Một máy bay chiến đấu J-16 của Trung Quốc tuần trước đã có “chuyển động hung hăng không cần thiết” gần máy bay do thám của Mỹ đang bay trên Biển Đông – Quân đội Mỹ phát biểu hôm thứ Ba (30/5/2023).
Trước khi diễn ra vụ việc hôm thứ Sáu tuần trước, máy bay phản lực Mỹ và Trung Quốc đã từng suýt va chạm vào cuối năm ngoái cùng trên vùng biển có tranh chấp này.
Một video do quân đội Mỹ công bố cho thấy chiến đấu cơ của Trung Quốc tiến lại gần máy bay của Mỹ ở cao độ trước khi rẽ đột ngột, đổi hướng và bay đi mất. Khoang lái của máy bay Mỹ dường như rung lắc khi chiếc máy bay phản lực của Trung Quốc bay qua.
Phi công điều khiển máy bay Trung Quốc "đã lái thẳng vào trước mũi chiếc RC-135 khiến cho máy bay Mỹ phải bay ở chế độ gặp nhiễu động do tàu bay (wake turbulence)" – Tư lệnh vùng Thái Bình Dương - Ấn Độ Dương của Mỹ nói trong tuyên bố đưa ra hôm 30/5 và khẳng định Mỹ sẽ tiếp tục thực hiện các chuyến bay trên vùng biển mà Bắc Kinh tuyên bố chủ quyền.
“Hoa Kỳ sẽ tiếp tục bay, cho tàu thuyền đi lại trên biển và hoạt động một cách an toàn và có trách nhiệm ở bất cứ nơi nào luật pháp quốc tế cho phép và Liên lực lượng Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương của Mỹ sẽ tiếp tục bay trong không phận quốc tế với những quan tâm thích đáng tới sự an toàn của tất cả tàu thuyền và máy bay theo quy định của luật pháp quốc tế” – tuyên bố này cho biết đồng thời khẳng định: “Chúng tôi hy vọng tất cả các quốc gia trong khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương sẽ sử dụng không phận quốc tế một cách an toàn và phù hợp với luật pháp quốc tế”.
Ông Lưu Bằng Vũ, phát ngôn nhân Đại sứ quán Trung Quốc tại Washington cho rằng vụ việc trên là do các lực lượng quân đội Mỹ thực hiện hoạt động "do thám Trung Quốc ở cự ly gần" và điều này "gây nguy hiểm nghiêm trọng cho an ninh quốc gia của Trung Quốc".
"Các động thái khiêu khích và nguy hiểm của Mỹ là nguyên nhân gốc rễ của các vấn đề an ninh hàng hải" – ông Lưu nói trong một email với Đài Á Châu Tự do.
“Trung Quốc yêu cầu Mỹ ngừng những hoạt động khiêu khích nguy hiểm như vậy và dừng việc đổ lỗi cho Trung Quốc” – ông này nói tiếp.
Trung Quốc đưa ra tuyên bố chủ quyền đối với phần lớn diện tích Biển Đông bất chấp việc Tòa Trọng tài Thường Trực ở La Haye, vào năm 2016, đã bác bỏ những yêu sách chủ quyền rộng lớn của Trung Quốc trong một vụ kiện chống lại nước này của Philippines.
Sáu quốc gia châu Á khác cũng có tuyên bố chủ quyền hoặc có biên giới biển chồng lấn với yêu sách chủ quyền rộng khắp và bành trướng của Trung Quốc ở Biển Đông, đó là: Brunei, Indonesia, Malaysia, Philippines, Đài Loan và Việt Nam. Mặc dù Indonesia không coi mình là một bên trong tranh chấp Biển Đông nhưng Trung Quốc thường tuyên bố quyền lịch sử đối với một số khu vực biển chồng lấn với vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Indonesia.
Một cách chính thức, Hoa Kỳ giữ quan điểm trung lập đối với tranh chấp ở Biển Đông nhưng bác bỏ tuyên bố chủ quyền rộng lớn của Trung Quốc đồng thời kêu gọi giải quyết các tranh chấp chủ quyền này một cách hòa bình. Các lực lượng của Mỹ cũng thường xuyên thực hiện các hoạt động “tự do hàng hải” trong vùng biển quốc tế trên biển Đông - nơi có các tuyến hàng hải quốc tế mà hơn 5.000 tỷ đô la hàng hóa được chuyên chở qua mỗi năm.