Trong một chương trình trước, qúi vị đã nghe một số người đã từng ở các trại tị nạn kể về đời sống của thuyền nhân trong thời gian trước và sau ngày đóng cửa.
Kỳ này, mời qúi vị nghe tiếp câu chuyện về đời sống thuyền nhân ở Hongkong, nơi mà đa số thuyền nhân là người miền Bắc. Cũng chính nơi đây, đã xảy ra rất nhiều thảm cảnh cũng chỉ vì sự bất đồng chính kiến.
Bên trong các trại cấm
Do sự cố tình làm ngơ của Cao Ủy Liên Hiệp Quốc, của chính quyền Hồng Kong, đã gây ra những cái chết đau thương của thuyền nhân Việt Nam và thậm chí, đến bây giờ, có người vẫn còn đang bị giam tù nơi miền đất ấy.
Sơ Christine Trương Mỹ Hạnh, thuộc dòng Chúa Chiên Lành, hiện là Giám Đốc Trung Tâm Phục Vụ Thanh Thiếu Niên và Gia Đình ở Atlanta, bang Georgia, Hoa Kỳ, người từng có mặt ở Hồng Kông để giúp các thuyền nhân Việt Nam ngay từ năm 1976 cho hay:
"Tr ại H ồng Kông b ắt đ ầu t ừ năm 1976 vì có m ột s ố ng ười đ ến đó, các n ước cho đ ịnh c ư r ất nhanh.
Đ ến năm 1979, thì chi ếc tàu Cardilac, đi t ừ Nha Trang, Đà N ẵng, đa s ố là ng ười Hoa, khi h ọ t ới H ồng Kông thì chính ph ủ Hongkong không cho vào, h ọ ph ải ch ờ ở đó đ ến 4 tháng sau, và có m ột ng ười c ắt dây và chi ếc tàu n ặng t ới 3.000 t ấn t ừ t ừ chìm, chính ph ủ Hongkong m ới m ở c ửa và b ắt đ ầu cho phép ng ười ta vào Caolun, và thành l ập tr ại t ừ đó.
Nh ưng sau 3 năm thì h ọ th ấy nuôi nh ững ng ười này quá t ốn kém và h ọ cho ra đ ể đi làm.
Lúc đó, chính phủ Hongkong không muốn cho người Việt Nam đến Hongkong nữa. Nhưng, người ta đến càng ngày càng đông, đến độ không có chỗ chưá và chính phủ phải mở tất cả nhà tù ra và luật của trại cấm là áp dụng giống như trại tù của Hongkong.
Sơ Christine Trương Mỹ Hạnh
Cũng trong th ời gian này, ch ưa có lu ật l ệ ch ặt ch ẽ, nên đã có nh ững cu ộc xô xát x ảy ra gi ữa ng ười B ắc và ng ười Nam. Trong s ố đó, có nh ững ng ười đã ch ết ch ỉ vì cãi vã nhau.
Đ ến năm 1982 thì chính th ức tr ại c ấm b ắt đ ầu. Lúc đó, chính ph ủ Hongkong không mu ốn cho ng ười Vi ệt Nam đ ến Hongkong n ữa. Nh ưng, ng ười ta đ ến càng ngày càng đông, đ ến đ ộ không có ch ỗ ch ưá và chính ph ủ ph ải m ở t ất c ả nhà tù ra và lu ật c ủa tr ại c ấm là áp d ụng gi ống nh ư tr ại tù c ủa Hongkong.
M ỗi ngày ăn hai b ữa, ng ười t ị n ạn không có tên, mà ch ỉ có s ố… Và nh ững ng ười t ị n ạn ph ải d ồn ép s ống chung v ới nhau. 3 ng ười ng ủ chung m ột gi ường, m ột gi ường có 3 t ầng, s ống trong nh ững khu nhà tôn, r ất nóng. Chung quanh là k ẽm gai.
Bu ổi sáng, khi h ọ đánh th ức d ậy là ng ười t ị n ạn ph ải d ậy h ết và hai tay đ ể sau đ ầu. Khi ng ười ta ki ểm tra, ph ải đ ứng lên đ ọc s ố c ủa mình b ằng ti ếng Qu ảng Đông. Có nhi ều ng ười l ớn tu ổi, không nh ớ đ ược s ố mà l ại ph ải đ ọc b ằng ti ếng Qu ảng Đông, nên b ị ph ạt, b ị g ậy batoong gõ lên đ ầu.
Ăn u ống thì dành gi ựt nhau vì lu ật nhà tù nên không có chén dĩa, mà h ọ ch ỉ phát cho m ỗi gia đình m ột cái thau, m ỗi cá nhân m ột cái mu ỗng b ằng nilon. M ột h ộ gia đình thì ch ỉ đi lãnh c ơm trong cái thau và m ọi ng ười ng ồi xu ống d ưới đ ất dùng cái thià c ủa mình ăn.
Nhi ều khi đi vào tr ại, tôi th ấy b ảy, tám cái đ ầu cúi xu ống m ột cái thau, th ấy r ất đau lòng, gi ống nh ư m ột con v ật gì đó đang dành nhau đ ể ăn."
Chứng kiến sự đối xử rất tệ hại của chính quyền bản xứ với thuyền nhân Việt Nam, Sơ Mỹ Hạnh quyết tâm tranh đấu với các cơ quan chức năng để yêu cầu chính quyền phải thay đổi chính sách.
Trước sự đòi hỏi chính đáng, đến năm 1986, chính quyền Hong Kong phải nhượng bộ, bắt đầu cho phép các hội đòan quốc tế như World Relief, Save the Children… vào để giúp đỡ thuyền nhân Việt Nam. Cuộc sống thuyền nhân cũng dễ thở hơn, được đối xử tử tế hơn.
Thế nhưng, làn sóng người Việt tiếp tục đổ đến Hongkong. Và năm 1988, Hongkong bắt đầu có trại cấm để thực hiện chính sách thanh lọc. Một điều rất thương tâm tại các trại tị nạn ở Hồng Kong là có rất nhiều cảnh đánh nhau xảy ra giữa thuyền nhân miền Bắc và miền Nam. Sơ Mỹ Hạnh kể tiếp:
“Tôi chứng kiến cảnh đánh nhau quá sức, Hongkong phải lấy trực thăng, đổ lính xuống để dẹp. Những cựu quân nhân của miền Nam gần như bị đánh rất nặng, có một số anh bị chết, bị cắt gân… có khoảng 6 anh, tôi đưa vào bệnh viện, bây giờ có hai anh bị tàn phế suốt đời.
Sau đó, người ta mới chuyển người miền Nam thì đi ở với người miền Nam, lúc trước là Nam Bắc sống chung. Nhưng mà đánh nhau thì chỉ thanh niên thôi, còn những ai có gia đình thì không. Một phần là do trại giam, vì người ta tù túng, suốt ngày cứ nằm dài chờ bữa ăn, năm này qua năm kia… nên khi nói chuyện với nhau, người miền Nam thì tức chế độ CS, chửi ông Hồ Chí Minh, thì những người miền Bắc lại thần thánh hoá ông Hồ Chí Minh, cho nên cãi vã.
Có em Lộc, người Nha Trang, vì chửi nhau như vậy mà giết một anh người miền Bắc và hiện nay vẫn ở tù ở Hongkong. Có nhiều chuyện nó đẩy đưa làm cho con người bí túng, sinh ra dễ cãi nhau. Luân lý và xã hội thì rất thấp vì cuộc sống chung chạ, không có ngày mai, người ta sống giống như trong một cái chuồng, sống lúc nhúc với nhau…”
Tôi chứng kiến cảnh đánh nhau quá sức, Hongkong phải lấy trực thăng, đổ lính xuống để dẹp. Những cựu quân nhân của miền Nam gần như bị đánh rất nặng, có một số anh bị chết, bị cắt gân…
Sơ Christine Trương Mỹ Hạnh
Cưỡng bức hồi hương
Vào năm 1989, chính quyền Hồng Kông áp dụng cưỡng bức hồi hương. Lúc bấy giờ, cuộc sống của họ vô cùng khốn khổ. Ngòai chuyện phải lo chống lại sự bắt bớ của lính Hongkong, họ còn bị những thành phần du đãng trong trại, hay còn gọi là “đầu gấu” hà hiếp.
Cao Ủy Tị Nạn LHQ và chính quyền bản xứ đều nhắm mắt làm ngơ mặc cho bọn đầu gấu hoành hành, như lời chị Lý Hòang Phúc, hiện cư ngụ tại Atlanta, cựu thuyền nhân trại Chimawan, dành cho người miền Nam, cho hay:
"Chính ph ủ Hongkong dùng nh ững đ ầu g ấu cai tr ị mình, đ ời s ống trong đó v ừa h ồi h ộp, v ừa b ị s ợ tr ả v ề VN, v ừa b ị đ ầu g ấu ăn hi ếp
Tr ại không h ề có m ột t ờ gi ấy, m ột cây vi ết, không có m ột cái gì h ết. T ụi em ph ải ch ờ đ ến gi ờ x ếp hàng l ấy c ơm, h ọ dán t ờ gi ấy ở đó thì t ụi em ráng gi ựt t ờ gi ấy đó ra đ ể vi ết vài ch ữ và tìm cách g ửi ra ngoài.
T ụi em không h ề đ ược liên l ạc v ới ng ười ngoài. M ột bu ổi đ ược hai mi ếng th ịt ba r ọi, m ột gói mì thì 8 ng ười ăn, c ơm thì đ ủ. Th ời gian đó, h ọ áp đ ảo tinh th ần đ ể v ề Vi ệt Nam, r ớt thanh l ọc r ất nhi ều, có nhi ều ng ười tuy ệt th ực, m ổ b ụng ch ết… vì nhi ều khi không đ ược c ứu c ấp k ịp, cũng có ng ười b ị ng ộ đ ộc tiêu ch ảy, không có thu ốc men, ch ết."
Riêng chị Nguyễn Mỹ Huê, hiện ở Georgia, Hoa Kỳ thì kể rằng:
"Chính ph ủ Hong Kong thì mu ốn c ưỡng b ức, liên l ạc v ới bên ngoài r ất khó khăn, hoàn toàn không bi ết m ột cái gì v ề bên ngoài h ết.
Khi mình đã b ỏ h ết t ất c ả đ ể ra đi, đ ể mong r ằng đ ến m ột n ơi đ ể tìm t ự do, mình không bi ết r ằng cái đích c ủa mình có đ ến đ ược hay không…
Bên c ạnh đó t ất c ả đ ều thi ếu th ốn, m ột m ặt thì chính ph ủ H ồng Kong l ại dùng đ ủ m ọi ph ương th ức đ ể cho ng ười ta tr ở v ề."
Một phụ nữ khác, tên Chi, từng ở trại White Head, hay còn gọi là trại Bạc Đầu, dành cho người miền Bắc, cũng cho hay:
"Thi ếu th ốn c ả v ật ch ất l ẫn tinh th ần, qu ần áo đ ược phát cũng không có đ ủ m ặc. Phòng t ắm công c ộng, r ất l ớn cho c ả hàng trăm ph ụ n ữ t ắm ở đó cùng m ột lúc. Đ ời s ống tinh th ần m ọi ng ười r ất hoang mang, không bi ết đi v ề đâu.
Đ ặc bi ệt là có nh ững tr ận đánh nhau x ảy ra, khám tr ại, c ảnh sát vào đàn áp… Càng v ề sau m ọi ng ười càng hoang mang vì có nh ững tr ận c ưỡng b ức h ồi h ương, nói chung ai cũng căng th ẳng."
Đáng thương nhất là các em bé sinh ra trong trại cấm. Vì sống trong 4 bức tường, sau hàng kẽm gai, nên khi cha mẹ may mắn được ra trại mở, các em mới có cơ hội tiếp xúc với thế giới bên ngòai, như lời chị Mỹ Huê kể lại:
"Khi các em đ ược đi ra ngoài, nhìn con trâu, con chó, thì các em c ứ nghĩ là con chu ột, vì trong tr ại c ấm các em ch ỉ th ấy chu ột mà thôi mà không th ấy gì h ết!"
Anh Phạm Thanh Vân, hiện ở Alabama, người từng ở trại White Head, tức Bạc Đầu thì kể:
"V ề an ninh, ng ười ta r ất lo âu vì trong tr ại có "đ ầu g ấu", ai có thăm nuôi là chúng bi ết h ết và chúng khám ng ười và khám đ ồ. Thí d ụ thu ốc lá 10 bao, thì nó cho mình 3 bao, còn chúng l ấy 7 bao, ti ền thì nó l ấy m ột n ửa. Đ ầu g ấu toàn là Vi ệt Nam mình thôi.
Mi ền Nam cũng có đ ầu g ấu và mi ền B ắc cũng có đ ầu g ấu. Sau các v ụ tranh ch ấp t ừ chuy ện nh ỏ sang chuy ện l ớn thì ng ười ta chia ra mi ền Nam riêng, mi ền B ắc. Nh ưng bi ểu tình đòi t ự do thì v ẫn bi ểu tình chung, tuy ệt th ực, t ất c ả Nam- B ắc đ ều làm chung."
Tôi mổ bụng để chống cưỡng ép hồi hương, rồi đi bệnh viện, khỏi thì lại vẫn cưỡng ép hồi hương về Việt Nam,vẫn bị ép lên máy bay…<br/>
Anh Vân, Hải Phòng<br/>
Được biết anh Vân cũng là một trong những người mổ bụng tự sát khi rớt thanh lọc để khỏi bị trả về Hải Phòng, nơi quê nhà. May thay, anh được cứu sống. Thế nhưng:
"Tôi m ổ b ụng đ ể ch ống c ưỡng ép h ồi h ương, r ồi đi b ệnh vi ện, kh ỏi thì l ại v ẫn c ưỡng ép h ồi h ương v ề Vi ệt Nam,v ẫn b ị ép lên máy bay… Tôi ph ải đi trình di ện, c ứ hàng tu ần là ph ải ra công an xã trình di ện."
------------------------------
Có lẽ, câu nói mà thuyền nhân nào cũng nằm lòng: “ra đi có số, định cư có phần” đúng với trường hợp của những ai đã may mắn được đến trại Bataan, Philippines, nơi đón tiếp những người được công nhận là tị nạn chính trị để chờ tiếp kiến phái đoàn.
Từ khắp các trại tị nạn ở Đông Nam Á, họ được đưa vào một trại được tổ chức rất có qui củ dưới sự điều khiển trực tiếp của Cao Uỷ LHQ và Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ. Từ tiểu bang Tenesssie, Linh Mục Vũ Đảo, làm công việc mục vụở trại Bataan kể lại rằng:
"H ầu h ết, thuy ền nhân khi vào Bataan thì đ ều bi ết ch ắc r ằng s ẽ đ ịnh c ư ở M ỹ hay m ột s ố n ước khác, nên chính là h ọ h ọc Anh Văn và văn hoá, đ ể thích ứng v ới môi tr ường m ới.
Thành ra, chính tôi, so v ới th ời gian ở tr ại t ị n ạn Songkha Thái Lan, và Bataan, tôi th ấy khác m ột tr ời m ột v ực và tôi r ất m ừng là hoàn c ảnh thuy ền nhân đã đ ược chu ẩn b ị khá đ ầy đ ủ."
Giờ đây, bao năm đã trôi qua, các thuyền nhân khốn khổ năm xưa đã ổn định nơi xứ người, chắc chắn, họ không thể nào quên được những ngày đau thương ấy. Nhưng, cũng từ vết thương ấy mà đã tạo cho họ bài học rất qúi giá cộng với sự hiểu biết giá trị vô cùng qúi báu của hai chữ “tự do” như lời anh Vân, cựu thuyền nhân trại White Head, tức Bạc Đầu, Hong Kong, tâm sự:
"Tôi ch ả có gì h ối h ận v ới vi ệc m ổ b ụng c ủa tôi c ả, vì tôi không còn con đ ường nào khác. Tôi làm nh ư v ậy đ ể ch ứng t ỏ tôi vì hai ch ữ t ự do."
Và chị Chi, cựu thuyền nhân trại Chimawan, Hong Kong thì:
"Qua môi tr ường đó, nó t ạo cho mình bi ết ghi nh ận nh ững gì mình đang có. Nhìn l ại quãng đ ời mình đi qua, mình c ảm nh ận đ ược r ằng mình may m ắn và ghi nh ận nh ững gì mình đang có bây gi ờ."