Kinh phí xây dựng 4 trường này là vốn vay khoảng 400 triệu USD từ Ngân hàng Thế giới (WB) và Ngân hàng Châu Á (ADB). 4 trường ĐH được xây dựng theo mô hình ĐH công lập, phi lợi nhuận, chất lượng cao tiến tới trình độ quốc tế vào năm 2020, đồng thời, có ít nhất 1 trường có tên trong danh sách 200 trường ĐH hàng đầu thế giới. Mặc Lâm tìm hiểu vấn đề này qua ý kiến của các nhà giáo dục, chuyên gia trong và ngoài nước qua 3 bài viết. Bài thứ nhất sẽ tìm hiểu về hạ tầng cơ sở, với tư duy và cơ chế hiện nay có cho phép dự định này trở thành khả thi hay không, mời quý vị theo dõi.
Tôi nghĩ là từng cá nhân các nhà khoa học thì nhiều người có đủ khả năng nghiên cứu độc lập thế nhưng vấn đề là cơ sở tại Việt Nam không đáp ứng được.
GS Chu Hảo
Đây không phải là một quyết định mới mẻ về dự án xây dựng các trường đại học đẳng cấp quốc tế mà phó Thủ Tướng kiêm Bộ trưởng Giáo Dục và Đào Tạo Nguyễn Thiện Nhân đưa ra. Bên cạnh ước mơ đào tạo 20 ngàn TS trong vòng 5 năm tới, ông đã nhiều lần cho biết ý định thành lập các trường đại học đẳng cấp quốc tế. Thế nhưng đây là lần đầu tiên chính phủ đưa ra lời xác định xây dựng dự án trên vốn vay của ADB và World Bank.
Hạ tầng cơ sở chưa đáp ứng
Với 400 trăm triệu đô la và một số tiền khác trích từ ngân sách thì vấn đề tiền bạc xem ra không phải là vấn đề lớn. Tuy nhiên những kinh nghiệm về một trường đại học đẳng cấp quốc tế của Bộ Giáo Dục Việt Nam hiện nay mới là câu hỏi lớn được đặt ra từ các nhà giáo dục. Chưa nói tới đẳng cấp cao hay thấp, tiêu chuẩn của một trường đại học được đánh giá qua công trình nghiên cứu của các Giáo sư mà trường đại học đó trực tiếp điều hành hay hướng dẫn. Liệu xây dựng một cơ sở vật chất cho những yêu cầu này có thể thực hiện được không, khi mà các nhà hoạch định chính sách cứ trông cậy vào khả năng của các chuyên gia nước ngoài? GS Chu Hảo, nguyên thứ trưởng bộ Khoa Học và Công Nghệ có những nhận xét về vấn đề này như sau:
" Tôi nghĩ là từng cá nhân các nhà khoa học thì nhiều người có đủ khả năng nghiên cứu độc lập thế nhưng vấn đề là cơ sở tại Việt Nam không đáp ứng được. "
Tư duy, nhận thức chưa đúng mức
Một câu hỏi quan trọng khác mà một trường đại học nào cũng cần phải có đó là hệ thống thư viện. Một đại học đẳng cấp quốc tế không thể vận hành với một thư viện nghèo nàn cả về đầu sách lẫn nhân viên thủ thư mà kiến thức không được cập nhật đúng với tiêu chuẩn thư viện đại học tầm cỡ. Thạc sĩ Nguyễn Minh Hiệp, người đã bỏ công nhiều năm trời xây dựng thư viện điện tử cho Đại Học Nhân Văn TPHCM cho biết, thực trạng nhận thức của cán bộ hoạch định chính sách trong vấn đề thư viện cũng như những khó khăn khi thành lập một thư viện như thế nào, ông nói:
Một điều nữa là nhiều lãnh đạo còn rất mơ hồ về thư viện họ không đánh giá đúng mức vai trò của thư viện trong một trường đại học.
TS Nguyễn Minh Hiệp
“Về kinh phí thì quan trọng nhất nhưng con người cũng quan trọng không kém. Việt Nam có nhiều thư viện đồ sộ như Tạ Quang Bửu nhưng không có gì trong đó cả. Một điều nữa là nhiều lãnh đạo còn rất mơ hồ về thư viện họ không đánh giá đúng mức vai trò của thư viện trong một trường đại học.”
Tuyển sinh lại một câu hỏi lớn khác cho bộ Giáo Dục và Đào Tạo. Ông Bộ trưởng cho rằng khâu tuyển dụng "đầu vào" phải khắt khe, sinh viên nhập học phải là những SV xuất sắc. Đồng thời, nguồn lực tài chính được huy động từ các nguồn Nhà nước đầu tư, doanh nghiệp và các nhà tài trợ... đảm bảo chi trên đầu SV trên dưới 10.000 USD/năm.
Với quy định này nhiều người kinh nghiệm lâu năm trong ngành Giáo dục nghi ngờ tính khả thi của nó. TS Trần Quang Bình, thuộc Đại học Đà Nẵng cho biết:
"Thường thường muốn chất lượng cao thì phải có đầu vào tốt, mà đầu vào tốt thì đa số ở nông thôn còn thành thị thì rất ít. Làm sao cấp học bổng hết cho tất cả con em thôn quê được. "
Đại diện nhóm tư vấn quốc tế trong dự án hỗ trợ kỹ thuật nêu kinh nghiệm, tất cả những trường ĐH lớn trên thế giới đều là các trường tự quản. Nay Việt Nam muốn những trường này là công lập thì sẽ gặp những trở lại lớn như kinh phí đầu tư, tuyển dụng nhân lực và quản trị điều hành. Kinh phí trường không thể đi vay của nước ngoài mãi mà phải được chi trả từ người đi học. Chính phủ có thể trợ giúp bằng cách cho sinh viên vay ưu đãi nhưng không thể bao cấp toàn bộ như Phó thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân đề nghị.
Chạy theo thành tích?
GSTS Nguyễn Đăng Hưng người nhiều năm qua về VN điều hành chương trình đào tạo Thạc sĩ và Tiến sĩ do kinh phí của các trường Đại học Châu Âu, đặc biệt là vương quốc Bỉ cho rằng dự án này nhìn tổng quát có rất nhiều điều không khả thi được. Ông nghi ngờ dự án chỉ là một vụ chạy theo thành tích khác của Bộ Giáo Dục như đã từng xảy ra nhiều lần trước đây, ông nói:
Tôi nghĩ không nên chạy theo thành tích công tác vì khi làm đại học quốc tế phải hỏi xem làm cách nào để có đủ GS giảng dạy theo tiêu chuẩn quốc tế.
GSTS Nguyễn Đăng Hưng
" Tôi nghĩ không nên chạy theo thành tích công tác vì khi làm đại học quốc tế phải hỏi xem làm cách nào để có đủ GS giảng dạy theo tiêu chuẩn quốc tế. "
Băn khoăn của GSTS Nguyễn Đăng Hưng mà quý vị vừa nghe cũng là băn khoăn của nhiều chuyên gia ngành Giáo dục trong và ngoài nước. Theo xác định của phó thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân thì Giảng viên và các nhà quản lý phải xuất sắc có thể được tuyển dụng trong nước và nước ngoài. Đồng thời, nguồn lực tài chính được huy động từ các nguồn Nhà nước đầu tư, doanh nghiệp và các nhà tài trợsẽ chi trả thích đáng cho nguồn nhân lực này. Liệu việc thu dụng chất xám sẽ diễn tiến thuận lợi thông qua đồng lương hấp dẫn như lời phó thủ tướng hứa hẹn hay không. Và phải chăng cứ trả tiền đúng tiêu chuẩn đại học quốc tế thì ngôi trường này sẽ tự động nâng cấp theo sau đó?
Mời quý vị theo dõi các ý kiến c ủa các chuyên gia giáo dục trong kỳ tới qua nhận xét của các vị như GSTS Trần Hồng Quân, nguyên bộ trưởng Bộ Giáo Dục v à Đào Tạo, GS Bùi Thị Phượng giám đốc đại học tư thục Hoa Sen, GS Trần Hữu Dũng hiện giảng dạy tại đại học Wright tiểu bang Ohio để biết thêm ý kiến của họ về vấn đề nhân lực cho trường đại học đ ẳ ng cấp quốc tế phải như thế nào.