưu ái giao trọn đảo Hòn Tre để xây dựng cơ sở khai thác du lịch. Dĩ nhiên, du khách mất cái “view” tự nhiên trên bờ biển Nha Trang đã đành, mà họ còn mất cả cơ hội đến thăm đảo Hòn Tre nếu không chịu móc hầu bao để trả tiền “mãi lộ” cho Vingroup.
Như vệt dầu loang, mỗi tỉnh thành Vingroup đặt chân đến với danh nghĩa đầu tư đều chiếm các vị trí đắc địa nhất của địa phương, thường là ngay trung tâm thương mại đông đúc hoặc khu vực hành chính có đường xá to rộng, sang trọng và đi lại tiện lợi.
Dĩ nhiên, Sài Gòn, thành phố lớn nhất đất nước không thể thoát khỏi tầm ngắm của Vingroup. Tập đoàn này được chính quyền tại Sài Gòn giao “chỉ định đầu tư” trọn khu tứ giác vàng Eden và một phần diện tích vàng khác tại công viên Chi Lăng. Cả hai đều tọa lạc tại đường Đồng Khởi (Tự Do cũ), nơi cách trụ sở Tòa Thị chính chỉ vài bước chân qua đường. Sự việc “chỉ định đầu tư” khó hiểu đã gây xôn xao dư luận khi ấy, vì nếu đấu thầu công khai, thì có lẽ đã thu không ít tiền cho ngân sách quốc gia khi có đến hàng chục doanh nghiệp có vốn đầu tư lớn, đều bày tỏ sự quan tâm đến dự án.
Điều đó cho thấy, từ lâu, Vingroup đã được thừa nhận như một “đối tác chiến lược” đầy ưu ái của chế độ Cộng Sản Việt Nam. Đến mức độ, những chính sách mang tính cưỡng bức hành chính, từ cấp trung ương cao nhất, ngày càng có dấu hiệu phục vụ trực tiếp cho sự phát triển sản phẩm của Vingroup, thậm chí bất chấp quyền lợi của người dân, tính cạnh tranh thị trường, và nguyên tắc pháp quyền cơ bản.
Gần đây nhất là hai văn bản hành chính đáng chú ý: Chỉ thị số 20/CT-TTg về chuyển đổi sang phương tiện điện và Nghị định số 106/2025/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính về an toàn phòng cháy chữa cháy (PCCC) khi sử dụng thiết bị điện do Thủ tướng Phạm Minh Chính ban hành, đã đặt ra nghi vấn lớn trong dư luận: Liệu Chính phủ đang điều hành đất nước, hay đang rao hàng, làm công cụ tiếp thị cho VinFast, một thành viên của Vingroup?
Các chính sách mang tính “cưỡng ép thị trường”
Chỉ thị 20/CT-TTg, ban hành vào Tháng bảy 2025, đã yêu cầu các địa phương, đặc biệt là TP. Hà Nội, “tăng cường sử dụng phương tiện giao thông điện thay thế xe máy, xe ô tô sử dụng nhiên liệu hóa thạch”, và xây dựng hạ tầng ưu tiên cho xe điện. Đây là một động thái được mô tả là “hướng tới môi trường bền vững”, nhưng trên thực tế đã gây ra làn sóng phẫn nộ, bởi:
1. Không hề có cơ chế hỗ trợ tài chính, trợ giá, hay đổi xe cho người dân, nhất là người lao động nghèo vốn phụ thuộc hoàn toàn vào xe máy chạy xăng để mưu sinh.
2. Không thu thập hay công khai đánh giá tác động chính sách trước khi ban hành – điều bắt buộc theo Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật 2015, sửa đổi năm 2020.
3 Xâm phạm quyền tài sản hợp pháp của người dân, khi gián tiếp buộc họ loại bỏ xe xăng – một tài sản hợp pháp được pháp luật bảo hộ – mà không thông qua bồi thường hay hỗ trợ thích đáng.
Như vậy, việc yêu cầu người dân “chuyển đổi” phương tiện trong khi chưa có chính sách bồi thường cụ thể là hoàn toàn vi hiến, vi luật một cách hiển nhiên đến mức khó hiểu.
Nghị định 106/2025 - Nhân danh phòng cháy chữa cháy làm lợi cho VinFast
Ngày 25 Tháng bày 2025, ông Phạm Minh Chính, Thủ tướng Chính phủ tiếp tục ban hành quy định thứ hai là Nghị định số 106/2025/NĐ-CP quy định xử phạt hành chính trong lĩnh vực phòng cháy chữa cháy đối với việc sử dụng các thiết bị điện, đặc biệt là thiết bị sạc điện cho xe. Mức phạt cao nhất có thể lên đến 50 triệu đồng với các hành vi sạc điện không đúng quy chuẩn, sạc ở nơi không được cấp phép an toàn PCCC...
Thoạt nhìn, đây là quy định hợp lý để bảo vệ người dân, nhưng thực tế, nó tạo ra lợi thế độc quyền cho VinFast, doanh nghiệp đang sở hữu hạ tầng sạc đạt chuẩn – và hiện tại chỉ có VinFast có hệ thống trạm sạc công cộng quy mô trên toàn quốc.
Cụ thể:
- VinFast đã được ưu tiên lắp đặt trạm sạc ở nhiều vị trí công cộng đắc địa: từ các trung tâm thương mại Vincom, chung cư Vinhomes, đến những địa điểm ngay trung tâm TP.HCM, như khu vực gần Chợ Bến Thành – nơi mà các doanh nghiệp khác hầu như không thể tiếp cận.
- Việc siết chặt quy định về sạc điện đồng nghĩa với việc người dân bị ép phải chọn trạm sạc của VinFast để tránh bị xử phạt.
- Trong khi đó, các trạm sạc tư nhân nhỏ lẻ khác chưa được công nhận hoặc chưa đủ chuẩn, sẽ đối diện nguy cơ đóng cửa.
Nhất là khi dư luận trong nước đang hết sức xôn xao và đầy ngạc nhiên khi VinFast được ưu ái dựng các cột sạc pin xe ngay tại trung tâm thành phố Sài Gòn, nơi cách chợ Bến Thành chỉ có vài bước chân.
Do đó, nghị định về PCCC tưởng chừng “nhân danh an toàn”, nhưng lại gởi thông điệp không thể nào rõ ràng hơn đến công chúng và gián tiếp dọn đường cho VinFast chiếm lĩnh hoàn toàn thị trường hạ tầng sạc pin, một lĩnh vực vốn cần sự cạnh tranh lành mạnh.
VinFast, ai dám gọi tên?
Không chỉ được ưu ái kinh doanh bằng chính sách, Vingroup và và VinFast còn được chế độ Cộng Sản Việt Nam “bảo kê”, che chắn rất kỹ càng trong lĩnh vực truyền thông.
Bất chấp thực tế rằng VinFast là doanh nghiệp tư nhân, mọi thông tin liên quan đến sự cố xe cháy, nổ, trục trặc kỹ thuật trong nhà, ngoài đường phố... đều không được truyền thông đưa tin đầy đủ. Có những bài báo về tai nạn xe điện VinFast, nhưng ngay sau đó bị gỡ bỏ hoặc sửa đổi, loại bỏ tên thương hiệu.
Sự lặp lại nhiều lần của hiện tượng này đến mức phổ biến và kéo dài hàng hai thập kỷ qua khiến công luận đặt câu hỏi: Liệu Vingroup và các công ty con đang điều hành chính phủ hay không?
VinFast - Sản phẩm không hề an toàn
Dù truyền thông chính thức trong nước có tránh né thông tin về các sản phẩm của Vingroup hay VinFast như thế nào đi nữa, nhưng bên cạnh đó, truyền thông không chính thức của mạng xã hội vẫn tồn tại mạnh mẽ, nhất là khi họ đưa tin liên tục về sản phẩm của VinFast gây cháy, nổ đến mức gây chết người ở các khu dân cư đông đúc. Hoặc xe cháy nổ, chết máy đột ngột, hư hỏng các loại trên đường giao thông, thậm chí, nguy hiểm hơn, trên đường cao tốc.
Cho thấy sản phẩm của VinFast không hề an toàn và bản thân VinFast cũng không hề có trách nhiệm với người tiêu dùng về sản phẩm của mình.
Lẽ ra, dưới góc độ chính quyền phải có xử lý phù hợp. Thế nhưng trái lại, từ các vụ hỏa hoạn, gây chết người, thì VinFast lại được chính quyền tận tình bao che và cơ quan chức năng vội vã kết luận điều tra để đẩy trách nhiệm về phía người tiêu dùng.
Đơn cử gần đây nhất là vụ hỏa hoạn nghiêm trọng tại cư xá Độc Lập tại quận Tân Phú vào Tháng Bảy 2025, khiến cho 8 người chết có liên quan từ việc sạc pin xe ô tô điện. Nhưng VinFast hoàn toàn phủi tay về trách nhiệm nhờ sự “bảo kê” của chính quyền.
Chính phủ hay bộ máy tiếp thị?
Tổng thể các chính sách gần đây cho thấy một xu hướng rõ rệt: VinFast được bảo vệ, nâng đỡ, truyền thông giúp “tẩy trắng” hình ảnh, và pháp luật được dùng như công cụ loại bỏ đối thủ cạnh tranh.
Điều đó đưa đến một nghi vấn ngày càng lớn trong công luận: Liệu Thủ tướng Phạm Minh Chính có quan hệ lợi ích nào với VinGroup không? Bởi lẽ:
- Các chỉ đạo của ông đều ưu ái cho doanh nghiệp này, cả về chính sách và truyền thông.
- Các vấn đề liên quan đến tai nạn xe điện, cháy nổ… đều không được xử lý công khai, khách quan và minh bạch.
- Không hề có chính sách trợ giá xe điện cho dân, nhưng lại liên tục đưa ra chỉ thị và nghị định “bảo vệ xe điện”, tạo điều kiện cho VinFast kinh doanh.
Giới phân tích chính trị cho rằng, với việc ông Phạm Minh Chính khó có khả năng được tái cử làm Thủ tướng sau Đại hội XIV của Đảng Cộng sản năm 2026, thì rất có thể ông đang sử dụng những tháng cuối nhiệm kỳ để “trả ơn” hoặc thiết lập mối quan hệ lợi ích lâu dài với một trong những tập đoàn tư nhân có tiềm lực tài chính mạnh nhất Việt Nam hiện nay.
Hậu quả của một nhà nước bị thao túng bởi doanh nghiệp
Khi một chính phủ hành xử như phòng marketing cho doanh nghiệp, hậu quả không chỉ là mất lòng tin. Nó còn bao gồm:
- Phá vỡ nguyên tắc thị trường cạnh tranh, khiến các doanh nghiệp khác không còn động lực cải tiến chất lượng.
- Hủy hoại niềm tin vào pháp luật, vì người dân thấy luật pháp không còn bảo vệ công bằng quyền lợi của họ.
- Gây nguy cơ bất ổn xã hội, khi hàng triệu người lao động nghèo bị đẩy ra khỏi phương tiện mưu sinh mà không có phương án hỗ trợ.
- Làm tha hóa bộ máy công quyền, biến công chức thành công cụ phục vụ tư lợi nhóm thay vì lợi ích công.
Tóm lại, VinFast có thể là một doanh nghiệp lớn, nhưng không thể lớn hơn pháp luật. Chính phủ có thể thúc đẩy chính sách vì môi trường, nhưng không thể nhân danh điều đó để ép buộc người dân phục vụ cho lợi ích kinh doanh của một doanh nghiệp cụ thể.
Bài học từ các nền dân chủ vững mạnh là: một nhà nước pháp quyền không để doanh nghiệp chi phối, lũng đoạn chính sách công. Khi luật pháp bị bóp méo để phục vụ quyền lợi riêng, thì sớm muộn gì, xã hội cũng phải trả giá bằng niềm tin bị mất mát, thị trường bị méo mó, và nền dân chủ, vốn đã mỏng manh nay còn bị xói mòn đến tận gốc rễ.
*Bài viết không thể hiện quan điểm của RFA.