Lê Dân, phóng viên đài RFA
Hôm thứ Hai tại Hà Nội, Ngân hàng Thế giới công bố bản đánh giá chi tiết tình hình thực hiện các dự án giao thông do ngân hàng tài trợ và được chính phủ Việt Nam trao cho PMU 18 quản lý. Lê Dân trình bày thêm chi tiết về những nhận định của định chế tài chính quốc tế này.
Cách nhìn của báo chí Việt Nam
Đến ngày thứ Ba 29 tháng Năm năm 2007, nhiều báo Việt Nam loan tải "theo kết quả đánh giá của WB, không có bằng chứng nào về sự gian lận hay tham nhũng của cán bộ PMU 18, và các dự án đã đạt được những kết quả như dự kiến, mang lại hiệu quả kinh tế-xã hội tích cực".
Tờ Thanh Niên viết rằng các đánh giá đó là của cuộc kiểm tra, nghiên cứu đánh giá độc lập do Cơ quan Liêm Chính Nội bộ của WB tiến hành từ tháng 5 đến tháng 9 năm 2006 tại Việt Nam, được khởi xướng sau vụ việc Ban Quản lý PMU 18.
Thật ra, cuộc nghiên cứu đó mang tên Duyệt xét Chi tiết việc Thực hiện Dự án, thường được Ngân hàng Thế giới gọi tắt là DIR theo tiếng Anh, có mục đích nghiên cứu tìm điểm yếu để rút kinh nghiệm tránh tham nhũng và lãng phí. Nó không có nhiệm vụ truy tìm, hay điều tra tìm bằng chứng về tham nhũng.
Thực chất của cuộc kiểm tra
Trước đây, ông Nguyễn Hồng Ngân thuộc Văn phòng Ngân hàng Thế giới tại Hà Nội cho biết: "Một trong những chiến lược của chúng tôi bao giờ cũng có phần nâng cao năng lực cho phía chính phủ Việt Nam để chính phủ Việt Nam có thể quản lý những khoản tiền mai này tốt hơn..."
Do đó mà trong cuộc họp báo tổ chức tại Hà Nội cùng với bộ Giao thông-Vận tải, quyền Giám đốc Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam, kinh tế trưởng Martin Rama, khẳng định rằng cuộc kiểm tra không nêu bằng chứng về sự gian lận hay tham nhũng của cán bộ thực hiện hai dự án Giao thông Nông thôn 2 và Nâng cấp Hệ thống Đường bộ.
Nói là "không có bằng chứng nào" như một số thông tin trong nước loan là không chính xác, vào khi Bùi Tiến Dũng, Nguyễn Việt Tiến và nhiều người khác còn đang chờ ngày xét xử.
Cuộc nghiên cứu DIR của Ngân hàng Thế giới thu thập thông tin từ 742 hợp đồng ký kết từ năm 2004 trong tổng số 856 hợp đồng. Trong đó bao gồm 1376 công ty và 1145 cá nhân liên quan.
Nhiều dấu hiệu bất thường
Quyền Giám đốc Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam, ông Martin Rama xác nhận là đã có các dấu hiệu bất thường ở ban Quản lý Dự án của các tỉnh tham gia. Điển hình như các hành vi làm sai lệch, không tuân thủ đầy đủ các thủ tục do WB quy định và gây ảnh hưởng đối với việc hòan thành hợp đồng.
Đặc biệt là chất lượng thi công tại một số công trình thuộc dự án Giao thông Nông thôn 2 chưa đạt tiêu chuẩn mà vẫn được nghiệm thu. Kinh tế gia Martin Rama nhấn mạnh là "có những sai sót, tồn tại, yếu kém, câu kết trong đấu thầu mà ở Việt Nam thường gọi là quân xanh, quân đỏ", tức tổ chức đầu thầu, bỏ giá giả tạo.
Trong 84 hợp đồng thuộc Dự án Giao thông Nông thôn 2 trị giá 5 triệu 900 ngàn đôla, đã có 76 hợp đồng trị giá 5 triệu rưỡi là có dấu hiệu bất thường. Trong 48 hợp đồng trị giá 2 triệu 700 ngàn đôla, có 35 hợp đồng trị giá 2 triệu 200 ngàn là sai phạm về thực hiện... Nói chung là phần lớn những vụ việc được nghiên cứu đều cho thấy có bất thường, sai phạm và chậm trễ.
Tại buổi họp báo, đại diện bộ Giao thông-Vận tải là thứ trưởng Nguyễn Hồng Trường khẳng định là không có bằng chứng gian lận và tham nhũng của quan chức PMU 18.
Khi báo chí nêu thắc mắc là nếu kết luận cuộc điều tra tư pháp cho thấy kết quả ngược lại thì sao? Ông thứ trưởng tuyên bố miễn bình luận về việc quan chức bộ Giao thông-Vận tải và cán bộ PMU 18 bị bắt giữ.
Tệ nạn tham nhũng
Một viên chức Ngân hàng Thế giới tại Hà Nội, ông Nguyễn Hồng Ngân, cho biết khả năng điều hành của quan chức nhà nước liên quan chặt chẽ đến tệ nạn tham nhũng: "Hai vấn đề này liên quan rất là chặt chẽ đến nhau, bởi vì chúng tôi tin tưởng rằng nếu quản lý và điều hành nhà nước tốt thì sẽ tạo ít cơ hội cho tham nhũng phát triển. Ngược lại, quản lý và điều hành kém thì nó là cơ hội tốt cho tham nhũng phát triển. Chính vì thế mà chúng tôi nghĩ rằng hai chủ đề này, tuy là hai, nhưng chúng liên quan rất chặt chẽ với nhau...."
Do đó, kinh tế gia Martin Rama cho biết cuộc nghiên cứu nhằm giúp Việt Nam thấy những việc cần làm. Ngân hàng Thế giới không có điều kiện và tư cách pháp lý để bình luận về việc làm của cán bộ PMU 18.
Tuy nhiên, Ngân hàng Thế giới vẫn giành quyền xem xét lại mọi sự việc nếu cơ quan chức năng của Việt Nam xác định những sai phạm cụ thể trong 2 dự án ODA. Hiện nay Ngân hàng Thế giới vẫn tiếp tục giữ nguyên các cam kết trợ giúp Việt Nam xóa đói giảm nghèo.
Thứ trưởng Giao thông-Vận tải Nguyễn Hồng Trường xác nhận là trong thời gian qua chính phủ và bộ đã rút kinh nghiệm và có nhiều cải tiến căn bản trong công tác quản lý đầu tư để chấn chỉnh. Một số bất cập trong dự án Giao thông Nông thôn 2 đã được rút kinh nghiệm để áp dụng vào dự án Giao thông Nông thôn 3 mà Ngân hàng Thế giới vừa ký kết giúp Việt Nam hai tuần trước đây.