Việt Long, phóng viên đài RFA
Như tin chúng tôi đã loan, ngày 6-1 vừa qua, cơ quan an ninh điều tra của Bộ Công An ở Hà Nội đã ra quyết định khởi tố phóng viên Lan Anh của báo Tuổi Trẻ vì tội gọi là “chiếm đoạt tài liệu bí mật nhà nước”. Điều này ngay lập tức đã khiến báo giới ngỡ ngàng và nảy sinh rất nhiều ý kiến trong công luận.
“Người dân và ngay cả Quốc hội đều rất bức xúc vì giá thuốc quá cao, vậy mà khi phóng viên viết bài điều tra để tìm hiểu nguyên nhân thì lại khép người ta vào tội chiếm đoạt tài liệu bí mật nhà nước, như vậy thì liệu còn ai dám viết lên sự thật nữa”, đó lời của bạn trẻ Lê Phương tại Hà Nội khi trao đổi với Việt-Long của đài chúng tôi về một số diễn tiến mới nhất của sự kiện đang gây xôn xao dư luận này. Mời quý thính giả nghe Lê Phương nói tiếp.
Lê Phương: Nói chung là không chỉ riêng em mà tất cả mọi người biết chuyện thì đều rất ngạc nhiên vì thực sự là đọc mãi mà cũng không hiểu là trong cái loạt mười mấy bài mà phóng viên Lan Anh viết có cái gì đáng gọi là bí mật quốc gia hay không.
“Người dân và ngay cả Quốc hội đều rất bức xúc vì giá thuốc quá cao, vậy mà khi phóng viên viết bài điều tra để tìm hiểu nguyên nhân thì lại khép người ta vào tội chiếm đoạt tài liệu bí mật nhà nước, như vậy thì liệu còn ai dám viết lên sự thật nữa”
Việt Long: Thế nội dung của các bài viết đó là như thế nào, bạn có thể thuật sơ qua được không?
Lê Phương: Đại loại là nó nói về cái sự độc quyền, dẫn đến khuynh đảo thị trường thuốc chữa bệnh Việt Nam. Nói chung thì trước đấy ai cũng thấy là mọi cái sự độc quyền thì đều nguy hại, mà cụ thể ở đây là việc độc quyền về phân phối thuốc của công ty Zuellig Pharma tại Việt Nam đã khiến hang triệu bệnh nhân nghèo khốn khổ, điêu đứng. Những bài viết của phóng viên Lan Anh thì nó giúp cho công luận hiểu rõ thêm về những cái nội tình bên trong.
Việt Long: Còn cụ thể bài báo mà bị cho là “chiếm đoạt tài liệu bí mật quốc gia” thì sao?
Lê Phương: Thực ra nó chỉ là một mẩu tin, rất ngắn thôi, sơ lược lại ý mà cái văn bản phía Bộ Y tế trình lên thủ tướng. Nội dung là đề nghị cho thanh tra toàn diện về việc cấp giấy phép và hoạt động cùa Zuellig Pharma tại Việt Nam, vì đã 3 năm vào Việt Nam rồi mà công ty này thực chất chỉ buôn bán thuốc chữa bệnh thôi.
Việt Long: Trước cái quyết định khởi tố của bên công an đưa ra đối với phóng viên Lan Anh thì bạn thấy báo giới phản ứng ra sao?
Lê Phương: Tất nhiên là báo Tuổi Trẻ họ lên tiếng ngay để bảo vệ người của mình. Nhiều tờ báo lớn khác trong nước cũng góp phần thông tin, bênh vực như là Thanh Niên, Sài Gòn Giải Phóng, Phụ Nữ… rồi thì Vietnamnet, Việt NamExpress…
Trong mấy hôm vừa qua thì nó có nhiều diễn tiến, một số luật sư và người hoạt động bên ngành tư pháp, kể cả người có địa vị và tiếng tăm đấy, thì đều lên tiếng phân tích về cái khía cạnh pháp lý của sự việc. Hội nhà báo, mà cụ thể là ông Phan Khắc Hải Phó tổng thư ký, đồng nghiệp và tất nhiên là cả bạn đọc khắp nơi nữa đều đã lên tiếng.
Việt Long: Bạn có thể khái quát một vài luận cứ mà các giới vừa kể đưa ra được không?
Lê Phương: Có 3 luồng ý kiến, tựu chung đều hoắc là không đủ căn cứ để khởi tố phóng viên Lan Anh, hoặc là Lan Anh không có tội gì, ý kiến trung dung hơn thì nói là nếu có sai phạm thì cũng không đáng để khởi tố, bởi vì phóng viên Lan Anh đưa tin với mục đích tốt, mục đích xây dựng chứ không có gì là xấu.
Còn về khía cạnh pháp lý thì: Thứ nhất là bản thân việc một văn bản mà cơ quan đóng dấu là mật, cụ thể ở đây là văn bản của Bộ y tế, thì chỉ là mật với nội bộ cơ quan đó thôi, chứ không đồng nghĩa với việc nó là tài liệu mật của nhà nước.
Thứ hai, mà đây là mâú chốt này, là bản tin của phóng viên Lan Anh mà báo Tuổi Trẻ đăng thì là vào ngày 20/5/04, nhưng thực ra trước đó hang tuần lễ thì báo Nhân Dân đã đăng rồi, thậm chí là còn đăng đầy đủ hơn.
Và điều thú vị nhất là mới đây, chính ông Dương Quốc Trọng, chánh văn phòng của Bộ Y Tế đã lên tiếng xác nhận là nội dung của văn bản này đã được công bố từ ngày 28/4, tức trước đấy. Nghĩa là những gì mà phóng viên Lan Anh viết thì chẳng có gì là mật cả.
Việt Long: Theo như bạn vừa nói thì không chỉ riêng Lan Anh đưa tin đó, mà ngay cả người của mấy tờ báo khác , như là Lao Động hay là Nhân Dân chẳng hạn thì cũng viết, nhưng tại sao chỉ có mỗi mình phóng viên Lan Anh bị công an khởi tố.
Lê Phương: Vâng, đúng là tuy có rất nhiều phóng viên và tờ báo viết về vấn đề này, nhưng cái loạt hơn một chục bài phóng sự điều tra mà Lan Anh thực hiện nó đề cập thẳng thắn và có tác dụng phanh phui hơn cả những sai phạm, khuất tất trong việc cấp giấy phép một cách trái luật khiến cho Zuellig Pharma núp sau lưng Công ty Dược phẩm TW 2 để mà khuynh đảo thị trường thuốc chữa bệnh Việt Nam.
Việt Long: Ngoài tác dụng tìm hiểu và phô bày sự thật ấy cho công chúng thấy rõ thì những bài viết đó nó có góp phần được gì trong vịêc bình ổn giá thuốc ở Việt Nam không?
Lê Phương: Dạ có, tất nhiên chỉ là một phần nhỏ thôi, bởi vì thực ra thì giấy phép hoạt động mà Nhà nước mình cấp cho CT Zuellig Pharma chỉ có thời hạn 03 năm thôi. Đến ngay tháng 9 năm ngoái, 2004, thì đã hết hạn rồi.
Vì nhiều yếu tố, chắc chắn là gồm cả những loạt bài phanh phui đó nữa, nên Nhà nước mình đã không cấp giấy phép Độc quyền phân phối thuốc tiếp cho Zuellig Pharma nữa. Vì thế mà họ đã không còn có thể thu được những khoản lợi nhuận kếch xù nhờ việc mặc sức thao túng thị trường thuốc Việt Nam được nữa.
Việt Long: Thế phía công ty Zuellig Pharma và những người liên quan đã phản ứng ra sao?
Lê Phương: Trước cái việc phóng viên Lan Anh bị khởi tố vì tội gọi là "chiếm đoạt tài liệu bí mật nhà nước" thì nhiều người đã nhận định đó có thể chính là hành động đáp trả từ phía những người bị mất đi lợi nhuận kếch xù vì nhữgn bài báo đó rồi.
Việt Long: Cụ thể là ai đã đáp trả như vậy, dư luận có đề cập đến hay là bạn có biết gì về điều đó không?
Lê Phương: Đấy có phải là hành động trả đũa của công ty Liên doanh Zuellig Pharma với đối tác Việt Nam và nhữgn quan chức Việt Nam đứng đằng sau cái liên doanh đấy không thì cũng hơi khó nói ra lúc này, nhưng mà anh phải nhớ là bản thân ngay từ cái việc dù vào Việt Nam khá muộn, tức là năm 2000, mà ngay lập tức lại tạo được chô đứng, xin được giấy phép độc quyền phân phối và thông qua CT Dược phẩm TW 2 để thao túng thị trường thuốc Việt Nam trong suốt 03 năm trời, chứng tỏ là nó rất mạnh.
Cái việc cấp giấy phép cho nó lúc ấy là không đúng với luật pháp Việt Nam, mà trong cái loạt bài của mình thì phóng viên Lan Anh đã nói là “lách luật” đấy, vậy mà Bộ Y tế, tức là cơ quan có trách nhiệm lúc ấy lại im lặng./… Em nghĩ là cái liên doanh Zuellig Pharma này không đơn giản đâu…
Việt Long: Vậy là liên quan đến cái liên doanh độc quyền về thuốc Zuellig Pharma này vẫn còn có không ít mảng khuất chưa lộ diện hết, đúng không. Còn về phía phóng viên Lan Anh, những cái luận cứ về mặt lụât pháp và thông tin mà báo chí cũng như công luận mới nêu ra trong suốt mấy hôm vừa qua thì như vậy là rất có lợi.
Lê Phương: Ngạc nhiên ở chỗ là bản thân người dân và ngay cả Quốc hội đều rất bức xúc vì giá thuốc quá cao, vậy mà khi phóng viên viết bài điều tra để tìm hiểu nguyên nhân thì lại khép người ta vào tội chiếm đoạt tài liệu bí mật nhà nước, như vậy thì liệu còn ai dám viết lên sự thật nữa?
Việt Long: Nhưng mới đây thì chính thủ tướng Phan Văn Khải đã yêu cầu báo chí phải tích cực hơn nữa trong việc chống tham nhũng và phanh phui, đẩy lùi các vụ vịêc tiêu cực…
Lê Phương: Dạ vâng, chính vì thế mà công luận cũng hy vọng là không những phóng viên Lan Anh của báo Tuổi trẻ được bảo vệ, vì quả thật với nhữgn chứng cứ mà đưa ra mới đây thì phóng viên Lan Anh đâu có phạm tội, mà nhân đây cũng làm rõ luôn là những ai đã đứng đằng sau vụ khởi tố gây nên nhiều thắc mắc này, cũng như ai đã đứng đằng sau và tiếp tay cho sự thao túng, khuynh đảo thị trường thuốc chữa bệnh Việt Nam suốt mấy năm qua khiến bao người dân chịu thiệt hại.
Việt Long: Vâng, cảm ơn bạn.
Vừa rồi là trao đổi giữa Việt-Long với bạn trẻ Lê Phương tại Hà Nội về nhữgn diễn biến mới nhất liên quan đến vụ việc phóng viên báo Lan Anh của báo Tuổi trẻ bị công an khởi tố với tội danh gọi là “chiếm đoạt tài liệu bí mật nhà nước” chỉ vì cho viết những bài báo tố cáo hoạt động thao túng thị trường thuốc chưa bệnh của công ty liên doanh Zuellig Pharma Việt Nam.