Phạm Điền, phóng viên đài RFA
Bộ Công An Việt Nam khởi tố phóng viên Lan Anh của báo Tuổi Trẻ ở Việt Nam tội “chiếm đoạt tài liệu bí mật nhà nước”. Hành động này tạo một sự công phẫn trong dư luận ở Việt Nam vì theo các dữ kiện được nói tới thì phóng viên Lan Anh chỉ viết một loạt bài đề cập đến thuốc men Việt Nam bi tăng giá quá cao khến người dân nghèo không mua được thuốc trị bệnh.
Nhờ loạt bài đó mới có một số biện pháp được đưa ra để làm gỉam cơn sốt thuốc. Dư luận Việt Nam xôn xao. Nhiều luật sư, hãng luật và ngay cả một vị từng là Bộ Trưởng Tư Pháp của Việt Nam cũng lên tiếng nói rằng vụ khởi tố này là vô lý.
Luật sư Trần Vũ Hải, hành nghề ở Hà Nội cũng cho biết quan điểm của ông trong phần trả lời cuộc phỏng vấn của Phạm Điền sau đây.
Phạm Điền: Kính chào luật sư Trần Vũ Hải, vụ phóng viên Lan Anh của báo Tuổi Trẻ bị Công an khởi tố tội “chiếm đoạt tài liệu bí mật nhà nước” gây xôn xao dư luận trong và ngoài nước. Xin luật sư cho biết thêm chi tiết vụ này.
Luật sư Trần Vũ Hải: Phóng viên Lan Anh cách đây khoảng 8 tháng. Ngày 19 tháng 5, năm 2004 thì Bộ Y Tế có một công văn gửi cho chủ tịch chính phủ, đề nghị chính phủ giao bộ đầu tư thanh tra một công ty nước ngoài, công ty này có quyền phân phối về dược, chúng tôi không muốn nêu tên công ty đó.
Thì ngày 20 chị Lan Anh đã đăng tin này lên trên báo Tuổi Trẻ. Sau đó, gần đây, ngày mùng 5 tháng Giêng, cơ quan điều tra Bộ Công An khởi tố chị tội đi mua bán, chiếm đoạt tài liệu mật vì lý do công văn của bộ Y Tế gửi chính phủ đóng dấu mật. Tóm tắt là như vậy.
Cũng trở lại cách đây một năm ở Việt Nam xôn xao rất nhiều về giá thuốc. Họ cho rằng một trong các nguyên nhân là có những công ty của nước ngoài tận dụng các cơ hội để đẩy giá thuốc lên cao mà một trong những công ty đó có khả năng là một công ty phân phối dược độc quyền nêu trên.
Thế thì dư luận rất nhiều và cũng bàn với quốc hội để làm tránh tình trạng đấy vì giá thuốc lên cao, ảnh hưởng đến người nghèo, thâm chí lên cao đến 5 đến 10 lần với giá trị của chính nó thì rất nhiều người bức xúc không thể mua được. Cái đấy chỉ ảnh hưởng đến người nghèo. Thì chị Lan Anh được xem là một trong những phóng viên có hạng khi viết bài về vấn đề này.
Tôi nghĩ rằng một người phóng viên như chị chắc chắn đã đụng đến lợi ích của một số người nào đó, nhất là những người liên quan đến ngành dược. Tất nhiên họ phản ứng là một điều bình thường. Thế còn công văn đó có được đóng mật hay không, tài liệu mật hay không thì hiện nay dư lưận cũng đang bàn tán.
Bản thân tôi cũng có viết một cái bài theo yêu cầu báo Tuổi Trẻ thì một hai hôm nữa họ sẽ đăng.
Phạm Điền: Theo cái nhìn chuyên nghiệp của một luật sư và cũng là một người thường bênh vực các thân chủ, thì trường hợp như chị Lan Anh, quan điểm của ông như thế nào?
Luật sư Trần Vũ Hải: Cũng khó bình luận nhe. Nhưng tôi nghĩ đây là một tai nạn nghề nghiệp nhà báo thôi. Tức là họ có thể chưa thận trọng lắm hoặc có thể rằng thông thường khi mà mình đụng chạm đến một thế lực nào đó, tất nhiên sẽ bị phản ứng, họ tìm đủ mọi cách kể cả việc sử dụng pháp luật rằng tài liệu này là tài liệu bí mật mà anh đưa lên ảnh hưởng đến chúng tôi. Hoàn toàn họ có thể như thế để chống đối lại.
Ở Việt Nam có nhiều trường hợp phóng viên phải ra toà, nhưng tôi nghĩ việc ra toà hình sự ấy là một việc có lẽ cũng không nên làm trừ những trường hợp tác động đến quyền lợi đông đảo của nhà nước và của người dân, gây hại trực tiếp cho ai đó chứ nếu chỉ có những vấn đề về uy tín, thị trường, sức mua vân vân thì hoàn toàn toà dân sự có thể giải quyết được. Nếu anh ta vi phạm chuẩn mực về đưa tin thì toà phạt xử bằng tiền chẳng hạn.
Phạm Điền: Thưa trong vụ này thì Tuổi Trẻ Online có đưa ra một số quan điểm, ngay cả như ông Nguyễn Đình Lộc cựu Bộ trưởng Bộ Tư Pháp cũng nói rằng các bài báo đã ngoài thông tin mật thì khởi tố làm gì. Mà qua đối chiếu thì thấy tính chất nguy hiểm cho xã hội không có…Bản tin của phóng viên Lan Anh loan đi nằm ngoài thông tin mật. Ông nghĩ thế nào?
Luật sư Trần Vũ Hải: Hiện nay toà án chưa xét xử, chúng ta cũng chỉ bình luận thôi và chúng ta cũng chưa nắm hết được ngoài việc họ còn định làm cái gì nữa thì khó bình luận. Quan điểm cá nhân tôi thì đúng là công văn đó không thể có thể coi đó là một tài liệu mật được.
Nếu coi đó là một tài liệu mật thì rất dễ lạm dụng. Người ta không muốn đưa tin thì cứ cho là tài liệu mật. Cho nên tôi cho là có khả năng việc đóng dấu mật là một thói quen hành chính của nhiều người khi cứ cho rằng tài liệu ở trong nhà nước là tài liệu mật hết.
Có lẽ chúng ta ở Việt Nam cũng phải học tập một cái phương thức mới là tất cả những công văn của nhà nước có khi phải được người dân được biết, tức là khi người dân yêu cầu là phải đưa cho họ coi, mới minh bạch còn những cái gì mật thì lại là vấn đề khác, cần bảo vệ an toàn riêng, còn tất cả những cái khác, chúng tôi hoàn toàn có quyền bởi chúng tôi xem rằng anh có hoạt đụng đúng chức năng của anh không.
Thí dụ khi nhân dân yêu cầu có đáp ứng yêu cầu đấy không nhất là như trong trường hợp này khi nhân dân yêu cầu phải xem xét là có đúng công ty này là nguồn gốc của việc tăng giá không. Người dân hoàn toàn có quyền hỏi Bộ Ý Tế đã có những động thái như thế nào, anh phải thông tin cho chúng tôi chứ. Theo tôi rất là bình thường. Người dân có quyền biết được thông tin từ các cơ quan.
Phạm Điền: Thưa ông trong bài báo ông viết cho tờ Tuổi Trẻ, ông kết luận vấn đề này như thế nào?
Luật sư Trần Vũ Hải: Chúng tôi nói rằng cứ giả thiết chúng tôi cho rằng đấy không là tài liệu mật, cứ giả thiết rằng đấy là tài liệu mật thật, nội dung nó chỉ đơn giản như vậy thì nó có gây nguy hại cho xã hội hay không? Bất kỳ người dân nào mà đọc thì cũng thấy không nguy gì cho xã hội, có khi nó chỉ là một cách tích cực hơn để nhắc nhở nhà nước phải xem xét những cái yêu cầu từ người dân.
Nói tóm lại nó không gây nguy hại cho xã hội. Theo pháp luật Việt Nam, điều 8 hình sự có quy định rằng đối với những hành vi có dấu hiệu của tội phạm nhưng không gây nguy hại cho xã hội hoặc gây nguy hại cho xã hội nhưng không đáng kể thì không coi là tội phạm mà có thể xử lý bằng hình thức khác, ví dụ xử lý hành chính, cảnh cáo, treo bút ngắn hạn hoặc có thể bị kiện ra toà dân sự cho ai đó để bồi thường. Dùng hành chính dân dự để giải quyết không đến nỗi truy cứu trách nhiệm hình sự.
Phạm Điền: Thưa ông có những luật sư nhận bào chữa cho phóng viên Lan Anh chưa?
Luật sư Trần Vũ Hải: Tôi được biết báo Tuổi Trẻ đã nhờ đến một luật sư. Tất nhiên tổ chức luật sư không có uqyền cử ra nếu cô Lan Anh hoặc báo Tuổi Trẻ không yêu cầu. Ngoài ra Hội Nhà Báo Thành phố Hồ Chí Minh cũng có công văn yêu cầu và Hội Nhà Báo Trung Ương cũng có công văn yêu cầu làm rõ vấn đề này. Cũng có quan điểm cho rằng không thể và cũng không nên khởi tố phóng viên Lan Anh.
Phạm Điền: Chúng tôi cũng nhân dịp này hỏi luật sư cái nhóm Vì Công Lý do luật sư đề xướng hình thành gặp khó khăn lúc đầu nay tiến đến đâu rồi.
Luật sư Trần Vũ Hải: Về vấn đề này tôi nghĩ rằng sẽ có một cái thông tin trong thời gian tới.