Trong một báo cáo mới đây của Quỹ Liên Hiệp Quốc về trẻ em (UNICEF) có nhấn mạnh đến vấn đề thực phẩm và dinh dưỡng dành cho trẻ em toàn cầu, tình trạng mất cân bằng giữa suy dinh dưỡng và béo phì đang được xem là mối quan tâm hàng đầu của nhiều nước trên thế giới, đe dọa đến sự sống còn, tăng trưởng và phát triển của trẻ nhỏ cũng như nền kinh tế của quốc gia.
Bỏ qua những cảnh báo
Báo cáo ghi rõ, tại Việt Nam tình trạng béo phì không phải là một vấn đề lớn trước những năm 1995. Theo kho lưu trữ dữ liệu quan sát sức khỏe toàn cầu năm 2016 của Tổ chức Y Tế Thế giới (WHO) cho thấy, Việt Nam có tỷ lệ trẻ em béo phì thấp nhất ước tính khoảng độ 2,6% so với các nước ASEAN.
Tuy nhiên, kể từ khi nền kinh tế Việt Nam có nhiều chuyển biến, phát triển mạnh mẽ và nhanh chóng hội nhập nền kinh tế thế giới, sự tăng trưởng kinh tế khiến nhu cầu cuộc sống cũng đã đổi thay và thói quen ăn uống của người dân cũng khác. Nhiều gia đình tiêu thụ thực phẩm chế biến cao được làm từ nhiều hương liệu nhân tạo, đường và các loại hóa chất khác thay cho rau củ quả và lối sống cũng trở nên ít vận động. Điều đó đã khiến trẻ em Việt nam dần phải đối diện với tình trạng béo phì ngày càng tăng cao tại các khu vực thành thị.
Một nghiên cứu của Viện Dinh dưỡng Quốc gia năm 2017 cho thấy, có đến 29% học sinh tiểu học bị chứng thừa cân và béo phì trong khi đó tại các trường trung học cơ sở và phổ thông lần lượt là 19% và 9,5%. Ngoài ra, tỷ lệ thừa cân và béo phì tại thành thị là 42% cao hơn nhiều so với khu vực nông thôn chỉ có 35%. Cũng theo nghiên cứu của viện dinh dưỡng quốc gia người Việt Nam đang tiêu thụ thịt nhiều hơn rau quả và trẻ em Việt Nam thành thị chuộng thức ăn nhanh khiến sự mất cân bằng trong dinh dưỡng đang ngày càng cao.
Một vấn đề khác khiến trẻ béo phì là do ba mẹ thường cho con ngồi ăn trong lúc xem tivi hoặc ipad và các chuyên gia cảnh báo rằng xu hướng này sẽ ảnh hưởng sức khỏe lâu dài của đứa trẻ bao gồm cả những thiệt hại về phát triển năng lực trí tuệ của giới trẻ Việt Nam.
Tiến sĩ, bác sĩ Đinh Đức Long từ Sài Gòn có cùng nhận định về tình trạng này:
“Hiện nay tình trạng béo phì tại thành phố thì nhiều lắm, bởi vì các cháu được ăn uống tốt, lười vận động, một bước lên ngựa xuống xe nên tỷ lệ béo phì nhiều hơn so với trước đây. Điều này có thể thấy ngay trong trường học có nhiều cháu béo phì chứ còn suy dinh dưỡng thì tại các thành phố thì chẳng mấy khi thấy đâu.”
Bác sĩ Phạm Minh Triết, nguyên trưởng khoa tâm lý bệnh viện Nhi đồng I cho biết trên một bài báo về “Suy dinh dưỡng & béo phì ở trẻ em VN” đăng trên Asean Post rằng những lúc ăn mà xem tivi không những bị béo phì mà đứa trẻ đó còn có khả năng bị một số vấn đề về sức khỏe khác như tiểu đường loại 2, huyết áp cao và bệnh tim mạch.
Bác sĩ Phạm Nhật An, nguyên phó giám đốc kiêm trưởng Khoa Truyền Nhiễm Bệnh Viện Nhi Trung Ương, hiện là giảng viên cấp cao Đại Học Y Hà Nội cũng chia sẻ với chúng tôi về thực trạng này cho rằng, ngày xưa suy dinh dưỡng bởi nhiều nguyên do như thiếu chất, thiếu đạm và các loại thực phẩm.
“…Ngoài ra cũng có liên quan đến một số bệnh về sởi, tiêu hóa và những căn bệnh mà hiện nay người ta đã phòng bệnh được rồi nên tình trạng suy dinh dưỡng tại Việt Nam bây giờ hầu như không còn đâu, mà nếu còn chắc chắn là do bệnh. Bệnh như tiêu chảy kéo dài, rối loạn tiêu hóa, nội tiết…thì nó gây ra tình trạng suy dinh dưỡng. Ở thành thị thì trẻ em tăng cân và béo phì cao hơn nông thôn nhiều, bởi vì về mặt cuộc sống vật chất thì nó tốt hơn nhưng hoạt động thể lực thì lại kém đi, chơi game nhiều hơn, uống nước ngọt nhiều hơn và nhiều điều kiện khác nên xảy ra tình trạng béo phì. Chứ còn về suy dinh dưỡng thì VN bây giờ không còn đâu.”
Một vị bác sĩ không muốn nêu tên hiện đã về hưu nhiều năm từ Hà Nội cũng chia sẻ nhận định của ông với tư cách là một người cha, người ông từng nuôi dạy con cháu, ông cho chúng tôi biết:
“Suy dĩnh dưỡng giờ chủ yếu tại có khu vực vùng sâu vùng xa mà thôi, chứ giờ các vùng thành thị hay những vùng nông thôn thì thức ăn bây giờ tương đối thừa thải không còn thiếu như ngày xưa nữa, đời sống bây giờ khá nhiều rồi, thực phẩm thì tràn lan và rất rẻ, đa dạng nên tình trạng suy dinh dưỡng là không có. Chỉ trường hợp vùng sâu vùng xa người ta không quan tâm đến trẻ em thôi chứ giờ tình trạng lãng phí thực phẩm nhiều lắm…”
Cần quan tâm đến thể chất của trẻ
Trong một báo cáo mới đây của Ngân hàng Thế giới công bố hôm 12/9/2019 có nhắc đến tình trạng suy dinh dưỡng trẻ em tại Việt Nam là một thách thức lớn đối với chính phủ Việt Nam và đặc biệt là ở các nhóm khu vực dân tộc thiểu số và vùng sâu vùng xa. Báo cáo nêu rõ có tới 21% trẻ dân tộc thiểu số tại Việt Nam bị thiếu cân và cao hơn 2,5 lần so với trẻ em thành thị, có gần 120.000 tức khoảng 60% trẻ em trong số gần 200.000 trẻ em bị còi ở 10 tỉnh thành của Việt Nam đều đến từ các nhóm dân tộc thiểu số.
Quay trở lại với báo cáo của UNICEF, trong một khảo sát của đại học Stanford vào năm 2017 có tiết lộ rằng, Việt Nam là một trong những quốc gia ít hoạt động thể chất nhất trên thế giới, đặc biệt đối với trẻ ở độ tuổi cấp hai chiếm 46% và bậc tiểu học 39% không hoạt động thể chất đầy đủ. Hầu như đến 90% trẻ em Việt Nam dành thời gian giải trí để xem tivi, 81% đến các tiệm trà sữa, đồ ăn nhanh…Do dó, tỷ lệ béo phì ngày càng tăng nhanh ở Việt Nam và đó sẽ là mối đe dọa đối với nền kinh tế quốc gia.
Ngoài ra, tình trạng kinh tế xã hội và trình độ học vấn của các bậc cha mẹ phụ huynh cũng là một trong những yếu tố khiến con trẻ béo phì.
Bác sĩ Phạm Nhật An cho là kết quả khảo sát nêu trên hoàn toàn đúng do các gia đình ở thành thị bố mẹ cứ mãi lo đi làm ăn nên không dành nhiều thời gian với con cái.
“Bây giờ dỗ con bằng cách đưa đồ chơi game rồi xem tivi nên cần phải có giải pháp tuyên truyền như thế nào để giảm thiểu điều đó từ khi còn bé. Nếu mình không thay đổi từ nếp sống thì sau này nó rất khó bỏ vì đến lúc đi học nó có thể trốn học đi chơi game. Giải pháp thì cơ quan chính quyền đưa ra nhiều nhưng vẫn không đạt được như ý muốn. Quan trọng là từng gia đình phải có trách nhiệm trong vấn đề này, nhiều gia đình không quan tâm, một số khác thì có thể nhìn thấy rồi nhưng phong trào chung thì chưa thực hiện được tốt lắm.”
Bác sĩ An cho biết thêm, các bậc phụ huynh hiện nay không hướng dẫn và chỉ bảo những loại thực phẩm nào tốt cho sức khỏe, loại nào không tốt nên tránh, thay vào đó, ba mẹ “thả cửa” cho các con tự lựa chọn. Ông kết luận, đó là sai lầm lớn nhất của các bậc phụ huynh thời nay.
Còn vị bác sĩ đã về hưu thì lại cho rằng việc tuyên truyền hướng dẫn là điều rất khó thực hiện: "…giờ không cho tụi nó xem là tụi nó không ăn thật và ngoài ra thích đi ăn ngoài quán hơn chứ không thích ăn ở nhà đâu, ra buffet thì thích lắm, rồi đồ ăn sẵn ăn nhanh như Pizza các thứ chứ ở nhà là khỏi thấy ăn. Nhưng tôi nghĩ đó cũng là xu hướng chung của thế giới mà thôi nên giải quyết vấn đề này khó vì nó đã là xu hướng rồi, toàn cầu hóa rồi nên giờ tùy vào mỗi sự giáo dục của từng gia đình mà thôi, chả có chính sách nào thay đổi được. Tất nhiên phương tiện truyền thông đại chúng suốt ngày khuyến cáo, lời khuyên, giảng dạy nhưng người nào bắt chước được thì là hơi bị khó đó."
Còn theo tiến sĩ bác sĩ Đinh Đức Long thì, việc trẻ em thừa cân và béo phì cũng là do quỹ thời gian dành cho vận động của các con không còn, thay vào đó là chúi mũi vào việc họ, còn cha mẹ thì quá bận với công việc “cơm áo gạo tiền”. Tuy nhiên theo bác sĩ Long thì cách tốt nhất để giải quyết thực trạng xã hội này là phải dựa vào bản thân tự giác của mỗi gia đình, mỗi phụ huynh chứ ngoài ra không còn cách nào khác !