Trong Dự Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Cán bộ, công chức và Luật Viên chức vừa được trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội sáng 17/4 có hai đề xuất đáng chú ý là kỷ luật quan chức đã nghỉ hưu và bỏ ‘viên chức suốt đời’.
Đại Biểu Quốc Hội Dương Trung Quốc khi trao đổi với chúng tôi hôm 17/4 nhận định:
“Đây là nội dung của việc sửa đổi Luật công chức mà dự kiến trong kỳ họp thứ 7 này sẽ đưa ra bàn. Hai nội dung mà anh vừa nói (kỷ luật quan chức đã nghỉ hưu và bỏ ‘viên chức suốt đời’) thì tôi nghĩ đối với người ở các quốc gia khác thì chuyện ấy cũng là đương nhiên thôi, nhưng rõ ràng ở Việt Nam đã được phát hiện từ lâu mà chúng ta chưa điều chỉnh lại.”
Phát biểu tại phiên họp thứ 33, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, khi trình bày Tờ trình về dự án Luật Cán bộ, công chức, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Lê Vĩnh Tân cho biết, theo dự thảo luật cán bộ, công chức mới đưa ra, có bổ sung vào khoản 5 vào điều 78 của luật hiện hành quy định, nếu cán bộ sau khi nghỉ việc hoặc nghỉ hưu mới phát hiện có vi phạm và đã bị xử lý kỷ luật về Đảng thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm phải chịu 1 trong 3 hình thức kỷ luật khiển trách, cảnh cáo hoặc xóa tư cách, chức vụ đã đảm nhiệm…
Tầng lớp công chức có vị thế riêng trong đời sống xã hội Việt Nam, lý thuyết thì ai cũng bình đẳng trước pháp luật, nhưng rõ ràng công chức liên quan đến công việc nằm trong hệ thống của nhà nước.<br/>-Dương Trung Quốc
Điều khoản này trước đây từng được bộ trưởng Bộ Nội Vụ, ông Lê Vĩnh Tân, khi trả lời chất vấn của các đại biểu quốc hội nhìn nhận việc kỷ luật hành chính đối với ông cựu bộ trưởng Công thương Vũ Huy Hoàng là vấn đề khó vì chưa có tiền lệ.
Trao đổi với Đài Á Châu Tự Do hôm 17/4/2019, Luật sư Trần Quốc Thuận, nguyên Chánh văn phòng Quốc hội Việt Nam, nhận định:
“Có lẽ người ta đưa ra biên bản đó vì người ta muốn xử lý chức vụ, thời kỳ đang làm việc, đang tại chức. Vừa qua có trường hợp ông Bộ trưởng đã nghỉ hưu rồi vẫn xử lý cách chức trong thời kỳ ông ấy đang làm, cái sửa đổi lần này có lẽ người ta muốn nhắm đến hướng đó. Còn sai phạm về hình sự, hành chánh thì thời hiệu không phân biệt là cán bộ công chức hay người dân thường. Còn nếu có chức có quyền thì người ta sẽ xử lý cái chức trong thời kỳ mình sai phạm… Vừa qua đảng và nhà nước có cách chức một số người đã nghỉ hưu, mà vẫn cách chức trong thời kỳ đang làm. Có lẽ bây giờ người ta hợp thức hóa vấn đề đó.”
Xin được nhắc lại, cựu Bộ trưởng Công Thương Vũ Huy Hoàng, đã bị cách chức bí thư Ban cán sự đảng giai đoạn 2011-2016 do có những sai phạm bổ nhiệm trong thời gian giữ chức vụ này. Và bị tước tư cách quyền bộ trưởng.
Luật sư Trần Quốc Thuận cho rằng, bây giờ đưa vấn đề này ra để nhấn mạnh, những người đã nghỉ hưu không phải đã hạ cánh an toàn. Nếu sai phạm còn thời hiệu xử lý thì pháp luật không hạn chế. Theo ông, việc sửa đổi này thực tế cũng phù hợp với pháp luật, vì hành vi sai phạm còn thời hiệu.
Theo Luật sư Trần Quốc Thuận, về nguyên tắc, xử lý hành chánh hay hình sự có thời hiệu, tùy sai phạm nặng nhẹ, thời hiệu sẽ là 6 tháng, 1 năm, 5 năm, 10 năm hay 15 năm… khi sai phạm còn thời hiệu thì vẫn phải xử lý.
Ông Dương Trung Quốc nhận định:
“Về hưu thì người ta cho là hạ cách an toàn, chỉ lãnh lương hưu chứ không chịu trách nhiệm về những việc mình đã làm trong quá khứ, mà đâu phải sự việc gì cũng được phát hiện. Điều này tạo ra sự vô trách nhiệm đối với những việc mình làm, mình chỉ cần vượt qua thời kỳ đó là mình thoát. Điều này không có ở các nước khác, ngay cả lãnh đạo cấp cao như thủ tướng, tổng thống nếu sau này phát hiện sai phạm vẫn bị xử lý. Vì vậy rõ ràng đó là một yếu tố chúng ta thấy cần đưa vào luật.”
Ông Dương Trung Quốc cho rằng, đây là một xu thế phù hợp, để nâng cao trách nhiệm của công chức khi còn đương nhiệm. Và rõ ràng nó không tạo an toàn cho bất kỳ ai, làm những việc làm sai trái, sai pháp luật, nhất là liên quan đến công quỹ của nhà nước.
Theo ông Lê Văn Cuông, nguyên Phó trưởng đoàn Đại Biểu Quốc Hội tỉnh Thanh Hóa, trước đây có quy định khi chuyển công tác hay về hưu, thì những khuyết điểm trước đó có thể không được đề cập, không được xử lý. Chính điều này theo ông làm cho một bộ phận cán bộ công chức, cứ gần về hưu hoặc có hướng chuyển công tác, đã không nghiêm túc thực hiện trách nhiệm công vụ của mình, lợi dụng thời gian quá độ này để làm những điều pháp luật không cho phép. Ông nói tiếp:
“Vấn đề này làm xáo trộn trận tự xã hội và mất công bằng giữa những người nghiêm túc và những người lợi dụng sơ hở của pháp luật để tranh thủ làm chuyến tàu vét hoặc là tư duy nhiệm kỳ, để thực hiện ý đồ cá nhân hay tư lợi. Cho nên dư luận rất bất bình.”
Cũng trong Dự Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Cán bộ, công chức và Luật Viên chức vừa được trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội lần này việc bỏ ‘viên chức suốt đời’ cũng được nhắc đến.
Theo Đại Biểu Quốc Hội Dương Trung Quốc, cái gọi là ‘viên chức suốt đời’ có lẽ là nối dài của việc người ta coi công chức là làm cách mạng:
Ở Việt Nam, đối với một công chức nắm chức vụ nào đó thì thường khi có sai sót gì thì họ luôn luôn đổ cho lịch sử, hoàn cảnh lúc đó dẫn đến sai sót đó… hay trách nhiệm tập thể… cả chi bộ đã thống nhất với nhau rồi… Nhưng chúng tôi là người dân hay nói 'trách nhiệm tập thể nhưng tài khoản thì cá nhân'.<br/>-Dương Trung Quốc
“Tôi nhớ cách đây không lâu, khi khai lý lịch công chức thì có phần quá trình hoạt động cách mạng. Như vậy làm công chức không hoàn toàn là công việc của người làm công ăn lương trong bộ máy nhà nước. Có lẽ vì thế nó dẫn đến tình trạng cứ vào được biên chế coi như yên tâm, cứ chờ thăng tiến, trừ những trường hợp vướng sai lầm lớn mới bị kỷ luật. Nên đã tạo ra đội ngũ công chức mà sức ì rất lớn, sức phấn đấu không có, năng suất thấp. Nên người ta thấy điều này cần phải thay đổi trong luật.”
Còn ông Lê Văn Cuông thì cho rằng, đây là một vấn đề rất tế nhị, liên quan đến cả một thể chế:
“Nó là một vấn đề rất tế nhị, liên quan đến cả một thể chế, trước đây khi tuyển dụng thì người ta chỉ an bài cho đến khi về hưu. Vấn đề thay đổi hay xử lý một cán bộ vi phạm cũng rất là khó, kể cả vấn đề ngồi chơi xơi nước, hiếm khi thay đổi các quy định pháp luật, hay cũng khó khăn để xử lý các trường hợp này. Cho nên nó làm trì trệ sự phát triển của xã hội và bất bình trong dư luận.”
Ông Cuông cho rằng lần này, vấn đề bỏ “viên chức suốt đời” được cụ thể hóa bằng luật sẽ có tác dụng rất tốt, sẽ ngăn ngừa được tình trạng cố chạy chọt để có được một vé công chức.
Theo pháp luật Việt Nam hiện hành, mọi người đều như nhau, có tội thì phải chịu tội, vi phạm thì phải bị xử lý, đó là điều đương nhiên, ai cũng tán thành.
Tuy nhiên ông Dương Trung Quốc lại cho rằng, tầng lớp công chức có vị thế riêng trong đời sống xã hội Việt Nam:
“Tầng lớp công chức có vị thế riêng trong đời sống xã hội Việt Nam, lý thuyết thì ai cũng bình đẳng trước pháp luật, nhưng rõ ràng công chức liên quan đến công việc nằm trong hệ thống của nhà nước.”
Trong lúc dự luật đang thảo luận chứ chưa thông qua thì ông Dương Trung Quốc cũng dẫn chứng một số ý kiến cần suy nghĩ:
“Ở Việt Nam, đối với một công chức nắm chức vụ nào đó thì thường khi có sai sót gì thì họ luôn luôn đổ cho lịch sử, hoàn cảnh lúc đó dẫn đến sai sót đó… hay trách nhiệm tập thể… cả chi bộ đã thống nhất với nhau rồi… Nhưng chúng tôi là người dân hay nói ‘trách nhiệm tập thể nhưng tài khoản thì cá nhân’, lợi ích riêng tư thì bỏ túi được.”
Cho nên ông Dương Trung Quốc cho rằng, vì vậy vấn đề này thường không giải quyết một cách dứt điểm được.