Hôm 8/1/2020, ông Lê Thanh Hải, nguyên Bí thư Thành ủy thành phố Hồ Chí Minh (TPHCM), bị Ủy ban Kiểm tra Trung ương xem xét đề nghị kỷ luật vì những sai phạm trong dự án Khu đô thị mới Thủ Thiêm.
Kết luận của Ủy ban Kiểm tra Trung ương sau kỳ họp 42 từ ngày 3 đến 8 tháng 1 cho rằng Ban Thường vụ Thành Ủy và Ban cán sự Đảng UBND TP. HCM mà đứng đầu là ông Lê Thanh Hải đã vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ và quy chế làm việc, thiếu trách nhiệm, buông lỏng lãnh đạo, chỉ đạo, thiếu kiểm tra, giám sát, để xảy ra nhiều vi phạm, khuyết điểm nghiêm trọng trong quá trình thực hiện dự án đầu tư Khu đô thị mới Thủ Thiêm, gây hậu quả nghiêm trọng, làm thiệt hại lớn tiền và tài sản của Nhà nước. Kết luận cho rằng những sai phạm này đã ảnh hưởng xấu đến phát triển kinh tế - xã hội và đời sống một bộ phận nhân dân thành phố, gây bức xúc trong xã hội.
Thủ Thiêm được chính quyền TPHCM giải tỏa từ năm 2002 để xây khu đô thị mới, khiến khoảng 15.000 hộ dân phải di dời, đến nay hàng trăm hộ dân tại đây vẫn phải đi khiếu kiện để đòi công bằng vì việc giải tỏa và giá đền bù không hợp lý.
Ông Lê Thanh Hải sai phạm như thế nào trong vụ Thủ Thiêm?
Sai phạm tại dự án khu đô thị mới Thủ Thiêm trải qua 5 nhiệm kỳ lãnh đạo TPHCM, nhưng người dân vẫn nhắc nhiều nhất đến ông Lê Thanh Hải, cho rằng chính các quyết định của ông Hải, trong đó có việc làm biến mất, chia nhỏ 160 ha tái định cư, đã làm hàng ngàn người dân sống trong khổ cực.
Ông Lê Thanh Hải, cựu chủ tịch UBND TPHCM nhiệm kỳ 2001- 2006, được xem là người bắt đầu cho những sai phạm nghiêm trọng trong quá trình triển khai thực hiện dự án Thủ Thiêm.
Theo kết luận của Ủy ban Kiểm tra Trung ương, ông Lê Thanh Hải, Bí thư Thành ủy thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn 2006 – 2016, phải chịu trách nhiệm chính về những vi phạm, khuyết điểm của Ban Thường vụ Thành ủy.
Theo truyền thông trong nước, vào ngày 22/2/2002, Phó Thủ tướng Nguyễn Công Tạn đã ký công văn hỏa tốc số 190 cho phép TPHCM thu hồi 160 ha tái định... nhằm ngăn chặn việc lấn chiếm, mua bán đất trái pháp luật. Nhưng việc triển khai phải phù hợp với Quyết định 367 của Thủ tướng.
Vào năm 1996, Thủ tướng Chính phủ khi đó là ông Võ Văn Kiệt, đã ban hành quyết định 367, với các nội dung chính: Quy mô lập diện tích quy hoạch là 930 ha, trong đó khu đô thị mới 770 ha và quy mô tái định cư là 160 ha.
Làm biến mất 160 hecta, ông Hải lấy 160 hecta này chia cho 57 doanh nghiệp sân sau của ổng. Chuyện này rất rõ ràng, dân chúng tôi đều thấy, chuyện lấy đất của dân chia cho doanh nghiệp là hoàn toàn sai phạm, việc này là tham nhũng rõ ràng.<br/>-Cao Thăng Ca
Thay vì phải thực hiện theo tinh thần của công văn 190 thì ngày 6/3/2002, TPHCM có Công văn số 718… xác định rõ địa điểm, diện tích và ranh giao đất, nhưng lại gợi ý: “Nếu thiếu, cho phép điều chỉnh diện tích đất các dự án trên địa bàn quận 2 để đảm bảo đủ diện tích theo phê duyệt của Chính phủ”.
Sau đó, vào ngày 22/3/2002, UBND TPHCM lại có văn bản số 78, thông báo kết luận của Chủ tịch TPHCM Lê Thanh Hải, nêu rõ: “Diện tích đất dành cho khu tái định cư (160ha) … không nhất thiết nằm tại một địa điểm, có thể bố trí từ 3, 4 địa điểm trên địa bàn quận 2”, chỉ dành một khu vực khoảng 10-20 ha tái định cư gần Khu đô thị Thủ Thiêm.
Với quyết định này, từ một khu tái định cư 160 ha tập trung ở cạnh khu trung tâm Thủ Thiêm mà Thủ tướng đã phê duyệt, UBND TPHCM đã “hô biến” thành 6 địa điểm, đẩy người dân bị giải tỏa đi xa, trong đó có những nơi cách trung tâm Thủ Thiêm gần 15 km như phường Thạnh Mỹ Lợi, phường Cát Lái…
Xử lý sai phạm của ông Hải như thế nào?
Trả lời RFA hôm 9/1 liên quan vấn đề này, Luật sư Nguyễn Văn Hậu, Chủ tịch Trung tâm Trọng tài Luật gia Việt Nam, nói:
“Về mặt hành chính thì vừa rồi, Ủy ban Kiểm tra Trung ương cũng đã có kết luận, những người lãnh đạo của thành phố trong nhiệm kỳ trước phải chịu trách nhiệm trước những quy định của pháp luật, phải xử lý về mặt cán bộ. Cái này cũng đã có kết luận của thanh tra chính phủ, thì bây giờ căn cứ vào các quy định pháp luật phải xử lý những người làm sai phải chịu trách nhiệm trước pháp luật.”
Theo Luật sư Nguyễn Văn Hậu, đối với các hành vi gây thất thoát tài sản, đặc biệt trong lĩnh vực đất đai, thì luật đất đai, luật hình sự quy định rất là rõ, có những điều quy định để xử lý những người gây thất thoát tài sản nhà nước, nhẹ thì sẽ xử lý về mặt hành chính, nặng thì phải xử lý về mặt hình sự.
Luật sư Đặng Đình Mạnh thì cho rằng, thông thường tội danh như ông Lê Thanh Hải sẽ bị truy tố theo tội ‘cố ý làm trái quy định của nhà nước, gây hậu quả nghiêm trọng’. Ông nói:
“Tội danh này khi qua Bộ luật hình sự mới nó đã bị hủy bỏ, tuy nhiên, hành vi của ông Hải được lập khi điều luật này đang có giá trị, cho nên nếu giải quyết theo pháp luật và truy tố theo luật hình sự thì ông Hải phải chịu tội danh ‘Cố ý làm trái quy định của nhà nước, gây hậu quả nghiêm trọng’. Tội danh này có hình phạt rất là nặng và có thể lên đến án phạt chung thân.”
Có tham nhũng hay không?
Ông Cao Thăng Ca, một dân oan Thủ Thiêm, nhận định với RFA hôm 9/1:
“Thủ tướng Chính phủ phê duyệt quy hoạch 367, trong đó có 160 hecta tái định cư của dân, nằm trong 5 phường, việc này đã rất rõ ràng, nhưng ông Lê Thanh Hải đã ký hai thông báo 77 và 78, là không cần thiết phải bố trí tái định cư tại một địa điểm, mà có thể lấy thêm nhiều địa điểm ở quận 2. Chính vì vậy, đã làm biến mất 160 hecta, ông Hải lấy 160 hecta này chia cho 57 doanh nghiệp sân sau của ổng. Chuyện này rất rõ ràng, dân chúng tôi đều thấy, chuyện lấy đất của dân chia cho doanh nghiệp là hoàn toàn sai phạm, việc này là tham nhũng rõ ràng.”
Ông Ca cho biết, chính quyền TPHCM đền cho dân chỉ từ 1 đến 3 triệu một mét vuông, hỗ trợ thêm 16 triệu nữa, tức là khoảng 17 hay 18 triệu một mét vuông. Ngoài ra ông Lê Thanh Hải còn chỉ đạo xếp nhiều nhà vào dạng lấn chiếm lộ giới, sông rạch, đất công… do đó rất nhiều diện tích bị xếp vào dạng đó, vì vậy nếu tính trung bình, chính quyền chỉ đền bù khoảng 5 triệu một mét vuông. Ông Ca nói tiếp:
“Mà ông Hải đưa cho các doanh nghiệp bán lại khu 160 hecta tùy theo vị trí. Thí dụ mặt tiền đường Lương Định Của khoảng 200 triệu một mét vuông, nhưng nếu ở mặt tiền cầu Thủ Thiêm đối diện Đại Quang Minh thì chỗ đó khoảng 700 - 800 triệu một mét vuông. Khoảng chênh lệch này rất lớn, đã vô túi ai? Cái đó thì chỉ có công an điều tra thì mới làm rõ được vấn đề này thôi.”
Theo Luật sư Đặng Đình Mạnh, nếu có tham ô thì hình phạt sẽ rất nặng, cao nhất có thể tử hình. Tuy nhiên để chứng minh hành vi tham ô tham nhũng thì thường rất là khó, vì người tham nhũng thường kín đáo, ít ai có thể biết. Việc xác định tội danh tham nhũng, theo Luật sư Đặng Đình Mạnh, phải tùy thuộc vào điều tra của cơ quan Công an.
Sẽ xử lý hình sự?
Hôm 9/1, Bí thư Thành ủy thành phố Hồ Chí Minh Nguyễn Thiện Nhân khi phát biểu tại buổi gặp mặt các cơ quan báo chí đầu năm 2020, cho rằng một trong những bài học sâu sắc rút ra từ vụ Thủ Thiêm là phải làm đúng pháp luật.
Về phương diện pháp lý thì ông Hải cần thiết phải đưa ra để khỏi tố thành một vụ án hình sự, để chứng tỏ nguyên tắc rằng mọi người đều bình đẳng trước pháp luật, từ người dân thường cho đến quan chức cao cấp nhất thì đều nằm trong phạm vi nguyên tắc đó.<br/>-LS. Đặng Đình Mạnh
Vậy liệu chính quyền sẽ xử lý hình sự ông Lê Thanh Hải? Liên quan vấn đề này, Luật sư Đặng Đình Mạnh nhận định:
“Đánh giá về phương diện pháp lý thì ông Hải cần thiết phải đưa ra để khỏi tố thành một vụ án hình sự, để chứng tỏ nguyên tắc rằng mọi người đều bình đẳng trước pháp luật, từ người dân thường cho đến quan chức cao cấp nhất thì đều nằm trong phạm vi nguyên tắc đó. Còn về khả năng sẽ xử lý như thế nào, thì theo tôi nghĩ rất có khả năng ông Hải sẽ bị xử lý hình sự, và việc họ đưa ra những thông tin về việc kỷ luật ổng là những bước ban đầu, dọn đường cho những bước tố tụng về sau, có thể là như vậy.”
Còn theo ông Cao Thăng Ca, nếu không xử lý hình sự ông Hải, người dân sẽ không phục, vì theo ông, nhóm lợi ích này đã không còn là nhóm lợn ích mà đã trở thành tập đoàn lợi ích. Theo ông số tiền thất thoát mấy chục ngàn tỷ là quá lớn, phải xử lý hình sự.
Bà Lung, một dân oan Thủ Thiêm, bức xúc cho rằng, cái sai của ông Hải rất là lớn, và bỏ tù ông Hải cũng chưa thể hả dạ người dân. Sở dĩ bà nói vậy vì theo bà người dân Thủ Thiêm đã phải chịu khổ quá nhiều và quá lâu.