Ngày 3/4/2019, tại Trung tâm nghiên cứu quốc tế và chiến lược ở Thủ đô Hoa Kỳ, một cuộc hội thảo về quan hệ Hoa Kỳ Việt Nam được tổ chức.
Chủ đề được những người tổ chức đưa ra là Tiến tới một sự hợp tác chiến lược về quốc phòng và an ninh Việt-Mỹ trong khu vực Ấn Độ Thái Bình Dương.
Có hai diễn giả Việt Nam là đương kim Đại sứ Việt Nam tại Mỹ, ông Hà Kim Ngọc, và Tiến sĩ Tô Anh Tuấn, Tổng Giám đốc Viện nghiên cứu Biển Đông, thuộc Học viện ngoại giao Việt Nam.
Phía Mỹ có ông Randall G. Schriver, trợ lý Bộ trưởng quốc phòng Mỹ về các vấn đề an ninh khu vực Ấn Độ Thái Bình Dương.
Ngoài ra còn có cựu Đại sứ Mỹ tại Việt Nam David Shear và một số học giả, một viên sĩ quan phụ trách kế hoạch chiến lược và chính sách của Mỹ thuộc khu vực Ấn Độ Thái Bình Dương.
Mở đầu cuộc hội thảo, ông Schriver đưa ra nhiều vấn đề trong diễn tiến ngày càng tốt lên của quan hệ ngoại giao Việt-Mỹ, và quan trọng nhất, ông điểm đến những lo ngại liên quan đến sự đe dọa của Trung Quốc trong khu vực Biển Đông, từ chuyện xây đảo nhân tạo, việc Bắc Kinh không muốn tôn trọng những luật quốc tế có sẵn, cho đến việc Trung Quốc không chia sẻ nhiều giá trị chung với Mỹ.
Ông Shriver nói rằng Mỹ mong muốn có một đối tác là nước Việt Nam hùng mạnh, chia sẻ nhiều quyền lợi chung với Mỹ. Đặc biệt ông nhấn mạnh đến khái niệm Ấn Độ Thái Bình Dương nhiều lần.
Khái niệm này được nhiều giới chức Mỹ nói đến liên tục trong hai năm qua. Đó là cái nhìn của nước Mỹ về một vùng rộng lớn bao gồm hai đại dương là Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương rộng mở cho những hải lộ thương mại quan trọng hàng đầu của thế giới.
Đi xa hơn, người Mỹ cũng đã nhiều lần nói tới một liên minh gồm bốn quốc gia Mỹ, Nhật, Ấn, Úc trong không gian Ấn Độ Thái Bình Dương rộng mở đó.
Các khái niệm này được nhiều người ngầm hiểu là một quan niệm chiến lược mới của người Mỹ nhằm đối lại với sự đang lên của Trung Quốc.
Với một khởi đầu như vậy, có nhiều người nghĩ rằng sẽ có nhiều vấn đề về quân sự và an ninh trong khung cảnh Ấn Độ Thái Bình Dương liên quan đến Việt Nam sẽ được bàn đến.
Nhưng diễn giả tiếp theo là ông Tô Văn Tuấn chỉ nhắc đến khái niệm đó một lần, và ông lặp lại những phát biểu từ trước đến nay của Việt Nam về sự gìn giữ hòa bình trong khu vực, sự hợp tác để về phòng chống thiên tai, giải quyết hậu quả chiến tranh, vấn đề đối thoại ….
Câu chuyện về Ấn Độ Thái Bình Dương bị chìm lấp mất trong diễn tiến sau đó của buổi hội thảo, mà chủ yếu người ta nói về quan hệ Việt Mỹ.
Đáng chú ý là phát biểu của cựu Đại sứ David Shear về những trở ngại trong sự phát triển quan hệ Việt Mỹ trong mấy năm qua. Theo ông có ba vấn đề: Xây dựng lòng tin, Trung Quốc, và nhân quyền.
Ông David Shear nhấn mạnh đến “tác nhân Trung Quốc” trong việc quyết định chính sách của Hà Nội, đồng thời ông cũng nhắc lại lời một nhà ngoại giao Việt Nam nói với ông khi ông còn giữ cương vị đại sứ tại Hà Nội, rằng thái độ của Việt Nam đối với Trung Quốc sẽ ít bị áp lực hơn nếu có sự hiện diện của Mỹ trong khu vực.
Đại sứ Hà Kim Ngọc đáp lời rằng vấn đề xây dựng lòng tin quả là rất khó khăn nhưng hai nước Việt Mỹ đã làm được nhiều chuyện trong thời gian ngắn vừa qua.
Một nhà ngoại giao Việt Nam có mặt trong buổi hội thảo nói với RFA rằng Việt Nam không thể thay đổi một nước láng giềng, mà hơn nữa thương mại Việt Nam Trung Quốc qua biên giới là một nguồn lợi vô cùng lớn đối với Việt Nam.
Trong phần cuối của buổi hội thảo, có những phân tích rất đáng chú ý của Giáo sư Evan Medeiros, của Đại học Georgetown. Ông cho rằng nước Mỹ không nên đẩy Việt Nam đến chổ phải lựa chọn giữa hai cường quốc là Mỹ và Trung Quốc.
Đánh giá tình hình hiện tại ông Medeiros cho rằng chính sách nước Mỹ trên hết của chính quyền Tổng thống Donald Trump hiện nay gây khó khăn cho những quốc gia như Việt Nam vì những bất định, không lường trước được của Chính phủ Mỹ hiện thời.
Ông Mederiros cũng đánh giá rằng hoạt động của khối ASEAN trong không gian rộng mở Ấn Độ Thái Bình Dương là yếu không thể làm nền tảng cho một tham vọng quá lớn.
Đại sứ Hà Kim Ngọc bảo vệ cho khối ASEAN, cho rằng cách làm việc theo kiểu đồng thuận hiện nay là một cách tiếp cận từng bước một, cũng sẽ dẫn đến kết quả tích cực dù nó không giống với cách của người Mỹ.
Nói chung buổi hội thảo kéo dài hơn ba tiếng đồng hồ cũng cho người ta thấy nhiều khía cạnh của quan hệ Việt-Mỹ, hơn là sự hợp tác an ninh Mỹ-Việt trong không gian Ấn Độ Thái Bình Dương như chủ đề của buổi hội thảo đã đưa ra từ trước.
Song, theo lời Giáo sư Nguyễn Mạnh Hùng, Đại học George Mason, có mặt tại buổi hội thảo, những điều các diễn giả nói tại đây là những vấn đề được công khai.
Giáo sư Meideiros thì nói rằng tiềm năng của quan hệ Việt-Mỹ là rất lớn, vấn đề là hai bên khai thác nó như thế nào thôi.
Có một chi tiết mà ông Randall G. Schriver tiết lộ ở đầu buổi hội thảo rằng ông liên tục thăm Việt Nam 5 lần trong thời gian 3 tháng. Ông hiện đang phụ trách các vấn đề an ninh Ấn Độ Thái Bình Dương của Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ. Đồng thời một số diễn giả Mỹ cũng hy vọng rằng Tổng thống Mỹ hiện nay là ông Donald Trump sẽ suy nghĩ lại về những cấu trúc an ninh kinh tế đa phương mà các chính quyền trước đã thiết lập.