Tuần Việt Nam Net Online mới phổ biến một bài tham luận về việc nâng cao chất lượng giáo dục tại Việt Nam, đặc biệt là bậc đại học. Qua cuộc trao đổi với Linh Thuỷ, tác giả của bài báo, nhà nghiên cứu giáo dục Nguyễn Trần Bạt khẳng định rất khó đạt được một nền giáo dục đại học tiên tiến, nếu nhà nước không quốc tế hóa nền giáo dục ấy bằng chính sách mở cửa, tức là kêu gọi đầu tư từ nước ngoài.
Đầu tư nước ngoài
Vậy việc kêu gọi đầu tư nước ngoài có phải là một lối thoát cho nền giáo dục bậc đại học tại Việt Nam hay không?
Giáo sư Tiến sĩ Hoàng Xuân Quảng, Hiệu phó đại học An Giang, từng nhiều lần công tác nước ngoài nhìn thấy sự cần thiết của chương trình nâng cấp giáo dục đại học. Tuy nhiên ông cho là Việt Nam khó đạt hiệu quả cao khi bắt tay vào công việc:
Tuy nhiên trong thời gian ngắn thì Việt Nam chưa thể so sánh được với nước ngoài, người ta làm được mà mình làm chưa được, vì bị ràng buộc nhiều thứ quá
GSTS Hoàng Xuân Quảng
"Xây dựng trường đại học theo tiêu chuẩn quốc tế đang là đề tài được bàn luận sôi nổi, cụ thể là đã có dự án xây dựng 4 đại học đẳng cấp quốc tế. Trong năm 2009, nhà nước cho phép nước ngoài vào đầu tư ở tất cả các cấp từ tiểu học đến đại học. Tuy nhiên trong thời gian ngắn thì Việt Nam chưa thể so sánh được với nước ngoài, người ta làm được mà mình làm chưa được, vì bị ràng buộc nhiều thứ quá.”
Những ràng buộc mà Giáo sư Hoàng Xuân Quảng vừa thố lộ là gì? Ông đưa ra những dẫn chứng như sau:
"Một số nhóm nhà khoa học đã có chương trình đề xuất, nhưng chưa được nhà nước ủng hộ lắm, đối với viên chức trong ngành xây dựng chiến lược hướng đến những năm 2015- 2020, thì chưa xác định được con đường đi cho rõ ràng.”
Chánh phủ cũng như lãnh đạo ngành giáo dục - đào tạo luôn đặt vấn đề cải cách, hiện đại hóa giáo dục, nâng cao trình độ dân trí, nhưng đến khi nào thì Việt Nam mới gặt hái được thành quả đó. Giáo sư Hoàng Xuân Quảng phát biểu tiếp:
“Hy vọng mục tiêu ấy sẽ đạt được vào năm 2020. Tuy nhiên, con đường đi đến đích còn chưa thông suốt. Hiện có nhiều phương án, nhưng bộ giáo dục - đào tạo chưa có giải pháp nào hay, bởi vì người lãnh đạo ngành giáo dục thì không phải là một nhà văn hóa lớn. Người ta cứ đưa ra định mức này, định mức kia, nhưng không phải là đúng tầm cỡ, khó là do người đứng đầu đó.”
Không nên thuần túy trông cậy vào tiền đầu tư của nước ngoài. Mục đích của các trường đại học có đầu tư nước ngoài ấy chỉ làm hoa tiêu cho các trường đại học khác, nếu chỉ dựa vào nước ngoài mà không tận dụng nội lực trong nước thì không thể nào thành công được
GSTS Phạm Duy Hiển
Sau câu chuyện với Giáo sư Hoàng Xuân Quảng, Hiệu phó đại học An Giang, Ban Việt Ngữ chúng tôi cũng có cuộc trao đổi với Giáo sư Tiến sĩ Phạm Duy Hiển, thành viên Ban Tư vấn Chương trình Xây dựng đại học quốc tế tại Hà Nội. Khi đưa ra nhận xét về chương trình xây dựng đại học tiêu chuẩn quốc tế, Giáo sư Phạm Duy Hiển giải thích rằng:
"Đây là chuyện rất cần thiết và hết sức quan trọng, cần có sự góp sức của đại học nước ngoài. Việt Nam cần phải xúc tiến việc này, đại học ở Việt Nam hiện nay rất là yếu, mà lại không dám tự tin, tổ chức lực lượng của mình, không tập họp đội ngũ trí thức có khả năng. Không nên thuần túy trông cậy vào tiền đầu tư của nước ngoài. Mục đích của các trường đại học có đầu tư nước ngoài ấy chỉ làm hoa tiêu cho các trường đại học khác, nếu chỉ dựa vào nước ngoài mà không tận dụng nội lực trong nước thì không thể nào thành công được.”
tất nhiên phải dùng tiền để nâng cao năng lực khoa học, năng lực đào tạo của trường ấy, chứ còn xây cái vỏ không, thì đâu có làm chuyện điên rồ như vậy được
GSTS Phạm Duy Hiển
Công trình của nhiều thế hệ
Một vấn đề khác mà bài báo của Tuần Việt Nam Net đặt ra là chi phí xây dựng trường đại học đẳng cấp quốc tế. Phí tổn xây dựng một ngôi trường như vậy vào khoảng từ 400 đến 500 triệu đô la. Nhưng nếu xây dựng trường đại học mà không có chương trình cụ thể thì khác gì với việc chỉ xây cái nhà của trường đại học mà thôi. Giáo sư Phạm Duy Hiển trình bày quan điểm của ông như sau:
“Các dự án về đại học quốc tế mới đang chuẩn bị, cần phải đợi một thời gian nữa để nói là, nếu nhà nước có vay thì vay bao nhiêu và vay để làm chuyện gì thì sẽ rõ hơn. Nếu nói chỉ vay tiền để xây cái trường không, thì không hẳn đúng như vậy. Chờ xem dự án đó như thế nào, tiền đó bao nhiêu, tất nhiên phải dùng tiền để nâng cao năng lực khoa học, năng lực đào tạo của trường ấy, chứ còn xây cái vỏ không, thì đâu có làm chuyện điên rồ như vậy được.”
Về trách nhiệm và sự đóng góp của ông vào chương trình cải tiến, xây dựng giáo dục đại học, Giáo sư Tiến sĩ Phạm Duy Hiển cho biết:
“Trong các chương trình thành lập đại học quốc tế tôi có được mời làm tư vấn, cùng tham gia với các tư vấn nước ngoài. Các dự án ấy chủ yếu phải cuối năm nay đầu năm tới mới hình thành. Sau khi trình lên chánh phủ, thì ta mới có thông tin để biết nội dung như thế nào”.
Theo nhà nghiên cứu giáo dục Nguyễn Trần Bạt thì cải tiến giáo dục là chuyện không thể nôn nóng được. Đây không phải là công việc, trách nhiệm của một thế hệ. Phát triển giáo dục là việc làm của nhiều thế hệ liên tiếp. Cải tiến giáo dục chứ không phải thay đổi cả hệ thống giáo dục. Cải cách phải tiến hành vừa phải, từ từ và kiên nhẫn, vừa với sức chịu đựng, với sự trưởng thành của năng lực quản lý nhà nước, vừa với sức tiếp cận của xã hội Việt nam.