Ba mươi ba nghìn học sinh ở Hà Nội trượt công lập và bài toán 'ai cũng được học hành' sẽ thế nào là vấn đề mà một bài báo trên trang VietnamNet, hôm 07/7/2023, đưa ra, nêu thực trạng về giáo dục tại thủ đô của nước CHXHCN Việt Nam hiện nay.
Giáo dục Việt Nam: “nóng hơn bao giờ hết”
Trước đó, hôm 05/7, cũng trên báo mạng thuộc Bộ Thông tin & Truyền thông này của Việt Nam, một bài báo khác với tựa đề "Phụ huynh Hà Nội trắng đêm giành suất lớp 10 cho con: Sở GD-ĐT nói gì?", cho hay tìm suất vào lớp 10 cho con đang là câu chuyện 'nóng hơn bao giờ hết' cho các phụ huynh và gia đình học sinh tại Hà Nội những ngày gần đây. Trình trạng này, theo VietnamNet, đã được Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội – ông Trần Thế Cương 'thừa nhận' và cho biết thêm năm nay càng diễn ra 'căng thẳng' hơn.
Vẫn theo quan chức lãnh đạo ngành giáo dục của Hà Nội, "mạng lưới trường học tại Hà Nội phát triển rất đa dạng, có thể đáp ứng tốt nhu cầu học tập của học sinh" và rằng bên cạnh lựa chọn học lớp 10 các trường công, trường tư thục, phụ huynh và học sinh còn có thể tham khảo trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên, các cơ sở giáo dục nghề nghiệp v.v…
Hôm thứ Sáu, 07/7, báo Thanh Niên Online trong bài viết "Tuyển sinh lớp 10 ở Hà Nội: Không thiếu trường lớp, sao vẫn xếp hàng trắng đêm?" cũng dẫn lời ông Trần Thế Cương khẳng định quả quyết rằng "Hà Nội không thiếu chỗ học. Hiện nay trên địa bàn TP có 2.845 trường học, trong đó 79% là trường công. Các trường học trên địa bàn đáp ứng nhu cầu học tập cho 2,3 triệu HS thủ đô."
Ông Cương được tờ Thanh Niên dẫn lời xác nhận Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội đang phối hợp với Viện Nghiên cứu kinh tế xã hội và các sở, ngành khác tham mưu cho UBND Thành phố "cập nhật, tích hợp chung vào quy hoạch thủ đô tầm nhìn 2030 – 2050"; phối hợp Sở Quy hoạch - Kiến trúc, Sở Tài nguyên – Môi trường, Ủy ban Nhân dân các quận huyện, thị xã của thành phố "để dành quỹ đất triển khai xây trường học", đồng thời "xem xét, thu hồi" các dự án chậm triển khai để xây dựng các trường học trong nội đô còn thiếu trường học.
Từ quan sát của mình, báo Dân Trí Online cùng ngày thứ Sáu đặt câu hỏi: "Có thật Hà Nội không thiếu chỗ học cho mọi sĩ tử thi lớp 10?", và cho biết năm 2023, Hà Nội có 129.210 học sinh lớp 9 trong khi tổng chỉ tiêu tuyển sinh của hệ công lập, công lập tự chủ, tư thục và giáo dục thường xuyên là 112.654. Theo đó, trong bài viết trên báo Dân Trí, một câu hỏi được đặt ra là 'vậy 16.646 học sinh còn lại sẽ học ở đâu?'.
‘Nếu ở giáo dục phổ cập xảy ra vấn đề thì cần xem lại’
Hôm 07/7, từ Toulouse, Pháp, Tiến sĩ Nguyễn Đỗ Long, nguyên giảng viên Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội, đưa ra bình luận với Đài Á Châu Tự do về vấn đề trên, ông nói:
"Ở đây, nếu việc đăng ký vào một số trường tốt mà có một số lượng hạn chế, thì tôi không nói làm gì, nhưng nếu giáo dục phổ cập mà để vấn đề như thế xảy ra, tôi nghĩ chúng ta cần xem xét lại. Còn nếu không, như có việc xếp hàng dài để xin học vào các trường học, trong trường hợp đó là các trường tốt, trường điểm, tôi không ngạc nhiên, bởi vì những chuyện này ở châu Âu, hay ở nhiều nơi khác, ở đâu cũng có.
Chúng ta hay nói rằng ở châu Âu, người ta phát triển, học hành hết sức tự do và thoải mái, xin thưa rằng đó là với giáo dục phổ cập. Thế còn với giáo dục tinh hoa, họ cũng như ở Việt Nam thôi, họ rất khắt khe, và họ tuyển đầu vào cũng khó, và các cháu vào học rồi, học cũng khó.
Thậm chí ngay những trường tốt như ở Pháp ngày xưa, mà người ta chưa thay đổi, tức là người ta chỉ nhập theo điểm cao, thì các cháu học sinh phải thi tuyển với điểm rất cao. Thế nhưng, bây giờ các trường tốt đó đã có sự thay đổi, họ chấp nhận là các cháu học sinh ở trong khu vực, có thể được nhận vào.
Tiến sĩ Nguyễn Đỗ Long đưa ra dẫn chứng tại các nước ở Châu Âu, như CH Czech hay Pháp, mà ông biết thông qua bạn bè, rằng ở những quốc gia tiên tiến đó, người ta cũng sẵn sàng thuê một cái nhà cạnh trường, chỉ để lấy địa chỉ để đăng ký vào trường cho con họ. Ông nói tiếp về câu chuyện ở Việt Nam:
“Ở đây, ý tôi muốn nói thêm là nếu thực sự thiếu thì cần phải sửa đổi, cải tiến. Nhưng tôi cũng nhận thấy là tại sao các năm trước không đến nỗi nào mà năm nay lại thiếu đến 33.000 chỗ? Đây là một con số không nhỏ, cần phải chờ đợi thêm phản biện từ phía cơ quan chức năng, nhưng nếu “thiếu thật” thì rõ ràng là bất cập.
Mặt khác, tôi cũng thấy rằng đúng là giải quyết vấn để này không thể mau sớm mà được ngay. Vấn đề đã có từ những nhiệm kỳ trước, còn công việc là bây giờ phải gấp rút xử lý, mà chắc là phải làm từng bước. Tôi xin nói thêm là ngay ở Pháp, cũng bị tình trạng thiếu trường.
Bây giờ Pháp vẫn đang mở thêm các trường cấp hai và cấp ba mới ở nhiều nơi và việc này thì cũng lô-gic thôi. Dân số đông lên, trong đó có mức sinh tăng nhiều hơn, thì phải tăng thêm trường.
Còn nói chung, trong việc quy hoạch giáo dục, trường sở, bao giờ cũng phải gắn với dự báo nên có tính thời hạn. Ở đây, tôi nghĩ thuần tuý là do năng lực dự báo có thể cần nâng cao hơn, mà chưa hẳn là vấn đề thể chế, bởi vì không ai muốn thấy các vấn đề xã hội trở nên bức xúc cả."
Nguyên nhân do đâu?
Từ Sài Gòn, Tiến sĩ Vũ Thị Phương Anh, một chuyên gia trong lĩnh vực chất lượng và nghiên cứu quản lý giáo dục nêu quan điểm riêng của mình, bà nói:
"Trước hết, nếu tính về chỗ học cho người cần đi học, ở Việt Nam, ngoài hệ chính quy, tức là phải đúng tuổi và thi vào như kỳ thi vừa rồi, còn có hệ bổ túc văn hóa, hệ này, về mặt bằng cấp và đối xử, hoàn toàn được xem ngang bằng, không có phân biệt gì hết. Nhưng ở Việt Nam, nhiều người không xem xét hệ này, tất nhiên nhiều người không muốn cho con cái của mình đi học hệ bổ túc, là hệ hơi 'trật' ra ngoài một chút, trong đó có việc học ở ngoài giờ bình thường ban ngày nữa. Thành ra nếu mà nói là 'có đủ chỗ học', tôi nghĩ là đủ chỗ học, chứ không đến nỗi không có đủ chỗ học.
Nhưng tại sao tình trạng ở Hà Nội lại căng thẳng như thế, tôi nghĩ do phụ huynh ở Hà Nội có một tâm lý khá cạnh tranh, tức là muốn con cái vào những trường tốt nhất, mà tốt nhất đối với Hà Nội, trước hết đó phải là trường công. Trường công thì thường có bề dày về giáo dục được công nhận và cũng có một số trường công được đầu tư tốt hơn. Trường công theo nghĩa nữa là trường danh tiếng, thì còn có đầu tư về cơ sở vật chất. Trường điểm, trường đạt chuẩn quốc gia được đầu tư cao hơn trường bình thường, cho nên tôi nghĩ cạnh tranh là ở chỗ đó và thiếu là thiếu ở loại trường đó, còn tính chung tất cả loại hình trường, tôi nghĩ là không thiếu. Và căng thẳng là căng thẳng do cạnh tranh khi mọi người muốn con cái vào những chỗ mà mọi người tin là tốt nhất."
Về điều gì có thể nên được cân nhắc để giúp giải quyết, giải tỏa vấn đề và các áp lực, bà Vũ Thị Phương Anh nói tiếp với RFA Tiếng Việt:
"Tôi nghĩ rằng đã là trường công, không nên tạo sự phân biệt giữa những trường công với nhau. Trường công thì nên đa số thuộc loại đủ chất lượng, nhưng cao hơn trung bình một chút, có một số trường ưu tú, năng khiếu cho những học sinh có năng khiếu thực sự, còn ngoài ra, nếu cần, thì đầu tư một số trường năng khiếu rất đặc biệt, nhưng ít thôi. Điều này sẽ giúp giải tỏa vấn đề trên, đồng thời cũng giải tỏa được vấn đề áp lực kinh phí đầu tư, đầu tư cho các trường điểm thường tốn kém hơn nhiều cho các trường trung bình khá. Mặt khác, việc này cũng giúp cho cha mẹ học sinh bớt đi chuyện cạnh tranh, giành những trường tốt nhất cho con mình, việc mà do chính thế đã tạo ra áp lực cho các em học sinh. Chẳng hạn như có người nói: 'Con phải vào được trường Lê Hồng Phong!" ở Sài Gòn, hay là 'Con phải vào được trường 'năng khiếu' kia' cũng ở TP. Hồ Chí Minh, hay nơi khác v.v… Và nếu con họ không vào được các trường đó thì cứ như thể là mọi sự đã bị hỏng hết, tạo thành một áp lực rất khủng khiếp với các học sinh, học trò.
Tôi đọc báo thấy có trường hợp có em học sinh thi không được, đã bỏ nhà ra đi. Việc đó, theo tôi rất đáng trách đối với một số người lớn và không nên như thế. Ngoài ra, tôi cũng muốn chia sẻ thêm một điều nữa rằng những nơi có nhiều người dân nhập cư, thì có thể hiện tượng thiếu chỗ học là đúng vì thường vấn đề người nhập cư có tính biến động, trong khi kế hoạch đào tạo của địa phương có thể không đủ cập nhật. Nếu khối tư nhân (giáo dục tư thục, trường tư…) nhanh nhạy thì có thể đáp ứng được chỗ thiếu này. Nhưng ở Hà Nội thì khối tư nhân có vẻ lại không nhanh nhạy bằng ở Sài Gòn, nên có tình trạng thiếu chỗ học như năm nay," TS. Vũ Thị Phương Anh nêu quan điểm riêng với RFA Tiếng Việt hôm 07/7/2023 từ Sài Gòn.