Gần 20 năm nay, Cơ quan bảo vệ môi trừơng Hoa kỳ gọi tắt là USEPA luôn cố gắng tái thẩm định tác hại của dioxins lên sức khỏe con người. Tạp chí KHMT kỳ này sẽ bàn về quá trình ấy, nhằm gửi đến quý thính giả thêm một khía cạnh trong vấn đề Dioxin rất phức táp và tế nhị.
By line: Mai Thanh Truyết - Nguyễn An
Xin lưu ý là trong thuật ngữ khoa học, có sự phân biệt giữa Dioxin dùng theo số nhiều và Dioxin dùng theo số ít. Dioxins (số nhiều) được dùng để chỉ, ngòai 2,3,7,8-TCDD hay dioxin, còn gồm thêm 7 chuyển hóa chất của TCDD tức là dioxin, do sự hóan chuyển các vị trí của chlor trong phân tử, cộng thêm 10 chất furan tương tự.
Câu hỏi đầu tiên mà chúng tôi đặt ra với tiến sĩ Mai Thanh Truyết là dioxins xuất hiện trong những trường hợp nào, và với tỷ lệ ra sao. Ông cho biết: Chúng tôi căn cứ vào ước tính mức độ hiện diện của dioxins trong môi trường Hoa Kỳ năm 1995 do EPA đo đạc. Các tỷ lệ của dioxins đó là:
- Xử lý phế thải độc hại bằng phương pháp đốt: 31%; - Đốt rác ở tư gia:19%; - Các bãi rác bị cháy do tai nạn 19%; - Công nghệ chế biến kim loại không chứa chất sắt: 11%; - Phế thải do nhà máy phát điện: 4%; - Nạn cháy rừng: 4%; - Bùn (sludge) của các hệ thống xử lý nước: 4%; - Công nghệ xi măng: 3%; - Các nguồn khác: 5%.
Hỏi: Thưa Tiến sĩ, EPA Hoa Kỳ đã căn cứ vào đâu để kết luận dioxins là những hóa chất độc hại nhất?
Đáp: Quá trình tái thẩm định dioxins của EPA quả thật là một cuộc hành trình dài và phức tạp nhất trong lịch sử môi trường Hoa kỳ. Năm 1985, EPA đã cho ấn hành một nghiên cứu về những tác động của dioxins, ước tính tỷ lệ về nguy cơ bị ung thư là 1 trên 10.000, và xác nhận dioxins là hóa chất độc hại nhất so với tất cả hóa chất hiện có. Và mãi đến 1994, EPA mới hòan tất dự thảo báo cáo mới dầy hơn 3.000 trang.
Qua năm 1995, Hội đồng Cố vấn Khoa học (SAB) đã duyệt xét và đồng ý hầu hết các điểm ghi trong báo cáo trên. Tuy nhiên, SAB đòi hỏi cần phải ước tính lại tính chất và liều lượng về các mối nguy cơ liệt kê trong một số chương trong bản báo cáo và chính bảng báo cáo nầy khiến cho EPA tăng nguy cơ tiếp nhiễm lên 1/1000 người.
Hỏi: Do đâu mà Cơ quan Bảo vệ Môi trường HK kết luận như thế thưa Tiến sĩ?
Đáp: Cho đến thời điểm nầy, nhiều chứng tích cho thấy rằng dioxins có khả năng sinh ra dị hình dị dạng cho trẻ sơ sinh, làm tổn thương tuyến giáp trạng (thyroid) và khả năng miễn nhiễm của trẻ em. Nhưng khi dự thảo báo cáo được công bố, việc tranh cãi về mức độ tiếp nhiễm của Dioxins càng sôi động thêm.
Hỏi: Như vậy EPA có hướng giải quyết như thế nào thưa Tiến sĩ?
Đáp: Để giải quyết các bất đồng ý kiến trên, Một Tiểu ban Tái xét Việc Thẩm định Dioxins (Dioxins Reassessment Review Subcommitte-DRRS) đã triệu tập một cuộc hội luận qua điện thoại vào giữa tháng 4/2001 về những điểm ghi trong phần kết luận của bảng báo cáo cần phải điều chỉnh lại. Sau cùng, vấn đề cũng không được giải quyết ổn thỏa và báo cáo được giao trở lại cho Hội đồng điều hành của Tiểu ban để tái xét.
Sau cùng, Ủy ban Điều hành Hội đồng Cố vấn Khoa học khuyến cáo EPA phải phổ biến báo cáo mới nhất về việc tái thẩm định mức độc hại của dioxins và hy vọng cuôc tranh cãi trường kỳ về dioxins sẽ chấm dứt. Nhưng rốt cuộc, các tranh luận về tính chất độc hại của dioxins vẫn còn tiếp diễn dài dài; các đại công ty hóa chất và thực phẩm tiếp tục làm "lốp bi" để triển hạn thời gian đem vào áp dụng "luật lệ về dioxins" của bà William, giám đốc EPA thời bấy giờ.
Hỏi: Các nhà khoa học và nhà làm luật của EPA đã trao đổi quá nhiều về vấn đề nầy, còn về phía dư luận, chúng tôi muốn nói đến các đại công ty hoá chất và thực phẩm thì phản ứng của họ như thế nào thưa Tiến sĩ?
Đáp: Trước tiên các kỹ nghệ gia tiên liệu nếu bảng báo cáo tái thẩm định được chính thức hóa thì sẽ có nhiều thay đổi trong một số tiêu chuẩn môi trường.
Xa hơn nữa, báo cáo của EPA sẽ ảnh hưởng đến mức an tòan của dioxins trong thức ăn như bò, gà, vịt, và các sản phẩm từ sữa. Một người dân trung bình Hoa kỳ "tiêu thụ" hàng ngày 1 pg (một phần ức gram - 10 -12) trên mỗi kilô trọng lượng. Nhưng nếu theo tính tóan dựa theo báo cáo thì lượng dioxins tối thiểu có thể gây ra ung thư cho con người là 0,01 pg/Kg/ngày, tức một trăm lần thấp hơn mức tiêu thụ thực tế của người dân Hoa kỳ, có nghĩa là bất cứ ai sống trên lãnh thổ Hoa kỳ đều có nguy cơ bị ung thư vì dioxins cả!
Căn cứ theo tính tóan trên, hầu hết những nhà kỹ nghệ thực phẩm nhận định rằng định mức an tòan 0,01 pg/Kg/ngày là "vô lý" và không thể nào đem định mức an tòan của dioxins trong thực phẩm xuống thấp hơn gấp trăm lần như hiện nay cả. Trên thực tế, phương pháp phân tích dioxin tối tân nhất hiện nay chỉ có thể đo đạc đến 1pg mà thôi.).
Bạn nghĩ gì về mức độc hại của chất da cam đến con người và môi trường? Xin email về Vietnamese@www.rfa.org
Hỏi: Như vậy, dioxins xâm nhập vào cơ thể con người qua đường thực phẩm phải không thưa Tiến sĩ?
Đáp: Đúng như vậy thưa anh. Theo báo cáo của EPA thì 95% lượng dioxins xân nhập vào cơ thể con người qua thức ăn. Và các loại thức ăn bị nhiễm độc dioxins từ cao xuống thấp là: cá nước ngọt, cá nước mặn, heo, bò, gà, vịt, và thực phẩm chế biến từ sữa. Và nguồn dioxins ô nhiễm trong thực phẩm phát xuất từ không khí, sau đó đi vào cây cỏ và các nguồn nước như sông ngòi, ao hồ....
Độ hòa tan trong nước của TCDD là 1,26 10-5 có nghĩa là TCDD hầu như không hòa tan trong nước, do đó hóa chất nầy hầu như không hiện diện trong các nguồn nước mà chỉ có thể hiện diện trong bùn dưới đáy sông hồ mà thôi, và thời gian bán hủy của TCDD là từ 7 đến 10 năm. Hỏi: Trở lại vấn đề tranh cãi về mức độc hại của Dioxins, cho đến hôm nay, các khoa học gia vẫn chưa đồng ý rằng TCDD (hay dioxin) là nguyên nhân gây ra nguy cơ ung thư; và đây là điểm bất đồng mấu chốt nhất trong vấn nạn dioxins. Quan điểm của Tiến sĩ như thế nào?
Đáp: Tất cả mọi xu hướng đều đồng ý rằng chất TCDD ( chỉ Dioxin số ít) làm tăng thêm tỷ lệ ung thư của một số bịnh ung thư thử nghiệm trên thú vật. Nhưng các thành viên trong tiểu ban Tái xét việc Thẩm định Dioxins (DRRS) không đồng ý kết luận năm 1996 của EPA. Họ không đồng ý vì những chứng cớ đưa ra để chứng minh của EPA cho rằng dioxins là nguyên nhân của một số bịnh ung thư cho con người không có căn bản chắc chắn, và không đủ mạnh để thuyết phục về phương diện khoa học. Chỉ có 1/3 thành viên của DRRS làm hậu thuẩn cho kết luận 1996 của EPA.
Ngược lại, 2/3 thành viên còn lại của DRRS không ủng hộ việc phân loại TCDD như một tác nhân gây ra ung thư cho con người. Họ lập luận rằng những mối nguy cơ tương đối nhỏ, các phản ứng dương tính về ung thư không được đồng nhất và chắc chắn trong suốt các cuộc thử nghiệm. Ngoài ra cũng còn nhiều yếu tố khác tuy chưa xác định nhưng có thể được xem như là có dự phần vào việc tăng trưởng các hạch ung thư ngoài dioxins.
Tuy nhiên, năm 1997, Cơ quan Quốc tế về Nghiên cứu Ung thư (International Agency for Research on Cancer - IARC) thuộc Cơ quan Y tế Thế giới (WHO) đã phân loại dioxins như là một yếu tố gây ra ung thư cho con người.
Về phần chúng tôi, chúng tôi vẫn nghĩ như kết luận của Cơ quan Y tế Thế giới nghĩa là dioxins có khả năng gây ra bịnh ung thư lên con người, nhưng cần phải nghiên cứu thêm để có thể đưa ra những kết luận có tính cách thuyết phục hơn trong việc áp dụng cho con người.
Hỏi: Cuộc trao đổi về việc tái thẩm định mức độc hại của các loại Dioxins thể hiện một tinh thần dân chủ và khoa học của các nhà khoa học trên thế giới, Tiến sĩ nhận định thế nào về trường hợp chất Da cam/Dioxin ở Việt Nam?
Đáp: Trên thế giới, việc thẩm định mức độc hại của dioxins vẫn còn trong vòng tranh cãi dài dài và cho đến nay vẫn còn tiếp diễn. Chúng tôi nghĩ, mọi ảnh hưởng, thảm họa...gán cho trường hợp dioxin (số ít để chỉ 2,3,7,8-TCDD,) ở Việt Nam là một việc cần nên xét lại. Các kết quả nghiên cứu hiện có của các công ty ngoại quốc, hay các "nhà khoa học"... để đi đến kết luận là dioxin có trong chất màu da cam là tác nhân của những bịnh tật "ghê khiếp"...đang xảy ra ở Việt Nam là một việc làm chưa đủ căn bản khoa học.
Việc tranh cãi trong vấn đề tái thẩm định mức độc hại của Dioxins của các khoa học gia trên thế giới thể hiện một thái độ đúng đắn của những nhà làm khoa học chân chính. Một cuộc tranh cải khoa học chỉ được chấm dứt khi tất cả khoa học gia liên hệ đều đi đến sự đồng thuận với những luận cứ và chứng minh khoa học trong sáng. Làm khoa học không thể "khẳng định" suông một sự kiện khoa học mà không cần chứng minh, hay chứng minh nhưng chưa đủ tính thuyết phục.
Khoa học phải đứng ngòai biên giới quốc gia, đứng trên lằn ranh chủ nghĩa, và càng đứng xa mọi "ý đồ" đen tối của cá nhân hay tập đòan.