Bản tin của báo điện tử Vietnamnet viết: “Bốn đại học đẳng cấp quốc tế sẽ được thành lập vào năm 2013,” và “hướng xây dựng được đưa ra bàn thảo đầu tháng Tám với sự tham gia của đại diện nhóm tư vấn và các chuyên gia, nhà quản lý giáo dục trong và ngoài nước.”
Rao bán hy vọng…
Dự định có bốn đại học đẳng cấp quốc tế trong bốn năm tới được tiến sĩ Nguyễn Văn Tuấn, thuộc viện Garvan, Úc Châu, nhận định là “một giấc mơ quá lãng mạn.”
"Ngày x ưa thi sĩ Hàn M ặc T ử rao bán trăng, còn ngày nay m ấy ng ười trong B ộ GDÐT đang rao bán hi v ọng."
Trong bài viết đăng trên blog riêng của mình hồi trung tuần tháng Tám, tiến sĩ Tuấn viết, rằng: "Ði ều đáng nói là B ộ GDÐT có v ẻ thích mô hình c ủa Ð ại h ọc Khoa h ọc và Công ngh ệ H ồng Kông. M ột quan ch ức c ủa B ộ nói r ằng vào th ời đi ểm mà Ð ại h ọc Khoa h ọc và Công ngh ệ H ồng Kông thành l ập đ ầu th ập niên 1990, H ồng Kông cũng l ưỡng l ự nh ư Vi ệt Nam hi ện nay, là nên xây tr ường m ới hay đ ầu t ư vào nh ững tr ường lâu đ ời có s ẵn."
Ông tin rằng, “nhận định này của Bộ là sai.” Lý do: “Trước khi có trường Ðại học Khoa học và Công nghệ Hồng Kông, [khu vực này] đã có những đại học danh tiếng, có thể nói là có đẳng cấp quốc tế. Những trường như University of Hong Kong và Chinese University of Hong Kong đã là những học viện có tiếng chẳng những trong vùng mà còn trên trường quốc tế. Họ thu hút khá nhiều giáo sư tài năng từ nước ngoài. Cho đến nay, hai trường này vẫn là hàng “top” của Hồng Kông và Á châu...”
Ðại học Khoa học và Công nghệ Hồng Kông lại là một trường hợp khác, và sự xếp hạng trường này, theo lời tiến sĩ Nguyễn Văn Tuấn, được Bộ Giáo Dục – Ðào Tạo Việt Nam diễn dịch sai.
Tiến sĩ Tuấn viết, theo quan chức Giáo Dục của Việt Nam, thì “chỉ trong vòng 15 năm kể từ ngày khai giảng khoá đầu, trường đã được NewsWeek xếp hạng 60 trên toàn thế giới, cao nhất trong số các trường ÐH ở Hồng Kông.” Thứ hạng này, vẫn theo bài viết của tiến sĩ Nguyễn Văn Tuấn, là “không thấy tài liệu nào nói như thế.” … “mấy loại xếp hạng này cũng chẳng đáng tin cậy,...
Việt Nam, với cái hệ thống "hành là chính," cơ chế cồng kềnh, hệ thống giáo dục bệ rạc như hiện nay mà dám nói rằng trong bốn năm sẽ có bốn đại học đẳng cấp quốc tế thì đúng là một giấc mơ quá lãng mạn.
TS Nguyễn Văn Tuấn
Ngay cả cách xếp hạng [nổi tiếng] của nhóm Ðại học Giao thông Thượng Hải, khi bị một nhóm nghiên cứu Hà Lan mắng cho là “không biết nghề” thì mới chịu thú nhận là … sai. Nói chung, chẳng có cách xếp hạng nào đáng tin cậy cả. Chạy theo những hạng này là một sai lầm ghê gớm vì làm hao tổn tiền bạc và nhân lực cho những mục tiêu không có thật.”
Một ý kiến khác, thậm chí có thể là yếu tố quan trọng hàng đầu, quyết định sự thành bại của một hệ thống giáo dục, được tiến sĩ Nguyễn Văn Tuấn nêu trong bài viết chính là thể chế chính trị, môi trường xã hội, và hệ thống hành chính.
Tác giả phân tích: "H ồng Kông là m ột n ơi có th ể ch ế chính tr ị c ởi m ở, t ương đ ối dân ch ủ, h ệ th ống hành chính Tây Ph ương, mà v ới quy ết tâm c ủa c ả h ệ th ống chính tr ị và tài chính, h ọ c ần đ ến 15 năm đ ể đ ưa m ột đ ại h ọc lên hàng kha khá; còn Vi ệt Nam ta, v ới cái h ệ th ống "hành là chính," c ơ ch ế c ồng k ềnh, h ệ th ống giáo d ục b ệ r ạc nh ư hi ện nay mà dám nói r ằng trong b ốn năm s ẽ có b ốn đ ại h ọc đ ẳng c ấp qu ốc t ế thì đúng là m ột gi ấc m ơ quá lãng m ạn."
Không chỉ là hệ thống chính trị, môi trường xã hội hay hệ thống hành chánh, những khiếm khuyết ngay trong nội tại của nền giáo dục cũng đã từng được trích dẫn để giải thích cho các vấn nạn trong ngành giáo dục hiện nay tại Việt Nam.
Những khiếm khuyết bắt đầu ngay từ các cấp tiểu học và phổ thông!
Theo tiêu chuẩn quốc tế
Trước đây, một bài viết đăng trên Tạp Chí Phía Trước của Ðoàn Lan, đưa ra nhận định, rằng nền giáo dục Việt Nam hiện nay có bốn khiếm khuyết: nặng lý thuyết, thiếu thực hành; xơ cứng trong năng lực dạy và học; thiếu vắng nghiên cứu khoa học; và tình trạng ê a – “thầy đọc – trò chép.”
Theo tác giả Ðoàn Lan, tình trạng giáo dục hiện nay liên quan đến “năng lực sáng tạo của người dạy và học.” Về tình trạng này, một số nhà giáo dục, nhà văn hóa, đã từng phân tích, và đưa ra lý giải liên quan đến “tư duy giáo dục,” hay “triết lý giáo dục.”
Chẳng hạn, theo cách nói ngắn gọn của nhà văn Nguyên Ngọc, thì câu hỏi phải được đặt ra là: “Nền giáo dục này định làm cái gì đây?”
"Tri ết lý giáo d ục, có ng ười g ọi là t ư duy giáo d ục, có th ể nói nôm na, là đ ặt câu h ỏi: n ền giáo d ục này đ ịnh làm cái gì đây? N ền giáo d ục này đ ịnh đào t ạo ra nh ững con ng ười theo ki ểu nào?"
Ông nhận định, có những nền giáo dục “đào tạo con người học thuộc lòng những điều gọi là chân lý… những chân lý mà người ta cho là bất di bất dịch.”
Nền giáo dục ấy, theo ông, sẽ đào tạo ra những sản phẩm tương xứng: “không thể hành xử thành công ở đời, nhất là trong xã hội hiện đại ngày nay.”
Ông tái xác định một điều, có thể xem như tuyên ngôn giáo dục hiện đại, được đương kim Hiệu Trưởng Ðại Học Harvard nói với sinh viên, rằng giáo dục đại học phải đào tạo những con người “liên hệ với cả quá khứ và tương lai, chứ không chỉ là hiện tại.”
"Ð ại h ọc không ph ải là t ạo ra con ng ười dùng ngay bây gi ờ. Tân hi ệu tr ưởng Harvard nói r ằng, con ng ười đó ph ải liên h ệ v ới c ả quá kh ứ và t ương lai, ch ứ không ch ỉ là hi ện t ại. Chính nh ững con ng ười nh ư v ậy m ới có th ể hành đ ộng thành công, đ ộc l ập và đ ầy hi ệu qu ả trong xã h ội hi ện đ ại."
Hồi đầu năm nay, một nhà khoa học gốc Việt nổi tiếng đã từng phát biểu trên blog của ông, rằng “Cách quản lý văn hóa ở nước ta và châu Âu cách nhau đến cả trăm năm ánh sáng!”
Người phát biểu là giáo sư Nguyễn Ðăng Hưng, một Việt kiều tại Bỉ, là sáng lập viên, điều phối viên chương trình liên kết đào tạo thạc sĩ Châu Âu giữa Ðại Học Liege của Bỉ với một số đại học kỹ thuật tại Việt Nam, trong đó có Ðại Học Bách Khoa Thành Phố Hồ Chí Minh.
Chương trình của giáo sư Hưng kéo dài 15 năm, rất thành công, và đã đào tạo được hàng trăm thạc sĩ cùng hàng chục tiến sĩ trong ngành kỹ thuật cho Việt Nam.
Cũng vào thời điểm ấy, giáo sư Hưng quyết định rút lui sau một thời gian dài làm việc. Ông nói, rằng ông "đã ch ấm d ứt đúng lúc và trao l ại nh ững gì c ần thi ết cho các c ơ quan ch ức năng đôi bên. S ớm h ơn thì h ơi u ổng, tr ễ h ơn thì không ti ện!"
Thành lập tổ chức một cơ sở quốc tế giảng dạy tại Việt Nam sao khó thế. Còn chấm dứt thì, vèo, chỉ một bức thư là xong.
GS Nguyễn Ðăng Hưng
Giáo sư Hưng cũng nói đến “những hạt sạn, những đố kỵ, dèm pha từ những phía không ngờ được, những người phe “bạn!”” Có kẻ vu khống ông với cơ quan chức năng, ngay cả với công an, an ninh!
Giáo sư Nguyễn Ðăng Hưng viết trên blog, cũng là lời ông trả lời với một phóng viên trong nước, là ông “hằng mong đợi đợt đổi mới lần thứ hai nhưng có cảm tưởng việc này ngày càng lùi xa ra!”
Sau đó tình trạng tham nhũng không những không giảm thiểu mà ngày càng trầm trọng, tác hại đến hình ảnh của Việt Nam trên trường quốc tế … những phương tiện cần thiết để chống tham nhũng như báo chí, lại bị vô hiệu hóa một cách nhức nhối xót xa.
Ðiều đáng buồn, một chương trình lớn đến như vậy, thành công đến như vậy, theo lời giáo sư Nguyễn Ðăng Hưng: "Thành l ập t ổ ch ức m ột c ơ s ở qu ốc t ế gi ảng d ạy t ại Vi ệt Nam sao khó th ế. Còn ch ấm d ứt thì, vèo, ch ỉ m ột b ức th ư là xong!"
Liệu, bốn năm nữa, Việt Nam có đạt được ước mơ là có bốn đại học theo tiêu chuẩn quốc tế? Hay đơn giản, chỉ là “một giấc mơ quá lãng mạn.”?