Nhóm Công tác về bắt giữ tuỳ tiện (WGAD) của Liên Hiệp quốc (LHQ) nói rằng việc bắt giữ nhà hoạt động Nguyễn Lân Thắng là tuỳ tiện và việc xét xử ông không bảo đảm tính công bằng.
Ngày 10/12/2024, WGAD đã ban hành Ý kiến số 51/2024 gửi Chính phủ Việt Nam về việc bắt giữ và kết án ông Thắng, một nhà hoạt động dân chủ và nhân quyền đang phải thi hành án tù sáu năm về tội danh “tuyên truyền chống Nhà nước” theo Điều 117 của Bộ luật Hình sự.
Cho tới nay, Chính phủ Việt Nam vẫn chưa phản hồi, Văn phòng Cao uỷ Nhân quyền LHQ cho biết ngày 26/2 khi công bố văn bản này.
Yêu cầu trả tự do và bồi thường
Ông Thắng, người cũng là blogger của RFA, tham gia và đưa tin về hoạt động nhân quyền và dân sự từ năm 2011 trong đó có phong trào biểu tình chống Trung Quốc trong các vụ căng thẳng với Việt Nam ở Biển Đông. Ông bị bắt ngày 05/7/2022.
Ông bị giam cách ly với xã hội, không được gặp gia đình và luật sư trong thời gian hơn bảy tháng. Sau khi Viện Kiểm sát thành phố Hà Nội ban hành cáo trạng giữa tháng 2/2023, ông mới được gặp luật sư để chuẩn bị cho phiên toà kín vào ngày 12/4 năm đó.
Trong văn bản gửi Chính phủ Việt Nam, WGAD nói rằng việc bắt giữ ông Thắng là tuỳ tiện vì ông chỉ thực hiện ôn hoà các quyền cơ bản được ghi trong Công ước Quốc tế về các quyền dân sự và chính trị (ICCPR) mà Việt Nam cũng là thành viên.
Cơ quan này cũng nói việc xét xử ông không bảo đảm sự công bằng theo tiêu chuẩn quốc tế sau khi ông bị giam giữ trong thời gian dài mà không được gặp gia đình và luật sư.
Nhóm công tác bao gồm năm chuyên gia độc lập có đại diện địa lý cân bằng, cũng yêu cầu Chính phủ Việt Nam trả tự do cho ông Thắng và bồi thường thoả đáng cho ông.
Theo WGAD, ông Thắng là một trong nhiều trường hợp ở Việt Nam trong nhiều năm gần đây khi người bảo vệ nhân quyền bị tước đoạt quyền tự do tùy tiện. Họ bị bắt giữ tuỳ tiện không theo các chuẩn mực quốc tế, giam giữ kéo dài trước xét xử, bị từ chối hoặc hạn chế tiếp cận với cố vấn pháp lý, bị giam giữ biệt lập, bị truy tố theo các tội hình sự được diễn đạt mơ hồ vì thực hiện quyền con người một cách hòa bình, bị xét xử nhanh chóng mà không tuân thủ đúng trình tự tố tụng, tuyên án không cân xứng và không được tiếp cận với thế giới bên ngoài.
WGAD lo ngại rằng mô hình này cho thấy một vấn đề mang tính hệ thống ở Việt Nam với việc giam giữ tùy tiện, nếu tình trạng này tiếp diễn, có thể dẫn đến vi phạm nghiêm trọng luật pháp quốc tế.
Luật sư nói gì?
Một luật sư tham gia bào chữa cho ông Thắng trong phiên toà sơ thẩm, cho biết nền tư pháp và hệ thống luật pháp Việt Nam hiện hành chưa đủ công bằng hoặc chưa cho thấy sự rõ ràng cần thiết trong việc bảo đảm các hành vi chính trị của công dân, điều này dẫn đến việc áp dụng cả luật nội dung lẫn tố tụng đều chưa thoả đáng với các tiêu chuẩn hay đòi hỏi về công bằng với ý nghĩa và giá trị phổ quát như quốc tế công nhận.
Ông nói với RFA trong điều kiện ẩn danh vì lý do an ninh qua tin nhắn ngày 28/2:
“Việc xét xử dựa trên luật nội dung và tố tụng như vậy đưa đến hệ quả thách thức tính bền vững và giá trị cốt lõi của công lý, thứ đòi hỏi sự chi tiết và chính xác ngặt nghèo cho mọi điều kiện áp dụng nó - rằng các quy định không để ngăn chặn một cách thái quá các quyền chính trị của công dân, đặc biệt liên quan tới quyền tự do ngôn luận hay hội họp, báo chí.”
Luật nội dung muốn nói đến khung pháp lý, các quy định pháp luật nhằm xác định quyền và nghĩa vụ của con người và pháp nhân.
Luật sư Đặng Đình Mạnh, người từng tham gia bào chữa trong nhiều vụ án chính trị, nói rằng tuy Việt Nam đã là thành viên của ICCPR từ năm 1982 nhưng vẫn sử dụng Điều luật 117 “tuyên truyền chống Nhà nước” và Điều luật 331 “lợi dụng quyền tự do dân chủ” của Bộ luật Hình sự để bịt miệng giới bất đồng chính kiến.
Ông nói về bất công trong hoạt động tố tụng ở các vụ án chính trị, đặc biệt là trong các vụ án theo hai cáo buộc trên mà ông cho là “mặc nhiên bất hợp pháp và không có giá trị để cáo buộc công dân.”
“Bất công vì tiến trình điều tra (bao gồm giám định tư pháp), truy tố, xét xử đối với những người bị cáo buộc theo Điều 117 hoặc Điều 331 đầy rẫy những vi phạm tố tụng hình sự, cũng như vi phạm những nguyên tắc mang tính chuẩn mực của tố tụng hình sự mà nhiều quốc gia văn minh trên thế giới đang áp dụng.”
Ông cho rằng yêu cầu của nhóm công tác của LHQ trong trường hợp của blogger Nguyễn Lân Thắng hoàn toàn chính đáng.
“Chính phủ Việt Nam cần thực thi nhanh chóng và đầy đủ các nội dung ghi trong văn bản này. Song song đó, áp dụng xử lý tương tự cho tất cả các tù nhân chính trị khác đang bị giam giữ dù đã xét xử hoặc chưa xét xử.”
Phóng viên gửi email cho Bộ Ngoại giao Việt Nam với đề nghị bình luận về văn bản của WGAD nhưng chưa nhận được phản hồi.
Nhà hoạt động, blogger Nguyễn Lân Thắng bị bắt với cáo buộc “tuyên truyền chống nhà nước”
Blogger Nguyễn Lân Thắng bị kết án sáu năm tù giam trong phiên xử kín
Nhà hoạt động Nguyễn Lân Thắng không kháng cáo, bị chuyển đi Thanh Hoá
Blogger Nguyễn Lân Thắng bị khủng bố tinh thần trong Trại giam số 5