Thật khó để không nghĩ đến yếu tố Trung Quốc khi bàn đến Luật An ninh mạng, nhất là khi Luật An ninh mạng Việt Nam rất giống Luật An ninh mạng Trung Quốc [16]. Trong phần này tôi giải thích tại sao sao chép Trung Quốc chỉ làm lợi cho họ nhưng gây hại cho Việt Nam.
Với sức mạnh của nền kinh tế lớn thứ hai và sức hút của thị trường lớn nhất thế giới, Trung Quốc có thừa khả năng đặt ra luật chơi riêng và bắt buộc các công ty phải tuân theo. Apple vừa rồi đã đồng ý chuyển dữ liệu iCloud của người Trung Quốc về Trung Quốc [17]. Facebook luôn thèm khát thị trường Trung Quốc, đã nhiều lần xin giấy phép, nhưng vẫn chưa được chính phủ Trung Quốc cho vào. Tháng 7 vừa qua, Trung Quốc cấp giấy phép cho Facebook nhưng ngay lập tức thu hồi chỉ sau đó 1 ngày [18].
Cách mà Trung Quốc ép các công ty công nghệ là cơ sở để những nhà làm luật Việt Nam tạo ra Luật An ninh mạng.<br/>-Kỹ sư Dương Ngọc Thái
Có thể thấy rằng cách mà Trung Quốc ép các công ty công nghệ là cơ sở để những nhà làm luật Việt Nam tạo ra Luật An ninh mạng, nhưng Việt Nam không phải Trung Quốc, chúng ta không có đủ tài lực để ra yêu sách với thế giới. Trung Quốc không cho Facebook vào, còn Facebook không thèm vào Việt Nam. Cùng một chính sách, nhưng kết quả không thể khác nhau hơn.
Mô hình phát triển kinh tế số của Trung Quốc không thể áp dụng cho Việt Nam. Trung Quốc có một thị trường nội địa rộng lớn, và sau hơn 30 năm liên tục nhận vốn và công nghệ thế giới, Trung Quốc đã có những trung tâm nghiên cứu, những trường đại học, những tập đoàn công nghệ, những quỹ đầu tư top đầu thế giới [19]. Trước đây Trung Quốc chỉ sao chép công nghệ thế giới, nhưng bây giờ họ đặt ra mục tiêu năm 2030 sẽ vượt Mỹ, đứng đầu thế giới về những công nghệ cao cấp như Trí Tuệ Nhân Tạo [20].
Việt Nam không có gì có thể so sánh được cả. Chúng ta chỉ có gần 100 triệu dân, nhưng sức mua không lớn vì dân còn nghèo, phương tiện thanh toán điện tử còn chưa phổ biến. Tình trạng gian lận tràn lan (ví dụ như đánh cắp thẻ tín dụng để mua hàng hay click quảng cáo giả) cũng khiến việc kinh doanh trên Internet ở Việt Nam có chi phí cao hơn các quốc gia khác.
May mắn cho chúng ta, phương Tây đang rất lo sợ Trung Quốc, họ mong muốn tìm kiếm một đối tác khác để đầu tư, hợp tác và Việt Nam đang nổi lên như là một lựa chọn tốt. Để phát triển, Việt Nam cần dịch vụ, sản phẩm tiên tiến của thế giới, nhưng cần nhất vẫn là vốn, công nghệ và tri thức để tự phát triển các sản phẩm tương tự. Nhưng dự thảo 03/10/2018 chẳng khác nào một lời tuyên bố rằng Việt Nam không muốn đi cùng với thế giới. Không gì có lợi hơn cho Trung Quốc và bất lợi hơn cho Việt Nam khi Việt Nam “xù lông nhím" với phương Tây, vì Trung Quốc sẽ “bất chiến tự nhiên thành" loại bỏ bớt một đối thủ cạnh tranh thu hút vốn và công nghệ của thế giới.
Nguy hiểm hơn hết, khi Việt Nam cản trở các công ty công nghệ phương Tây, các tập đoàn công nghệ rất giàu mạnh của Trung Quốc sẽ thao túng thị trường và dữ liệu của người Việt Nam. Chuyện gì sẽ xảy ra nếu Baidu, Tencent, Alibaba tổng “tấn công” thị trường Việt Nam? Trước khi phát triển được những sản phẩm nội địa, chúng ta vẫn cần những đối tác phương Tây để đảm bảo dữ liệu không rơi vào tay Trung Quốc, nếu không muốn học lại mãi bài học lịch sử ngàn đời của cha ông.
Thay vì sao chép Trung Quốc để rồi phải lệ thuộc hoàn toàn vào Trung Quốc, Việt Nam cần phải đi một con đường khác, xích lại gần hơn với thế giới.<br/>-Kỹ sư Dương Ngọc Thái
Thay vì sao chép Trung Quốc để rồi phải lệ thuộc hoàn toàn vào Trung Quốc, Việt Nam cần phải đi một con đường khác, xích lại gần hơn với thế giới. Chúng ta vẫn phải chơi với Trung Quốc, nhưng mục tiêu là giảm lệ thuộc và phải tận dụng lợi thế cạnh tranh của mình. Nhờ có Internet tự do hơn, so với Trung Quốc, Việt Nam có một xã hội cởi mở hơn và một không gian tự do ngôn luận rộng rãi hơn. Để tồn tại và phát triển, chúng ta phải giữ được những khác biệt này. Nếu Trung Quốc yêu cầu lưu trữ dữ liệu nội địa, Việt Nam phải giải phóng dữ liệu và trở thành thiên đường dữ liệu nơi mà cả thế giới có thể an tâm lưu trữ dữ liệu của họ. Nếu Trung Quốc đóng cửa Internet, Việt Nam phải có Internet tự do. Nếu Trung Quốc có Vạn Lý Hỏa Thành, Việt Nam phải dùng Internet để kết nối và đi cùng thế giới.
Tài liệu tham khảo
[1] Nghị định Quy định chi tiết một số điều của Luật An ninh mạng, dự thảo ngày 3/10/2018, https://drive.google.com/file/d/1gBwAnqcdtEloR9dk0A3Pmz4mbzZlFRhl/view
[2] How Law Enforcement Should Access Data Across Borders, http://www2.itif.org/2017-law-enforcement-data-borders.pdf
[3] CLOUD Act, https://www.congress.gov/bill/115th-congress/house-bill/4943
[4] Data Centre Risk Index 2016, https://verne-global-lackey.s3.amazonaws.com/uploads%2F2017%2F1%2Fb5e0a0da-5ad2-01b3-1eb8-8f782f22a534%2FC%26W_Data_Centre+Risk_Index_Report_2016.pdf
[5] Where Is Your Data, Really?: The Technical Case Against Data Localization, https://www.lawfareblog.com/where-your-data-really-technical-case-against-data-localization
[6] Global Data Flows and Connectivity Are Creating New Economic and Trade Opportunities, https://www.brookings.edu/research/regulating-for-a-digital-economy-understanding-the-importance-of-cross-border-data-flows-in-asia/
[7] Data Localization Laws: an Emerging Global Trend, https://www.jurist.org/commentary/2017/01/Courtney-Bowman-data-localization
[8] Data Nationalism, http://law.emory.edu/elj/content/volume-64/issue-3/articles/data-nationalism.html
[9] The False Promise of Data Nationalism, http://www2.itif.org/2013-false-promise-data-nationalism.pdf
[10] Google, Facebook đã đặt hàng ngàn máy chủ ở Việt Nam, https://vtc.vn/google-facebook-da-dat-hang-ngan-may-chu-o-viet-nam-d367295.html
[11] Sites block users, shut down activities and flood inboxes as GDPR rules loom, https://www.theguardian.com/technology/2018/may/24/sites-block-eu-users-before-gdpr-takes-effect
[12] Major US news websites are going down in Europe as GDPR goes into effect, https://www.theverge.com/2018/5/25/17393894/gdpr-news-websites-down-europe
[13] Chưa có thông tin Google, Facebook rời Việt Nam do luật An ninh mạng, https://thanhnien.vn/cong-nghe/chua-co-thong-tin-google-facebook-roi-viet-nam-do-luat-an-ninh-mang-973883.html
[14] Joint Industry Comments on Draft Law on Cybersecurity, https://www.bsa.org/~/media/Files/Policy/Data/02262018BSAJointIndustry%20CommentsVietnamCybersecurityLaw.pdf
[15] Statement from the AIC following the Congress of the United States letter on the Vietnam Law on Cybersecurity (17th July 2018), https://www.aicasia.org/2018/07/17/statement-from-the-asia-internet-coalition-following-the-letter-by-the-congress-of-the-united-states-on-the-law-on-cybersecurity-in-vietnam/
[16] Dự luật An ninh mạng: Hàng Việt Nam 'Made in China'?, https://www.luatkhoa.org/2017/11/du-luat-ninh-mang-hang-viet-nam-made-china/
[17] Apple officially moves its Chinese iCloud operations and encryption keys to China, https://www.theverge.com/2018/2/28/17055088/apple-chinese-icloud-accounts-government-privacy-speed
[18] China Said to Quickly Withdraw Approval for New Facebook Venture, https://www.nytimes.com/2018/07/25/business/facebook-china.html
[19] China Internet Report 2018, https://www.abacusnews.com/china-internet-report/
[20] A Next Generation Artificial Intelligence Development Plan, https://chinacopyrightandmedia.wordpress.com/2017/07/20/a-next-generation-artificial-intelligence-development-plan/
[21] Cross-Border Data Flows: Where Are the Barriers, and What Do They Cost?, https://itif.org/publications/2017/05/01/cross-border-data-flows-where-are-barriers-and-what-do-they-cost
[22] Here Come the Viet Gamers, https://www.forbes.com/global/2010/0208/companies-technology-online-games-vietnam-social-networking.html#69b03c824b70
[23] Apple is under fire for moving iCloud data to China, https://money.cnn.com/2018/02/28/technology/apple-icloud-data-china/index.html
[24] Facebook fell 13 percent this week to below $160, the stock's worst week since July 2012, https://www.cnbc.com/2018/03/23/facebook-cambridge-analytica-stock-sees-third-worst-trading-week-ever.html
[25] Google, Facebook thu lợi hàng ngàn tỉ đồng mỗi năm, https://thanhnien.vn/tai-chinh-kinh-doanh/google-facebook-thu-loi-hang-ngan-ti-dong-moi-nam-898994.html
* Bài viết không thể hiện quan điểm của Đài Á Châu Tự Do