Quỹ vaccine phòng COVID-19 của Việt Nam (Quỹ) được Chính phủ Hà Nội thành lập vào ngày 26/5 vừa qua, sau khi Thủ tướng Phạm Minh Chính chính thức kêu gọi người dân cũng như các tổ chức trong và ngoài nước đóng góp tài chính nhằm giúp Chính phủ mua, nhập khẩu, nghiên cứu, sản xuất vaccine ngừa COVID-19 để đạt mục tiêu tiêm phòng cho khoảng 75 triệu dân trong năm 2021.
Bộ Tài chính cho biết Quỹ cần hơn 25.000 tỷ với 16.000 tỷ đồng từ ngân sách trung ương và hơn 9.000 tỷ đồng còn lại sẽ trích từ ngân sách địa phương và huy động từ dân.
Đầu vào và đầu ra phải công khai
Trên các trang mạng xã hội thời gian vừa qua, nhiều người đăng tải hình ảnh cho thấy họ đã nhận được tin nhắn kêu gọi tham gia đóng góp cho Quỹ. Không ít người chia sẻ rằng họ muốn đóng góp nhưng lại sợ số tiền không được sử dụng đúng mục đích hoặc sau khi góp tiền mua vaccine với mong muốn được tiêm vaccine loại tốt thì có khi họ phải nhận cái kết tiêm vaccine của Trung Quốc và như vậy hoá ra lại không công bằng.
Vì vậy, tính minh bạch trong việc sử dụng tiền Quỹ và loại vaccine nào sẽ được tiêm cho dân đang là vấn đề được nhiều người quan tâm.
Nhà nước đưa ra con số bao nhiêu thì chỉ biết như vậy, còn người dân đóng vào thì không thể theo dõi số tiền mình đóng vào dùng vào việc gì, sử dụng vào mục đích gì, có đúng mục đích của Quỹ vaccine không thì không thể biết được vì chính phủ Việt Nam không minh bạch vụ đó. - Nhạc sĩ Lê Thiệu
Trao đổi với RFA tối 9/6, Nhà hoạt động xã hội dân sự Nguyễn Lân Thắng từ Hà Nội cho rằng vì tính thời sự của việc dập dịch nên người ta chỉ dừng ở mức độ đưa ra chứ chưa đặt nặng câu hỏi này:
“Mọi việc rất khẩn cấp và cho đến giờ này thì việc đặt ra tính minh bạch trong việc sử dụng quỹ đó thì mọi người cũng chưa đặt vấn đề. Nhưng theo tôi có rất nhiều người lo lắng từ trước đến nay chính phủ Việt Nam để rất nhiều tình trạng tham ô, tham nhũng trong hệ thống chính quyền.
Vì vậy việc xài xẻo không đúng mục đích của quỹ để mua vaccine này hoàn toàn có thể có.”
Từ Sài Gòn, nhạc sĩ Lê Thiệu cho rằng khi đóng góp, số liệu do nhà nước đưa ra là thông tin một chiều, người dân không thể kiểm chứng được.
“Nhà nước đưa ra con số bao nhiêu thì chỉ biết như vậy, còn người dân đóng vào thì không thể theo dõi số tiền mình đóng vào dùng vào việc gì, sử dụng vào mục đích gì, có đúng mục đích của Quỹ vaccine không thì không thể biết được vì chính phủ Việt Nam không minh bạch vụ đó.”
Ngoài ra, nhạc sĩ Lê Thiệu cũng nêu lên những thông tin liên quan mà ông quan sát và ghi nhận trong những ngày qua:
“Tôi thấy cộng đồng mạng xã hội có nhiều ý kiến đưa ra đại đa số không muốn góp, có hai lý do.
Thứ nhất là họ thấy vô lý vì đáng lẽ Chính phủ phải lo cho dân, tất cả các nước trên thế giới chính phủ lo cho dân hết, riêng Chính phủ Việt Nam không chi viện cho dân, không hỗ trợ cho dân trong cơn đại dịch này mà còn xin tiền của dân.
Thứ hai là dân Việt Nam đa số không thích Trung Quốc, hàng Trung Quốc, đa số là như vậy, nên khi nghe nói đặt mua vaccine của Trung Quốc thì đó là lý do người ta từ chối đóng góp cho quỹ vaccine của nhà nước.”
Chị T.Q.Đ, hiện đang sinh sống tại Sài Gòn và cũng tham gia đóng góp nửa tháng lương của chị cho Quỹ vaccine phòng COVID-19 đưa ra quan điểm bản thân:
“Thật ra ở Việt Nam đa số chuyện quyên góp để gọi là minh bạch thì cũng khó lắm, tùy mỗi người. Ví dụ như bản thân chị, khi đã chuyển tiền vô chỉ nghĩ là đóng góp cho quỹ đó thôi và khi chuyển tiền là không nghĩ tới nữa.
Dĩ nhiên nếu người ta công khai sử dụng tiền đó thế nào là quá tốt, nhưng chắc chắn mình biết sẽ không thể nào 100% minh bạch được.
Nó không 100% sử dụng đúng mục đích nhưng ít nhiều nó cũng sẽ vẫn contribute (đóng góp-PV) với mục đích đó nên mình góp được nhiêu thì mình góp.
Ví dụ lẽ ra minh bạch thì mình góp một tháng lương, còn không minh bạch mình góp nửa tháng lương.”
Cần mã số cho từng loại vaccine?
Mới đây, nhiều ý kiến đưa ra cho rằng Chính phủ Hà Nội nên cần có mã số cho vaccine để doanh nghiệp và người dân được chọn theo thỏa thuận ủng hộ tiền mua vaccine.
Việc có mã số như vậy được nói phần nào giúp minh bạch hơn trong việc sử dụng tiền của Quỹ vaccine và cũng đảm bảo quyền lợi của tập thể và cá nhân tham gia đóng góp.
Không đồng tình với đề xuất vừa nêu, chị T.Q.Đ khẳng định:
“Đóng góp cái này mình tự nguyện, đâu cần phải có benefit (quyền lợi) gì từ chuyện đó. Tức là mục đích cuối cùng mình đóng góp để mình muốn Việt Nam có đủ vaccine để chích cho mọi người nên không cần có mã số hay quyền gì đó ưu tiên hơn.”
Bên cạnh đó, chị T.Q.Đ cũng nêu ra nguyên nhân chính cho việc vì sao không minh bạch có thể xảy ra trong Quỹ vaccine mới được thành lập:
“Đầu ra mới là đầu không minh bạch, còn đầu vô thì vẫn nói, ví dụ khi mình đọc báo này kia vẫn ước lượng được có bao nhiêu tiền rồi nhưng đầu ra là có bao nhiêu tiền để chi cho Quỹ vaccine là cái mình không thể biết được.
Sẽ có rất nhiều vấn đề vì ví dụ vaccine công bố giá $2/liều rồi Việt Nam nói nhập một triệu liều là mình lấy giá đó nhân lên, mà còn có rất nhiều chi phí khác mà nó sẽ không bao giờ công khai, nó sẽ nhập nhằng trong chuyện đó.”
Cùng quan điểm cho rằng việc có mã số cho vaccine cũng không giải quyết được vấn đề nếu Quỹ vaccine không minh bạch, nhà hoạt động Nguyễn Lân Thắng nhận định:
“Bởi vì đây là một vấn đề rất lớn, kể cả trong trường hợp có đánh mã số thì thực sự ở Việt Nam khó có đơn vị gọi là thanh tra hay kiểm toán để minh bạch mọi vấn đề.
Tính minh bạch, tính giải trình trong chính phủ Việt Nam từ trước đến nay rất kém, không phải lần này mà rất nhiều lần người dân không biết thông tin có phải thực tế như vậy hay không.”
Tính minh bạch, tính giải trình trong chính phủ Việt Nam từ trước đến nay rất kém, không phải lần này mà rất nhiều lần người dân không biết thông tin có phải thực tế như vậy hay không. - Nhà hoạt động Nguyễn Lân Thắng
Một người dân không muốn nêu tên vì vấn đề an ninh cho hay chị đã được chích vaccine COVID-19 dù không nằm trong danh sách tuyến đầu. Tuy nhiên, do chị làm trong công ty nhà nước nên phía công ty có mua lại vaccine từ chính phủ và sau khi chích, nhân viên không được đăng tải thông tin này lên Facebook, Tiktok hay những mạng xã hội khác.
Bộ Y tế Việt Nam trong ngày 9/6 cho biết sẽ cấp phép nhập khẩu vaccine ngừa COVID-19 trong vòng từ 5-10 ngày làm việc tùy từng loai vaccine nếu đủ hồ sơ hợp lệ.
Cụ thể, theo ông Vũ Tuấn Cường, Cục trưởng Cục Quản lý Dược thuộc Bộ Y Tế, đối với các loại vaccine đã được Tổ chứ Y tế Thế giới WHO phê duyệt khẩn cấp như AstraZeneca, Pfizer, Moderna, Sinopharm, Johnson& Johnson, thời gian xem xét phê duyệt sẽ là năm ngày làm việc khi nhận đủ hồ sơ hợp pháp và có ủy quyền chính thức của đơn vị sản xuất.
Còn đối với những loại vaccine chưa được WHO cấp phép, Bộ Y tế Việt Nam sẽ xem xét, phê duyệt trong vòng 10 ngày.