Sau khi đạo luật Nông trại được thông qua vào năm 2008, cá tra và ba sa Việt Nam vẫn được xuất khẩu sang Mỹ, nhưng những nhà xuất khẩu Việt Nam giờ đây lại thấp thỏm lo lắng không biết một khi quy định mới về an toàn thực phẩm do Bộ Nông nghiệp Mỹ đưa ra có liệt kê loại cá này vào danh sách phải kiểm tra hay không. Vậy điều này có phải cá tra và ba sa Việt Nam có khả năng sẽ được gọi là cá da trơn hay không?
Pangasius là cá da trơn?
Nếu Pangasius bị định nghĩa là cá da trơn và do Bộ nông nghiệp quản lý thì sẽ có rất nhiều rào cản về quy định đối với loại cá này và có thể sẽ bị ngăn cản không được nhập vào Mỹ.
Ô. Gavin Gibbons.
Việt Hà phỏng vấn ông Gavin Gibbons, phát ngôn viên của Hiệp hội thủy sản Mỹ về vấn đề này. Ông Gibbons cho biết về tình hình chung mà cá tra và basa Việt Nam đang phải đối mặt tại Mỹ như sau:
Gavin Gibbons: Thực tế là hiện cá tra và ba sa của Việt Nam vẫn không được bán ở Mỹ với tên gọi cá da trơn (catfish). Hai loại cá này gọi là pangasius không được bán ở đây với tên cá da trơn. Đạo luật nông trại năm 2008 thì về cơ bản đã thay đổi điều này. Theo đạo luật này thì pangasius là cá da trơn và như vậy là một sự đảo ngược. Tuy nhiên nó không hẳn ảnh hưởng đến việc cá pangasius được marketing ở thị thường Mỹ thế nào bởi vì lệnh cấm gọi loại cá này là cá da trơn vẫn còn hiệu lực. Các bạn vẫn không được quyền gọi nó là cá da trơn mặc dù đạo luật nông trại tìm cách định nghĩa nó là cá da trơn.
Việt Hà: Theo báo chí Việt Nam thì hồi cuối tháng 12 năm ngoái, ông John Connelly, chủ tịch hiệp hội thủy sản Mỹ đã đề nghị Vasep phải có một tên chung cho các sản phảm cá tra và ba sa của việt nam xuất vào thị trường Mỹ. Theo ông vì sao Việt nam phải làm vậy?
Gavin Gibbons: Thực tế là hiện cả hai loại cá này vẫn không được gọi là cá da trơn mà phải gọi là tra và basa. Đây là vấn đề về ban hành các quy định chứ không phải là vấn đề về tiếp thị tên gọi. Nguyên nhân là đạo luật nông trại năm 2008 nói rằng bất cứ cái gì bị định nghĩa là cá da trơn thì sẽ do Bộ nông nghiệp quản lý. Hiện tại thì pangasius không phải là cá da trơn và do Cơ quan thực phẩm và Thuốc hoa kỳ quản lý. Nếu Pangasius bị định nghĩa là cá da trơn và do Bộ nông nghiệp quản lý thì sẽ có rất nhiều rào cản về quy định đối với loại cá này và có thể sẽ bị ngăn cản không được nhập vào Mỹ dù các bạn có gọi tên các loại cá này bằng tên gọi nào đi chăng nữa.
Đó là một mối nguy hiểm thực sự đối với người xuất khẩu Việt Nam nếu cá tra và ba sa của Việt nam không được nhập vào Mỹ trong một thời gian để bộ Nông Nghiệp đưa ra một quy định mới cho loại cá này và đó là một điều hết sức thất vọng đối với người tiêu dùng Mỹ cũng như mối quan hệ thương mại đang tốt đẹp với Việt Nam.
Việt Hà: Việt nam cho rằng đây là vấn đề hoàn toàn mang tính thương mại chứ không phải là vấn đề về an toàn thực phẩm như phía Mỹ vẫn nói, ông nhận xét thế nào?
Gavin Gibbons: Hoàn toàn đúng vậy. Đây là vấn đề về thương mại. Chúng ta thấy là các nhà nuôi cá da trơn Mỹ đang cố gắng ngăn cản sự cạnh tranh đến từ Việt Nam. Đây không phải là vấn đề về an tòan thực phẩm. Cá nhập khẩu từ Việt nam an toàn và tốt. Nhưng chúng ta thấy đang có những nỗ lực lobby xung quanh việc đưa ra các quy định đối với pangasius bởi vì họ không muốn có cạnh tranh. Nếu nhìn vào WTO thì một khi một nước có những cam kết với đối tác thương mại của mình thì nước đó phải có nghĩa vụ tuân thủ và không được đưa ra các rào cản phi thương mại. Tuy nhiên trong vấn đề này ta đang thấy khả năng của một rào cản phi thương mại đối với cá tra và ba sa.
Định nghĩa mới
Tuy nhiên trong vấn đề này ta đang thấy khả năng của một rào cản phi thương mại đối với cá tra và ba sa.
Ô. Gavin Gibbons.
Việt Hà: Thưa ông, đạo luật nông trại đã được thông qua vào năm 2008 và theo dự kiến thì Bộ Nông nghiệp Mỹ đáng ra đã phải có một định nghĩa mới, một danh sách mới đối với danh sách cá da trơn, nhưng đến hiện giờ vẫn chưa thấy có thông tin chính thức gì mới. Theo ông điều gì đang diễn ra?
Gavin Gibbons: Đây là điều đáng quan tâm. Đạo luật nông trại đã được thông qua nhưng đạo luật đó nói rằng việc định nghĩa cá da trơn sẽ do Bộ nông nghiệp thực hiện. Vì thế họ cứ thông qua đạo luật mà không có định nghĩa và để Bộ nông nghiệp lo việc định nghĩa sau. Hiện tại quả bóng đang ở bên sân của Bộ nông nghiệp. Bộ nông nghiệp phải xem xem liệu họ nên quyết định cúi đầu trước những lobby chống cạnh tranh hay nhìn vấn đề này từ khía cạnh an toàn thực phẩm. Mà đứng trên phương diện an toàn thực phẩm thì pangasius từ Việt Nam không thể nằm dưới sự quản lý của Bộ nông nghiệp mà vẫn phải nằm dưới sự quản lý của Cơ quan thực phẩm và dược phẩm Hoa Kỳ.
Họ đã đưa ra một định nghĩa mà hiện chả ai biết như thế nào và họ gửi sang Cơ quan quản lý và ngân sách. Họ gửi nó đi để một cơ quan khác của chính phủ xem xét và thảo luận trong nội bộ mà không đưa ra phán quyết cuối cùng. Hiện giờ chúng ta hiểu là mọi cái vẫn trong tình trạng lấp lửng và Bộ nông nghiệp vẫn tiếp tục nghiên cứu định nghĩa này.
Việt Hà: Ông có lời khuyên gì cho các nhà xuất khẩu cá tra và ba sa Việt nam vào thị trường Mỹ trong tình hình hiện nay?
Gavin Gibbons: Họ phải làm những gì mà họ vẫn đang làm là tiếp tục cung cấp các sản phẩm an toàn và tốt cho thị trường. Nhưng đồng thời họ phải hiểu là có một khả năng rất lớn là với một sự thay đổi đơn giản trong định nghĩa thì sản phẩm của họ có thể bị ngăn cản không được vào thị trường Mỹ, và đó là tình hình hết sức nghiêm trọng. Có nghĩa là từ chỗ sản phẩm của họ đang gia tăng xuất khẩu vào thị trường Mỹ có thể sẽ bị chặn ngay cửa và nó cần phải được xem xét nghiêm túc ngay lúc này.
Việt Hà: Xin cảm ơn ông đã dành cho chúng tôi buổi phỏng vấn.