Từ Phnom Penh, thông tín viên Nguyễn Bình gửi về bài tường trình như sau.
345 người bị thủ tiêu
Trong phiên tòa xét xử vào ngày thứ Tư 11-6 vừa qua, cựu trưởng trại giam khét tiếng của Khmer Đỏ thừa nhận chính ông là người ra lệnh giết 345 tù nhân là gián điệp người Việt Nam sau khi sử dụng lời khai của họ phục vụ tâm lý chiến.
Ông Duch, tên thật là Kaing Kek Eav, 66 tuổi bị tòa án xử Khmer Đỏ do Liên hiệp Quốc hậu thuẫn tại Campuchia đưa ra xét xử về tội ác chiến tranh, tội ác chống loài người, tội giết người và hành hạ tù nhân.
Trong gần 4 năm cầm quyền tại Campuchia của chế độ Khmer Đỏ, tại trại giam Toul Sleng hay S-21 do ông Duch cai quản có ít nhất 12 ngàn tù nhân bị giết.
Trong phiên tòa, ông Duch đưa ra con số chính sát là 345 tù nhân người Việt bị giết trong tổng số trên 12 ngàn người nói trên.
Tâm lý chống VN
Theo ông Duch, phần lớn tù nhân Việt Nam bị bắt trong 1976, khi lãnh lạo Khmer Đỏ bắt đầu dịứng với kế hoạch thành lập liên bang Đông Dương của Đảng Cộng sản Việt Nam, và trong năm 1978 khi chiến tranh biên giới xảy ra.
Lãnh đạo Khmer Đỏ cho rằng trong năm 1976 chính quyền Hà Nội đưa gián điệp thâm nhập vào lãnh thổ Campuchia để nắm tình hình quân sự. Trong đó có nhiều người bị bắt đưa vào trai giam Toul Sleng, là nơi giam cầm tra tấn tội làm gián điệp.
Ông Duch tin rằng tron số 345 người Việt bị bắt nói trên có khoảng 40% là gián điệp thật. Nhưng ông đã ra lệnh giết toàn bộ, không tha bất cứ một người nào, vì Đảng Cộng sản Campuchia cho rằng những người này là địch, và là công cụ tâm lý chiến.
Trong phiên tòa ông Duch kể lại rằng trước bị giết, tù nhân người Việt cũng bị thẩm vấn và tra tấn dã man theo quy trình thông thương như các nhóm tù nhân khác. Nhưng riêng nhóm tù nhân người Việt, còn bị buộc phải khai rằng cấp trên của họ, tức chính quyền Hà Nội có âm mưu đưa Campuchia vào Liên bang Đông Dương.
Toàn bộ lời khai của tù nhân Việt Nam được đưa cho ông Noun Chea, lúc ấy là Chủ tịch Quốc hội của Khmer Đỏ, đồng thời được xem là lý thuyết gia. Sau đó những lời khai này còn được giới truyền thông Khmer Đỏ sử dụng như là công cụ tâm lý chiến.
Cho đến ngày này, nhiều cựu lãnh đạo Khmer Đỏ vẫn nói rằng cái chính nghĩa của cuộc chiến chống Việt Nam là không muốn lệ thuộc Việt Nam trong cái gọi là Liên bang Đông Dương. Còn dư luận bên Việt Nam cũng có lúc cho rằng Khmer Đỏ muốn đòi sáp nhập miền Nam Việt Nam là nơi có dân số người Khmer chưa tới 7% vào lãnh thổ Campuchia.
Các chuyên gia nghiên cứu về chế độ Khmer Đỏ tại Trung tâm Tài liệu Campuchia từng cho rằng đây cũng là tâm lý chiến, vì họ không tìm thấy bằng chứng cho rằng Khmer Đỏ muốn đòi lại miền Nam Việt Nam.
Ông Thạch Ngọc Thạch lãnh đạo Liên minh Khmer Kampuchea tại Hoa Kỳ nói rằng không riêng gì người Việt, cộng đồng Khmer Krom của ông cho đến nay vẫn là nạn nhân dai vẵng của tâm lý chiến.
Hiện tổ chức của ông Thạch đang bị chính quyền Hà Nội và Phnom Penh lên án là đòi ly khai hay đòi sáp nhập miền Nam Việt Nam vào lãnh thổ Campuchia, mà theo ông Thạch và các nhà hoạt động nhân quyền thì họ không hề đưa ra được bằng chứng.