Kể từ khi cuộc Chiến tranh Việt Nam chấm dứt hồi cuối tháng 4/1975, sau làn sóng hàng triệu người Việt liều mình vượt biển và mặc dù Hà Nội thực hiện Chính sách ‘Đổi mới’ từ đầu thập niên 80 của thế kỷ XX nhưng những dòng người Việt vẫn tiếp tục rời bỏ đất nước hình chữ ‘S’ với giấc mơ ‘đổi đời’. Trong đó, không ít người chọn cuộc hành trình đến ‘thiên đường’ Châu Âu cùng với những ước vọng mà họ phải trả một cái giá rất đắt bằng chính mạng sống của mình.
‘Thùng nhân’ Việt và giấc mơ đổi đời nơi trời Âu (Phần II)
Ra đi theo tiếng gọi tình yêu và ước vọng
“Tôi đi khỏi Việt Nam vào năm 2005. Bắt đầu rời Việt Nam cho đến Ba Lan là bốn tháng.”
Bà Nguyễn Thị Hoa (tên được đổi theo yêu cầu), nhớ lại cuộc hành trình bà rời bỏ quê nhà ở Vĩnh Phúc để ra nước ngoài với lý tưởng tình yêu xây đắp mộng vàng tại Ba Lan.
Chuyến đi định mệnh 16 năm trước còn hiện rõ như mới ngày hôm qua.
Bà Hoa kể với RFA rằng vào thời điểm đó bà 25 tuổi và đã hứa hẹn với người yêu là sẽ lên đường, sau khi nhận tin người yêu của bà đến Ba Lan được an toàn.
Nhờ vả người quen biết để móc nối và liên lạc với đường dây đưa người từ Việt Nam sang Ba Lan, người yêu của bà Hoa trả số tiền 3.000 USD cho chuyến đi một tuần lễ đến đất nước xinh đẹp ở Đông Âu.
Tiếp theo đó là cuộc hành trình của bà Hoa. Thế nhưng, cuộc hành trình này lại kéo dài những bốn tháng.
“Tôi bay từ sân bay Nội Bài sang Nga. Đáp máy bay ở Nga là có người ra sân bay đón. Họ thu hết hộ chiếu của tôi và bắt đầu đi ô tô. Tất cả phải đến tầm mấy chục người Việt Nam.”
“Đi bằng ô tô thì họ chở qua rất nhiều nước. Có lúc đi trên chiếc xe tải chở đến năm mươi mấy người, mà toàn những người to lực lưỡng và cả người Việt nữa. Cứ đi đường rừng, rồi ban đêm mưa gió, rồi vượt đèo vượt dốc…Nhìn xuống cứ thăm thẳm. Nhiều khi nghĩ thầm, đường trơn trượt mà xe bị lật thì chỉ có chết hết thôi.”
Trong lúc kể lại cuộc hành trình với RFA, bà Hoa nhấn mạnh rằng khi đi đến bất cứ quốc gia nào thì đường dây đưa người đều sắp xếp và liên lạc với người dẫn đường địa phương ở nước đó để tiếp tục dẫn đoàn người đi đến điểm cuối là Ba Lan.
Mặc dù bà Hoa bị bắt giam ở Tiệp Khắc một ngày, một đêm và ở Slovakia kéo dài một tháng, thế nhưng cứ mỗi lần được thả ra thì đều được người Việt trong đường dây đưa người liên lạc cho gặp người dẫn đường địa phương để tiếp tục cuộc hành trình.
“Tôi đi bộ đường rừng, phải đi trong đêm và phải lội rừng lội suối, rồi bị lạc trong rừng…Ối giời ơi, gian nan và vất vả lắm! Phải đi ở trong rừng suốt liền mấy tuần. Ví dụ như trường hợp thậm chí không có nước uống, người phụ nữ không đi nổi thì người ‘Tây’ phải cõng. Có khi có người bị yếu quá thì người ta bỏ lại, không cho đi nữa. Nếu như có ai đó bị chết thì người ta vứt trong rừng luôn.”
Suốt bốn tháng dài ròng rã, cuối cùng bà Hoa cũng được gặp người yêu ở Ba Lan, và bị buộc phải trả 5.000 USD cho chuyến đi dài bốn tháng của mình.
Những chuyến đi rủi nhiều may ít
Cuộc hành trình của bà Nguyễn Thị Hoa là một trường hợp điển hình của hàng ngàn người Việt tìm đến ‘thiên đường’ Châu Âu trong những chuyến đi rủi nhiều may ít vì mục tiêu ‘đổi đời’ , mà được nói là “đi làm kinh tế”.
Cùng là phụ nữ, bà Lê Thị Tuyết, quê ở Nghệ An, từ giã chồng con để đến Ba Lan tìm sinh kế cùng ước mơ khá giả và gửi tiền về Việt Nam cho con cái ăn học đến nơi đến chốn.
Tuy vậy, chuyến đi của bà Tuyết cùng với hơn mười mấy người Việt khác đã bị trục trặc ở Nga đến 1,5 năm.
Bà Tuyết, hồi tháng 1/2010, kể lại với RFA rằng cả đoàn được nhóm tổ chức đưa người tìm việc cho làm như trồng rau, giữ trẻ. Thế nhưng họ không được lãnh lương. Bởi vì số tiền lương đó để nuôi ăn cho cả nhóm.
Trong cuộc hành trình đến Ba Lan, bà Tuyết còn chứng kiến không ít phụ nữ bị lạm dụng tình dục từ nước này sang nước khác.
“Hắn thấy mình già thì nể mình. Trẻ thì chết. Đứa nào trẻ, hắn cũng lôi vào ngủ. Bọn Tàu, bọn Tây, cả bọn ‘Cộng’ mình, mà hư nhất là bọn ‘Cộng’. Mấy thằng đưa người mất dạy lắm. Khổ lắm!”
Tương tự, bà Kim Anh (tên được đổi theo yêu cầu), ở Đức, hồi tháng 5/2010, lên tiếng với RFA rằng bà đi máy bay đến Nga bằng giấy tờ hợp lệ, theo hợp đồng của công ty "đi khảo sát thị trường".
“Sau khi sang đến Nga thì nó bắt đi bộ trong rừng, phải đi bộ trong rừng ba ngày mà tuyết lút đến quá đầu gối, phải nhịn đói. Nó cho ăn bánh mì với nước thôi rồi nó đưa vô trong một cái nhà nó nhốt, chờ có xe đến thì cứ khoảng bảy-tám người cho vào trong một cái xe thùng bịt kín đi sang Pháp.”
“Có đôi ngày nó dắt mình bảo ra nó đóng xe nhé. Nó bảo bỏ mình lên xe nhưng thực tế nó đưa mình ra chỗ hẻo lánh. Nó hiếp dâm mình, bắt mình ngủ với hắn. Nếu mà không ngủ với nó thì nó lại không đưa mình đi. Mà ở đất khách quê người, mình biết chỗ nào với chỗ nào đâu. Tiếng tăm thì không biết… Già trẻ gì nó không chừa một ai hết.”
Những người như bà Hoa, bà Tuyết, bà Kim Anh đều cùng nhận xét rằng phụ nữ rất thiệt thòi trong các chuyến đi như thế.
Còn nam giới thì sao? Họ được phần nào may mắn hơn không?
Hồi cuối tháng 11/2016, chúng tôi nhận được cuộc điện thoại của một thanh niên, cho biết anh đang ở trại giam tại Ba Lan.
“Tôi năm nay 26 tuổi. Tôi đi đường rừng từ Nga qua Ba Lan. Có chín người đi trên một chiếc xe container. Đến biên giới Belarus, thì tôi bị bắt ở tù một tháng và 16 ngày. Ở đó, khổ lắm. Nói chung ăn uống không bằng chó ăn.”
Vỡ mộng ở Đông Âu
Cậu thanh niên 26 tuổi, không muốn nêu tên, than thở rằng mong muốn đến được Ba Lan để có thể tìm một công việc như phụ bếp hay trông coi kho hàng, kiếm tiền gửi về nuôi đứa con gái đầu lòng mà anh chưa kịp nhìn mặt khi bé chào đời.
Người cha trẻ tuổi này tâm tình với RFA rằng anh không biết phải ở tù tại Ba Lan trong bao lâu nữa và không thể hình dung nỗi ngày mai như thế nào.
Còn bà Lê Thị Tuyết chia sẻ rằng bà làm ba công việc mỗi ngày: bán xôi dạo trong chợ buổi sáng, chiều phụ quán phở và tối phụ bán cơm cho công nhân.
Vào thời điểm năm 2010, bà Tuyết làm việc cực nhọc mới có thể dành dụm được 500 USD/tháng. Bà Tuyết phải gửi về cho gia đình ở Việt Nam 300 USD hàng tháng.
Tiếp tục đến Tây Âu với tương lai vô định
Hai vợ chồng bà Nguyễn Thị Hoa nói với RFA rằng tuy ở lậu, nhưng lại khá đủ đầy về vật chất và mãn nguyện.
Mặc dù vậy, hai người họ cùng với hàng trăm người Việt khác sinh sống bất hợp pháp buộc phải chọn lựa rời Ba Lan và lại “lên đường, đi tứ tán” do công ăn việc làm bị sa sút; sau khi chính quyền nước này quyết định đóng cửa khu vực chợ Sân Vận Động hồi năm 2007.
Nhà báo Mạc Việt Hồng, từ Ba Lan cho RFA biết ghi nhận của bà liên quan tình trạng này:
“Nếu nói chuyện các đường dây buôn người thì Ba Lan luôn là một điểm nóng. Bởi vì Ba Lan là điểm ‘cửa ngỏ” để người ta trung chuyển người từ các nước ở phía Đông như Ukraine, Nga sang Ba Lan.
Một số người đến Ba Lan mà có người quen hay gia đình ở đây rồi thì họ ở lại đây. Tuy vậy, phần nhiều là tiếp tục đi sang các nước ở phía Tây. Họ đi sang Đức, Pháp rồi từ Pháp, họ đi sang Anh.
Mọi người cũng biết vụ 39 người Việt đã chết ở Anh thì có một số đi qua ngã Ba Lan này. Tôi biết chắc chắn như vậy.”
Hồi năm 2019, ba tổ chức từ thiện cùng thực hiện một dự án nghiên cứu về người di dân đến Châu Âu; bao gồm Anti-Slavery International (Tổ chức Chống Nô Lệ Quốc Tế), Every Child Protected Against Trafficking (Tổ chức Bảo Vệ Mỗi Trẻ Em Khỏi Nạn Buôn Người) và Pacific Links Foundation (Tổ chức Vòng Tay Thái Bình).
Theo đó, nhiều người Việt Nam di dân đến Châu Âu, do tổ chức buôn người đưa đi, được ghi nhận bị tổn thương trầm trọng trong suốt cuộc hành trình cũng như ở quốc gia mà họ được đưa đến, thường là tại Anh Quốc.
Trước đó, hồi cuối tháng 8/2017, Hội đồng Kinh tế và Xã hội Liên Hiệp Quốc phổ biến một báo cáo về xu hướng di dân quốc tế từ Châu Á và Thái Bình Dương.
Báo cáo này ghi nhận mạng lưới buôn người từ Việt Nam sang Châu Âu, đưa đi xấp xỉ 18.000 người/năm với tổng số tiền thu về vào khoảng 300 triệu USD.
Theo tìm hiểu của RFA, trong những năm gần đây, các quốc gia ở Đông Âu mở rộng chính sách nhập khẩu nhân công lao động nước ngoài, do đó ngày càng có nhiều người từ Việt Nam đến Tiệp Khắc, Hungary, Romania…theo hợp đồng xuất khẩu lao động hợp pháp.
Tuy nhiên, tình trạng người lao động Việt ở Đông Âu vẫn tiếp tục chọn đi đến các nước ở Tây Âu với hy vọng kiếm được tiền nhiều hơn, dù là nhập cư “lậu” và lao động bất hợp pháp.
Đặc biệt, sau vụ 39 người Việt chết thảm ở Anh hồi tháng 10/2019, các cuộc hành trình nhập cư lậu vào Anh vẫn tiếp diễn.
Điển hình, vào ngày 19/5/2021, Văn phòng Công tố thành phố Bruges ban hành thông cáo cho biết nhà chức trách của Bỉ, trong cùng ngày, vừa cứu được nhóm 49 người, chủ yếu là công dân Việt Nam, đang gặp nguy trên biển khi đang trong hải trình tìm đường vào Anh.
Mời quý vị theo dõi phần III trong loạt bài phóng sự về “thùng nhân” Việt ở Châu Âu, để nghe tâm tình “ở không được mà về không xong” của họ như thế nào.
Phần I: ‘Thùng nhân’ Việt và giấc mơ đổi đời nơi trời Âu
Phần II: 'Thiên đường' Châu Âu và các cuộc hành trình nhiều may rủi
Phần III: Trạm dừng chân ở Đông Âu: Viễn ảnh đến Tây Âu cùng Nỗi sợ hồi hương
Phần IV: Cảnh sát Đức và cuộc truy lùng tội phạm buôn người Việt Nam
Phần V: Thuyền nhân Việt Nam trong thời đại mới
Phần VI: Anh Quốc, thiên đường và điểm đến của người Việt Nam mong muốn đổi đờ
Phần VII: 'Thiên đường' Châu Âu: 'Biết vậy không đi' và những giấc mơ còn dang dở!