Công ty Royal Australian Mint hồi đầu tháng tư phát hành hai đồng tiền có mệnh giá 2 đô la Úc có màu bạc và vàng để kỷ niệm 50 năm ngày quân đội Úc rút khỏi cuộc chiến Việt Nam. Hai đồng tiền này đều có in biểu tượng lá cờ vàng ba sọc đỏ của Việt Nam Cộng hòa.
Ngày 04/5, trong cuộc họp báo thường kỳ ở Hà Nội, Phó Phát ngôn Bộ Ngoại giao Phạm Thu Hằng đề nghị Úc dừng lưu hành các ấn phẩm có in hình "cờ vàng" và không để tái diễn các sự việc tương tự.
Tác động thế nào đến quan hệ Việt - Úc?
Đại điện Bộ Ngoại giao Việt Nam cho biết việc công ty Royal Australia Mint và Bưu chính Úc phát hành các vật phẩm với hình ảnh cờ của một chế độ đã không còn tồn tại là hoàn toàn không phù hợp với xu thế phát triển tốt đẹp của quan hệ Đối tác chiến lược Việt Nam - Úc.
Vậy sự kiện lần này tác động như thế nào đến mối quan hệ hai nước?
Tiến sỹ Nguyễn Hồng Hải, chuyên gia về Khoa học Chính trị, nghiên cứu viên tại Trung tâm Tương lai Chính sách, Khoa Nhân văn và Xã hội học, Đại học Queensland, Úc cho rằng vụ việc lần này rất nhỏ và hai bên hoàn toàn có thể giải quyết được một cách dễ dàng bằng cách trao đổi thẳng thắn với nhau, trên tinh thần “chân thành, tin cậy”:
"Tô i c ó trao đổi với một chuyên gia về lĩnh vực đối ngoạ i c ủa Việt Nam ở trong nước, họ cũng thấy rằng để những sự việc như thế này ảnh hưởng đến quan hệ Việt - Úc thì nó không đáng. Và họ cũng không nghĩ rằng là chuyện này nó sẽ dẫn đến quan hệ Việ t - Úc.
Chính vì thế mà nó chỉ là một cá i g ợn thôi, ch ứ không phải là vấn đề gì đó mà không thể giải quyết được."
Tiến sỹ Hồng Hải đánh giá hai nước vẫn đang duy trì mối quan hệ tốt đẹp. Bằng chứng là khi Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng sang Anh để tham dự lễ đăng quang của Nhà vua Charles III vào ngày 4/5, ông Thưởng vẫn gặp và tiếp xúc Toàn quyền Úc và với Thủ tướng Úc. Ông Hải kết luận:
"Nếu như sự việc nghiêm trọng thì tôi không nghĩ rằng là sẽ có cu ộc tiếp xúc như vậy giữ a Ch ủ tị ch n ước Việt Nam với hai nhân vật được coi là nguyên thủ qu ốc gia của Úc như thế ở nước Anh."
Nâng cấp mối quan hệ trong năm nay?
Chính vì vậy, Tiến sỹ Hồng Hải cho rằng hai nước vẫn sẽ nâng cấp mối quan hệ lên Đối tác Chiến lược Toàn diện trong năm nay:
"Tôi vẫn tin rằng việc nâng cấ p m ối quan hệ từ Đối tác chiến lược hiện nay lên Đối tác chiến lược toà n di ện giữa Việt Nam và Úc sẽ vẫ n di ễn ra như kế hoạch trong năm nay, là năm kỷ niệm 50 năm quan hệ ngoại giao và năm năm thiế t l ập quan hệ Đối tác chiến lược giữa hai nước."
Hôm 4/4 vừa qua, Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng đã tiếp đón Toàn quyền Úc David Hurley tại Hà Nội. Theo truyền thông Nhà nước, lãnh đạo hai nước đã hội đàm về việc nâng cấp quan hệ lên thành Đối tác Chiến lược Toàn diện vào thời gian phù hợp.
Mạng báo The Diplomat hồi đầu tháng 3/2023 có đăng tải một bài viết của Tiến sỹ Hồng Hải nhìn lại 50 năm mối quan hệ Việt - Úc.
Theo đó, vào tháng 7/1973, Đại biện lâm thời Úc lúc bấy giờ là Bruce Woodberry đến thăm Hà Nội, chính thức đánh dấu việc thiết lập quan hệ ngoại giao giữa hai nước. Đến tháng 9/2009, Việt Nam và Úc nâng cấp quan hệ lên Đối tác Toàn diện nhân chuyến thăm Úc của Tổng Bí thư thời kỳ đó là Nông Đức Mạnh. Tháng 3/2018, nhân dịp kỷ niệm 45 năm thiết lập quan hệ ngoại giao, hai nước lại nâng cấp quan hệ thành Đối tác Chiến lược.
Từ đó, Việt Nam trở thành quốc gia thứ tư trong ASEAN, sau Indonesia, Malaysia và Singapore, mà Úc thiết lập quan hệ Đối tác chiến lược.
Trong nửa thế kỷ qua, Việt Nam và Úc đã đạt được một số thành tựu ấn tượng trên ba lĩnh vực, bao gồm kinh tế, thương mại và đầu tư; giáo dục và đào tạo; chính trị, an ninh, quốc phòng.
Năm 2022, Úc là đối tác thương mại lớn thứ bảy của Việt Nam, trong khi đó, Việt Nam lần đầu tiên trở thành đối tác thương mại lớn thứ 10 của Úc. Tổng giá trị thương mại hai chiều đạt gần 16 tỷ USD.
Ngoài ra, Úc vẫn luôn là một trong những quốc gia viện trợ phát triển nước ngoài lớn nhất cho Việt Nam, với hàng triệu đô la mỗi năm, kể từ khi Việt Nam bắt đầu Đổi mới vào năm 1986.
Phản ứng thái quá
Với một mối quan hệ đang tốt đẹp như hiện nay, Việt Nam lại lên tiếng yêu cầu Úc dừng lưu hành đồng tiền in hình lá cờ Việt Nam Cộng Hoà, theo ông Carl Thayer, một chuyên gia tại Úc chuyên nghiên cứu chính trị Việt Nam, cho rằng"đó là một phản ứng thá i qu á". Đặc biệt là trong thời điểm mà hai nước đang bàn luận tiến tới nâng cấp mối quan hệ:
"Việc này diễn ra vào thời điểm rất không thí ch h ợ p v ì hai nước đang kỷ niệm 50 năm thiế t l ập quan hệ ngoại giao. Chúng tôi đã sẵn sàng nâng cấp quan hệ khi một nguyên thủ quốc gia của Úc đã đến Việt Nam."
Theo tiến sỹ Carl Thayer, việc phát hành đồng tiền này là một vấn đề riêng của nước Úc, nó là một vật để tưởng niệm những người lính đã chiến đấu cho nước Úc:
"Tôi đã ở Việt Nam nă m 1967 - 1968, chúng tôi là cựu chiến binh và chúng tôi tự hà o v ề sự phụng sự của mì nh. V à điều này không liên quan gì đế n Vi ệt Nam Cộng Hòa trước đây. Đó là một khoảnh khắc của lị ch s ử. Huy hiệu đó được đeo cho những người phục vụ đất nước. Chúng ta nên ghi nhận sự hy sinh của họ."
Giáo sư Carl Thayer cho biếttừ sau khi Việt Nam thống nhất, các nhà lãnh đạo Cộng sản muốn mở cửa và nhận được nhiều viện trợ để phát triển. Do đó, họ luôn nói với nước Úc rằng hãy để quá khứ qua đi. Vì vậy, Giáo sư Carl Thayer cũng hy vọng rằng lãnh đạo Việt nam cũng sẽ giữ thái độ “để mọi chuyện qua đi” trong sự việc lần này.
"Chúng ta không thể thay đổi lị ch s ử, nhưng chúng ta có thể tiến tới hò a gi ải. Chúng ta có thể tiến tới một mối quan hệ song phương tốt đẹ p h ơn."